Vulkanen

Inleiding
Ik houd mijn spreekbeurt over vulkanen. In het binnenste van de aarde is het verschrikkelijk heet. De aardkern heeft een temperatuur van 4000 graden. Hij bestaat uit ijzer. Daaromheen zit de aardmantel. Dat is gloeiend heet, vloeibaar gesteente. De aardkorst is een dun laagje harde steen. Waar de aardkorst heel dun is, komt het vloeibare gesteente dicht bij het oppervlak. Daar is een magmahaard. Uit de kraterpijp van een vulkaan spuit het magma naar buiten. Als magma uit de aarde komt, heet het lava. De vloeibare lava stroomt over de hellingen van de vulkaan. Als lava afkoelt, stolt het tot harde blokken steen bijna zwart van kleur. Bij een vulkaanuitbarsting word er ook as en klodders lava door de lucht geslingerd, vaak kilometers hoog. Ze heten vulkanische bommen en zijn soms zo groot als vrachtwagens. De aardkorst lijkt wel een legpuzzel. Hij bestaat uit platen: grote stukken aardkorst, verdeeld door scheuren. De platen zijn ongeveer veertig kilometer dik. Waar de platen uit elkaar schuiven, komt lava uit de aardkorst, bijvoorbeeld op IJsland. Waar de platen botsen, ontstaan zware aardbevingen en hevige vulkaanuitbarstingen, bijvoorbeeld in Indonesië. Namelijk de krakatau in 1883. Omdat de krakatau in zee tot uitbarsting kwam, ontstond er een vloedgolf van 22 meter hoog. Hierdoor zijn 36.417 mensen verdronken. Schepen zijn tientallen kilometers ver op het land teruggevonden.

Historische uitbarstingen
Jaar

Plaats
Gevolgen
1450 voor Christus
Santorini, Griekenland
Verwoest
79 na Christus
Vesuvius, Italië 20.000 doden
1669
Etna, Sicilië 20.000 doden
1586
Kelud, Java
10.000 doden
1792
Unzen, Japan
15.000 doden
1815
Tambori, Indonesië 90.000 doden
1883
Krakatau, Indonesië 36.000doden

Rampen in de 20e eeuw
Jaar
Plaats
Doden
1902
Mont Pelée
34.000
1906
Vesuvius, Italë 700
1951
Mt Lamington, Papua Nieuw-Guinea
3.000
1980
Mt St Helens, Verenigde staten
57
1985
Nevada del Ruiz, Colombia
34.000
1991
Mt Unzen, Japan
41
1991
Mt Pinatubu, Filipijnen
400

In 1963 ontstond voor de zuidkust van IJsland een nieuwe vulkaan in zee. De nieuwe vulkaan bleef uitbarsten en groeide boven water uit. Zo ontstond er een vulkanisch eiland. De regering van IJsland noemde dit eiland : Surtsey. De uitbarsting van de vulkaan duurde vier jaar. Een dikke zwarte laag vulkanisch as daalde op Surtsey en de dorpen aan de IJslandse zuidkust neer

Lava
Vloeibaar gesteente dat uit aarde ontsnapt noemen we lava. Een borrellende lavazee vult de krater van de vulkaan en fonteinen met roodgloeiende lava spuiten hoog in de lucht. De lava stroomt uit de vulkaan als vuurrivieren langs de hellingen naar beneden. De lava heeft dan een temperatuur van 1100 graden, heet genoeg om staal te laten smelten

Wanneer barst een vulkaan uit ??
Een vulkaan ligt boven een diepe haard roodgloeiend vloeibaar gesteente, dat we magma noemen.
Door warme gassen onstaat druk, die het magma naar de oppervlakte stuwt. Het vloeibare gesteente, dat lava word genoemd, smelt een gat door het gesteente boven zich en vloeit naar buiten.
Lagen gestolde lava en afgekoelde vulkanische as vormen een kegelvormige berg rondom een centrale kraterpijp, waar de lava door naar buiten sroomt. Meestal werkt een vulkaan niet voordurend.
Tussen de uitbarstingen door zegt men dat de levende vulkaan sluimert. Als een vulkaan niet meer werkt, noemen we dat een dode vulkaan.

Vuurspuwer
Een van de hoogste en actiefste vulkanen in Europa is de Etna op het Italiaanse eiland Sicilië, 3390 m hoog. Uit de krater borrelt bijna altijd lava op, maar de akkers en dorpen op de lagere hellingen worden vrij zelden door de hete lavastromen bedreigt. Na uitbarstingen af en toe asregens neer het op naburige stadje Catania.

Vulkaanvormen
Er zijn verschillende soorten vulkanen de Schildvulkaan is een platte vulkaan de Stratovulkaan is meer een puntige vulkaan. In je boekje staat er ook een plaatje van.