Operation Market Garden

Voorwoord Het is de bedoeling dat we voor het vak Geschiedenis 2 een scriptie gaan schrijven. Dit als voorbereiding op wetenschappelijk onderzoek dat we later waarschijnlijk ook moeten gaan verrichten. De keuze van het onderwerp is vrij. Ik heb gekozen voor de Slag om Arnhem ook wel “Operation Market Garden” genoemd in WO2. Deels heb ik deze keuze gemaakt omdat de film “A bridge too far” me best wel boeide en er toch wel heel veel fout ging. Je krijgt vaak alleen maar te horen dat de geallieerden geweldig waren enzo. Daarom leek het me leuk om dan nu een keer te onderzoeken hoe het aan geallieerde kant ook fout ging. Ik hoop dat het een boeiende scriptie wordt met voldoende nuttige informatie en duidelijke standpunten. Inhoudsopgave Voorwoord

Inhoudsopgave
Onderzoeksopzet
Wat was het doel van “Operation Market Garden”? Wanneer en hoe verliep de geallieerde aanval? Hoe waren op dat moment de verhoudingen in de legertop? Wat was de rol van de Polen in de gehele organisatie? Wat was de rol van het verzet en de Nederlanders in Arnhem? Hoe verliep de Duitse tegenaanval? Wat waren de belangrijkste redenen dat “Operation Market Garden” deels mislukte? Nawoord
Bronvermelding Onderzoeks-opzet Ik ga werken met een hoofdvraag en die aan de hand van deelvragen proberen te beantwoorden. De volgende deelvragen ga ik proberen te beantwoorden om tot de eindconclusie te komen: · Wat was het doel van “Operation Market Garden”? · Wanneer en hoe verliep de geallieerde aanval? · Hoe waren op dat moment de verhoudingen in de legertop? · Wat was de rol van de Polen in de gehele operatie? · Wat was de rol van het verzet en de Nederlanders in Arnhem? · Hoe verliep de Duitse tegenaanval? Uiteindelijk wil ik hiermee dan de volgende hoofdvraag kunnen beantwoorden: Wat waren de belangrijkste redenen dat “Operation Market Garden” deels mislukte? Wat was het doel van “Operation Market Garden”? Het oorspronkelijke doel was om via Arnhem Duitsland binnen te breken. Arnhem stond bekend als “de poort naar Duitsland”. Als de geallieerden eenmaal Arnhem hadden veroverd dan zouden ze wel in 1 ruk kunnen doorstoten naar Berlijn. De gehele operatie bestond niet alleen uit Arnhem maar uit verschillende bruggen. Die bruggen lagen o.a. bij: Son, Veghel, Grave, Nijmegen en Arnhem. De geallieerden zouden para`s laten landen en tanks laten oprukken om zo 1 voor 1 alle bruggen te veroveren. Als Arnhem was veroverd lag er voor de geallieerden een veilige route voor de opmars richting Nazi-Duitsland. De Duitse troepen waren massaal aan het vluchten en de pantser-divisies (tanks) wilden weer op kracht komen in Duitsland. Gesterkt door die feiten dat de Duitsers op de vlucht waren werden de geallieerden iets overmoedig en wilden in 1 keer verder doorstoten tot diep in Duitsland zelf. Achteraf kon Eisenhower het niet mooier zeggen: “Tja, misschien waren we in dat stadium van de strijd wat overmoedig, namen we te overhaaste beslissingen. Het ging zo goed! Volgens onze inlichtingendienst stond het Duitse leger op instorten en leek de poort naar Duitsland opgeblazen…” Dwight D. Eisenhower
De luchtlandingstroepen gelegerd in Engeland kregen missie voor missie die vervolgens weer werd verworpen. Men zocht naar een nuttig doel voor de 3 Amerikaanse, 2 Britse en 1 Poolse luchtlandingeenheden. Zo kwam “Operation Market Garden” als geroepen voor de gefrustreerde parachutisten. Men had ondertussen een eerder gemaakt plan om Arnhem te veroveren “Comet” verworpen. Men was het niet eens geraakt om snel de brug in te nemen. “Comet” zou de Duisters in West-Nederland isoleren. Dat was ook een van de doelen van “Operation Market Garden” geworden. Er was ook een andere keuze om Duitsland binnen te trekken en dat was via Wesel. Vooral generaal M. Dempsey was voorstander om Duitsland rechtsdoor te treffen en in 1 keer door te stoten naar het Rühr-gebied, het industriële hart van Duitsland. Er waren echter 3 redenen waarom Montgomery koos voor de flankbeweging via Arnhem: 1) Op deze manier kon men de Siegfriedlinie passeren. 2) Bij Wesel stond ontzettend veel luchtafweer en werd ook zwaarder bewaakt omdat het direct toegang gaf tot Duitsland. (Er is nooit bewezen dat er inderdaad veel luchtafweer stond. Volgens de Duitsers konden de geallieerden zelfs Wesel binnenfietsen als ze wilden). 3) Door via Oost-Nederland te gaan kon men de V2-raketstellingen in West-Nederland uitschakelen die zware schade toerichtten aan Manchester en Londen. Er waren dus meerdere doelen te bereiken met “Market Garden”. Niet officieel maar ook wel degelijk belangrijk was het voornemen om het laatste restje moraal onder Duitse troepen weg te vagen door een snelle overwinning op ze en alle bruggen in het riviergebied van Arnhem en Nijmegen te veroveren. Zo konden ze de oorlog dat jaar nog beëindigen en voor kerst in Berlijn zitten.
Wanneer en hoe verliep de geallieerde aanval? Bij het maken van de plannen voor “Market Garden” verliep het al niet zoals altijd. Normaal gesproken werd er bij luchtlandingen altijd `s nachts gesprongen. Dat ging deze keer niet omdat de Duitsers flak (luchtafweergeschut) gebruikten dat het ook `s nachts deed. Ook was er in die periode geen maan wat normaal wel gebruikelijk was bij luchtlandingen. Dat ging dus al snel niet meer door. Er werd dus besloten om overdag te springen. Op deze manier konden de piloten de parachutisten ook beter droppen wat zeker noodzakelijk zou worden bij deze missie. De plannen werden zeer overhaast gemaakt. Dit kwam mede door de overmoed die er ondertussen bestond bij de geallieerden. Door heel Europa heen waren de Duitse troepen immers op de vlucht en boekten de geallieerden de ene overwinning na de andere. Het oorspronkelijke plan bestond uit 2 grote droppings op 1 dag. Dat kon volgens de coördinator van de vluchten echter niet gerealiseerd worden omdat de piloten dan oververmoeid zouden raken. De droppings werden daardoor uitgesmeerd over maar liefst 3 dagen. Achteraf gezien zou dit een van de grootste fouten uit “Market Garden” worden. De piloten zouden vanaf meer dan 60 vliegvelden opstijgen en bij 2 punten in Engeland verzamelen. Daarvandaan zou er via 2 routes gevlogen worden, de Noordroute en de Zuidroute. De Zuidroute ging via Antwerpen op Eindhoven aan. De Noordroute ging over Zeeland en Den Bosch om naar Arnhem en Nijmegen te gaan. Montgomery drong ondertussen aan op 2 vluchten op 1 dag maar generaal Brereton houdt vol dat dat niet kan en dat er wel gespreid moet worden gedropt. Dit hield wel in dat de Duitse luchtafweer na de eerste keer alerter zou zijn en hoogstwaarschijnlijk zelfs zou worden versterkt. Het geallieerde front lag ondertussen net onder de grens bij België. Het Tweede leger van gen. Dempsey zou ook een grote rol gaan spelen. Die moesten oprukken en zodoende 1 voor 1 de luchtlandingstroepen bij Eindhoven, Nijmegen en Arnhem ontzetten. Als dan alles goed zou gaan zou na de 1e dropping op 17 september het Tweede leger 48 uur later bij de Rijnbrug in Arnhem arriveren. Dat zou helaas nooit gebeuren. Ook was het naïef om te denken dat je binnen 2 dagen 5 bruggen zou kunnen veroveren. Als de brug immers dreigde verloren te gaan bliezen de Duitsers hem gewoon op. Ook van Duitse kant werd achteraf gereageerd op “Market Garden”. Generaal Bittrich zei hier later het volgende over: “Kinderlijk en naïef om te veronderstellen, dat je ‘zomaar’ in vijandelijk gebied over een lengte van 100km kunt doorstomen over een tweebaansweg, waarop absoluut niets mag gebeuren, dat de boel kan vertragen. De enige weg, die toegang gaf tot de landingsgebieden van de parachutisten. Daarop kon en mocht niets gebeuren. Geen bombardement, geen beschieting, geen botsing… NIETS! En en-passant moet je in die ene 100km lange verbindingen ook nog eens 5, let wel vijf bruggen veroveren. Die bij Son, Veghel, Grave, Nijmegen en Arnhem. Vijf oeververbindingen, van wie 3 grote en zeer belangrijke. Bruggen, die naar jij als aanvaller hopen mag, niet op het moment dat jij er voor staat, door de vijand opgeblazen worden. Mag ik degene die in zo`n sprookje gelooft, kinderlijk en naïef noemen?” Makkelijker voor de luchtlandingstroepen was geweest om zo dicht mogelijk bij de rijnbrug te landen. Nu werd de Britse groep die bij Arnhem landde maar liefst 13km van het doel afgeworpen. Het was voor die groep al zwaar om als lichtbewapende troep een weg door Arnhem heen te banen naar de Rijnbrug. Het was ook opvallend dat veel luchtlandingstroepen kaarten van Arnhem en omgeving hadden waarop niet eens de Rijnbrug stond aangegeven! Die was namelijk later gebouwd dan die map gemaakt was. Sommigen para`s hadden een kaart van Almelo i.p.v. Arnhem… Waar elders ook bleek was het zo dat als er dicht op de luchtafweer werd geland dat de Duitsers van schrik vaak gelijk op de vlucht sloegen in plaats van terug te vechten. Zo blijkt ook uit het volgende citaat van generaal Gavin: “Verrassend was het, hoe eenvoudig het was om flakbatterijen uit te schakelen wanneer kleine parachutisteneenheden erbovenop sprongen.” De reden dat ze verder weg werden gedropt moet worden gezocht in de aanwezigheid van de vliegbasis Deelen, zo`n 10km noordelijk van Arnhem. Daar stond veel luchtafweergeschut en dat had Arnhem ook binnen bereik. Het Tweede leger moest in 2 dagen tijd een afstand van maar liefst 100km afleggen over een smalle, fel verdedigde weg. Hun schema zouden ze dan ook nooit houden. Voordat Eindhoven eenmaal bereikt was liepen ze dan ook al 24uur achter op schema… De brug bij Nijmegen bleek ook al spoedig een knelpunt te worden. Nadat de luchtlandingstroepen stelling hadden ingenomen op de heuvelrug ten zuid-oosten van Nijmegen moesten ze wachten eer ze een offensief konden beginnen. De lichtbewapende parachutisten moesten hier een afstand van maar liefst 12km afleggen
De Brug bij Nijmegen
door bos en bebouwd gebied, iets waar zulke troepen niet voor geschikt waren. Na enkele mislukte aanvallen op de brug waarbij de tegenstand groter bleek dan verwacht trokken de Amerikanen zich weer terug op de heuvelrug. Dat waren orders van generaal Browning zelf. In Arnhem was er ondertussen een legergroep tot de Rijnbrug gekomen. Het waren de mannen die onder leiding stonden van lt. kol. John D. Frost. Zij namen stelling in in de huizen aan de noordkant dan de brug terwijl de Duitsers aan de zuidkant zaten. In die eerste uren van de strijd heerste er aan beide kant veel verwarring. Zo gingen er bijvoorbeeld op de tweede dag 4 Duitse vrachtwagens de brug over. Die werden gelijk kapotgeschoten door de Britten. Uiteindelijk zat Frost in de huizen met zo`n 500 man en het idee dat hij spoedig ontzet zou worden. Dat was ook zijn missie, om 48uur lang stand te houden. Vreemd is het verhaal dat de Rijnbrug onbewaakt is geweest toen de troepen van Frost arriveerde. Hans Albin Rauter (SS und polizeiführer) heeft dit ook gezegd in gesprek met Bert Kerkhoffs, hierover staat het volgende: “Rauter vertelt mij dan in de gevangenis, dat hij op het moment-supreme in de steek werd gelaten door de Duitse luchtdoelafweer op de brug. De bewaking, Rauter noemt de bewakers het slechtste bataljon (augen- und magenbeschwerden!) van het hele gebied, vlucht zodra ze de eerste parachutisten bij Oosterbeek zien landen. Daardoor ligt de brug, waar het de Britten om begonnen is, er volgens Rauter zeker 3uur lang onbewaakt bij.” In het boek van Powell, “De Verloren Slag” wordt hier helemaal niets over gezegd
Op de tweede dag (18 september) werden er nog meer mensen gedropt. Dit gebeurde onder heviger verzet en luchtafweer dan bij de eerste dropping. Dit duidde er wel op dat de Duitsers zich toch niet zomaar gewonnen zouden geven. Er werden nog meer troepen gedropt en de landingszones en droppingzones werden intussen bewaakt door troepen die de 1e dag al waren aan gekomen. Het tijdstip waarop de tweede dropping plaatsvindt is ook later dan op het schema staat aangegeven. Dit kwam door de slechte weersomstandigheden in Engeland. Het tweede leger wat aan het oprukken was ondervond hevige tegenstand. Er was grote chaos op de tweebaansweg waarover ze heen trokken en het schoot dan ook niet op. Telkens werd de colonne van de zijkant aangevallen door kleine groepjes Duitsers of er waren mijnen in de berm gelegd. De Irish Guards die voor aan in de colonne reden deden hun uiterste best om al deze aanvallen af te slaan. De derde dag lag Frost nog steeds bij de noordkant en raakte de munitie op. Er kwamen ook steeds meer gewonden bij. De Duitsers schoten systematisch 1 voor 1 alle huizen kapot waarin de Britten verscholen lagen. Dit dwong de Britten om later in schuttersputjes in de tuinen te gaan liggen. De positie werd onhoudbaar en later werd de positie dan ook opgegeven. De Britten hadden echter als leeuwen gevochten maar werden nooit ontzet of bevoorraad… Dat de Britten zich letterlijk doodvochten blijkt ook wel hieruit: “Op het moment waarop de gefrustreerde kolonel Tucker zijn ongenoegen uitte over wat hij zag als het Britse falen om de overwinning uit te buiten die tegen zo`n hoge prijs door het 504e regiment behaald was, waren de Duitsers bezig om de laatste overlevenden van de troepen van Frost uit hun posities in en rond de uitgebrande en verwoeste huizen bij de brug te verdrijven. Later vertelden Duitse soldaten met ontzag hoe twee van de laatste Britse verdedigers sneuvelden toen zij uit een huis kwamen stormen waarbij een van hen de aandacht probeerde af te leiden door het vuur naar zich toe te trekken terwijl de andere met zijn vechtmes in de hand voorwaarts rende. Alle munitie was verschoten. De laatste boodschap die door een Britse radiotelegrafist werd uitgezonden bereikte Hartenstein niet maar werd wel door de Duitsers onderschept. Zij eindigde met de woorden: God Save the King” In Eindhoven waren de mensen ondertussen bevrijd, dat zorgde weer voor meer oponthoud. De bevrijders werden immers overstelpt met bloemen, cadeautjes en andere feestelijkheden. De Amerikaanse troepen in Nijmegen kregen ondertussen steun van nog meer voorraden, die zouden helaas niet op tijd, en al helemaal niet op bestemming landen. Er is gezegd dat 80% van de voorraden in vijandelijke handen vielen. Ondertussen moest de brug bij Nijmegen nou wel eens veroverd worden. Het was te fel verdedigd door de Duitsers dus werd door gen. Gavin het plan bedacht om met bootjes een stuk verderop over te steken en de Duitsers in de flank aan te vallen. Op woensdag 20 september waren er 30 canvasbootjes aangekomen op de rivieroever. Hiermee staken de Amerikanen over onder dekking van een rookgordijn gelegd door tanks van de Irish Guards. De overtocht was deels een succes: “Hoe hevig dit ondersteuningsvuur ook was, het bleek niet voldoende om de Duitse wapens het zwijgen op te leggen. Terwijl Horrocks, Browning en Adair, zoals generaals in de 17e eeuw, het verloop van een slag volgden vanaf het dan van een elektriciteitscentrale de oversteekplaats bezagen, zeulden soldaten van Tucker`s 1e twee compagnieën hun 26 boten naar de rivier, duwden ze in het snelstromende water en klommen aan boord. Wie geen peddel had gebruikte de kolf van zijn geweer om de boot sneller te laten gaan, maar ongeoefend als de parachutisten als roeiers waren, draaiden de kwetsbare boten soms in cirkels rond. Even later dreef de wind het rookgordijn dat de artillerie juist dichter probeerde te maken uiteen en het vuur van de Duitse mitrailleurs en geweren begon de boten nu te treffen. Geschut en mortieren begonnen ook mee te doen. Een aantal Amerikanen zakte boven hun peddel in elkaar, gedood of gewond; anderen trachtten wanhopig de kogelgaten in het canvas met zakdoeken te dichten of te hozen met hun helm. Boten zonken en de zwaarbepakte soldaten vielen in de rivier. De helft van de aanvalsboten bereikte de overkant.” Degenen die wel de overkant haalden vielen als gekken aan en de overige elf boten gingen nu heen en weer om mannen over te zetten. De Duitsers sloegen op de vlucht en vluchtte zelfs in zuidelijke richting de brug over waar de tanks hun stonden op te wachten, later telde men alleen al op de brug 267 Duitse lijken. Nijmegen was nu in geallieerde handen. Vreemd was echter dat de troepen niet gelijk doorstootte naar Arnhem om daar Frost te ontzetten. Het duurde 19 uur voordat de troepen naar Arnhem gingen. De tanks moesten eerst gerepareerd en bijgetankt worden voordat de gehele macht verder ging. Tussen Arnhem en Nijmegen stuitte de troepenmacht op fel verzet van de Duitsers. Er werd een zogenaamde perimeter gevormd. Dat hield zoveel in dat de geallieerden een hoefijzer-vormige verdedigingslinie maakte. De Duitsers bleven hierop druk zetten en er ontstond een bloedige strijd. De perimeter daar is omschreven door de Duitsers als ‘Der Kessel’ (de heksenketel) en ‘Des Teufels Geburtstag’. Naarmate deze strijd vorderde en er steeds meer verliezen werden geleden, werd het besluit genomen om terug te trekken. Maandag de 15e waren de gevechten ondertussen niet meer als bloedige man tegen man gevechten geworden. De Britten hadden toen de terugtocht `s nachts gepland staan en trokken zich op die manier langzaam terug uit de perimeter. Door aan de frontlinie meer te schieten leek het alsof de aanval juist weer begon terwijl daar achter de manschappen zich juist terugtrokken. De Britten mochten gelijk terug naar Engeland, toch wel enigszins teleurgesteld dat het hoofddoel van “Market Garden” niet gehaald was. De Amerikanen zouden echter nog een hele periode in Nijmegen moeten blijven waar nu het geallieerde front lag. Dat vormde een schitterende springplank om later de rest van Oost-Nederland te veroveren. De Duitse troepen waren begonnen met een “systematische plundering” van Arnhem. Op die manier zouden zij de inwoners straffen die even tevoren hun bevrijders nog zo hartelijk hadden binnengehaald. Er kwam een grote vluchtelingenstroom op gang, zo`n 100.000 mensen lieten Arnhem achter en trokken weg, de meeste naar Apeldoorn. Het resultaat was een stad die compleet in puin lag en nog een lage winter bezet zou zijn door de Duitse onderdrukker. Die winter van `44-`45 zou bekend komen te staan als ‘Hongerwinter’. Hoe waren op dat moment de verhoudingen in de legertop? In de geallieerde legertop verliep lang niet alles even vlekkeloos. Eisenhower was kort daarvoor tot opperbevelhebber van de geallieerde strijdmachten benoemd. Dit kwam deels doordat D-Day onder leiding van Montgomery stond en de Amerikanen een groter deel aan materieel en manschappen leverde. Eisenhower werd daarom opgedragen om de algehele coördinatie van de strijd op zich te nemen. Dat is iets wat gebeurde zonder medeweten van de Britse bondgenoten. Montgomery, de man achter de grootste invasie uit de geschiedenis moet uit de krant lezen dat hij opeens iemand boven zich heeft gekregen. Wat Guingand uit de staf van Montgomery later zegt is: “Montgomery voelde zich in het openbaar vernederd” Koning George benoemt Montgomery dan tot veldmaarschalk. Er wordt beweerd dat Montgomery daarom “Operation Market Garden” voor zijn rekening nam, om te bewijzen dat hij toch wel de bevrijder van Europa was. “Binnen dat sfeertje wil de kersverse ‘veldmaarschalk’ Montgomery de wereld nog eens tonen, dat hoewel de Amerikanen hem dan wel aan de kant geschoven hebben, hij nog altijd dezelfde grote strateeg en veldheer is als op D-Day. Dat als er eindelijk vrede in Europa komt, dit niet te danken is aan die Amerikaanse opperbevelhebber, maar aan hem Bernard Law Montgomery, die nog eenmaal wil bewijzen dat hij de beste soldaat ter wereld is” Bernard Law Montgomery
Toen Montgomery en zijn staf eenmaal de plannen voor “Market Garden” gemaakt hadden stuitte het op veel weerstand. Onder andere van Eisenhower zelf. Hij had geprobeerd om op het laatste moment nog het Arnhemse deel van de operatie te schrappen: “Ik heb de dag voor de operatie nog geprobeerd het Arnhemse deel uit de operatie te halen, maar dat lukte helaas niet meer.” Eisenhower wad dus tegen het Arnhemse deel in de operatie en hij stond niet alleen in die opvatting. Generaal Frederick Browning deed de intussen beroemde uitspraak toen hij zich afvroeg ”of Arnhem toch niet een brug te ver was” Generaal Sosabowski van de Poolse luchtlandingstroepen vond ook dat Arnhem een gewaagd en riskant stuk was in de operatie. Sosabowski stond al te boek als een ‘lastige’ collega om mee samen te werken omdat hij niet alles accepteerde. Hij was tevens ook een van de weinige die de Duitse weerstand goed inschatte en al zei dat de Duitsers de poort naar Duitsland zelf echt niet zomaar zouden opgeven. Dat hij gelijk had blijkt uit de opdracht rechtsreeks van Hitler aan Model om kostte wat het kost Arnhem te behouden. Sosabowski was sowieso geen voorstander van de inzet van Poolse troepen in het westen. Nadat hij Polen ontvlucht was en in Engeland zijn luchtlandingeenheid getraind had wilde hij lieverd die mensen gebruiken om zijn geliefde stad Warschau te bevrijden. Naar de Nederlandse inbreng werd al helemaal niet geluisterd. Ze werden zelfs niet betrokken bij het maken van de plannen voor “Market Garden”. Prins Bernhardt had ook zelfs gewaarschuwd voor het gebruik van zware tanks in de zachte grond van de Betuwe. Ook naar hem werd niet geluisterd ook al was hij opperbevelhebber van de Nederlandse Strijdkrachten. Hij werd zelfs genegeerd door Montgomery. Dat de route gekozen door de geallieerden tussen Eindhoven en Nijmegen fout was blijkt uit het citaat van Prins Bernhardt: “Vanaf het moment echter dat wij de route vernamen, die het Tweede leger zou volgen, hebben wij getracht iedereen die naar ons luisteren wilde te waarschuwen. Met name voor het gevaar van de onbeschutte dijken. Voor de oorlog, in de dertiger jaren dus, hield gen. Doorman oefeningen met tanks in de Betuwe. Hij noemde dit ondoenlijk. De Britten kwamen echter eenvoudig niet onder de indruk van onze argumenten. Er heerste daar een mentaliteit van: Maak je toch niet druk jongen, wij wassen dat varkentje wel even” Een officier van de Irish Guards herinnert zich dat een Nederlandse officier tegen hem zei dat ze gezakt zouden zijn voor het officiers-examen aan de Militaire Academie in Breda. Daar waren 2 keuzes, je kon de hoofdweg volgen of via de zijweg, degene die de hoofdweg kozen waren gezakt… In het boek “De Verloren Slag” wordt dit verhaal afgedaan als een fabeltje. Horrocks nam zei later wel dat het fout was om niet een Nederlandse officier aan de staf toe te voegen om zich juist over dit soort plaatselijke omstandigheden te laten inlichten. Heel opmerkelijk is het verhaal rond Brian Urquhart. Hij was een officier die werkte bij de inlichtingendienst en de verhalen van het verzet hoorde dat er bij Arnhem tankdivisies waren ten noorden van de stad. Hij liet 15 september luchtfoto`s maken van het gebied waarop te zien is dat er inderdaad tanks staan verscholen in de bossen. Dat argument wordt weggewuifd door Browning. Brian Urquhart wordt dan zelfs met verlof weggestuurd omdat hij ‘overspannen’ zou zijn. Dit verhaal wordt in beide boeken bevestigd. Opperbevelhebber Urquhart klaagde voortdurend over het gebrek aan bruikbare inlichtingen maar wilde niet geloven dat er inderdaad tanks van SS-divisies bij Arnhem lagen. Alles duidde erop dat de geallieerde bevelhebbers niet overtuigd waren van de Duitse tegenstand en het ook niet wilde geloven. De fout om geen Nederlanders bij het maken van de plannen voor “Market Garden” te betrekken is achteraf een grote geweest. Hier komt ook nog maar weer eens naar voren dat de plannen te overhaast gemaakt waren en dat de geallieerde overmoed echt heel groot moet zijn geweest. De verhoudingen binnen de legertop waren dus allesbehalve goed en heeft geleid tot catastrofale fouten bij het maken van de plannen. Wat was de rol van de Polen in de operatie? Generaal Sosabowski was vanaf dag 1 geen voorstander van de wilde plannen. Zoals al eerder gezegd wilde hij ook liever niet dat zijn troepen in het westen werden ingezet. Er is van geallieerde kant zelfs beschuldigend gewezen naar de Polen, dat zij niet meehielpen om “Market Garden” tot een goed einde te brengen. Toen de Polen eenmaal landde waren zij ook verkeerd ingelicht van hogeraf. Hun taak was om het veer bij Driel te komen versterken. Er werd Sosabowski verteld dat het veer nog in geallieerde handen was. Voordat de Polen al vertrokken was dit echter niet meer het geval. De omstandigheden rond dat veer zijn ook al vreemd. Eerst wist men aan geallieerde kant niet eens dat dat veer bestond. Later toen het wel bekend werd en de Duitsers het veer dreigde te verliezen werden de kabels ervan doorgeknipt en werd zodoende het veer onbruikbaar gemaakt. Sosabowski had ook terecht gewaarschuwd dat zijn mannen vrijwel geen gevechtservaring hadden. Dit zou later ook blijken als de Polen vele verliezen leden en als lichtbewapende parachutisten het zwaar hadden. Generaal Sosabowski is dan ook meerdere malen met Horrocks gebotst omdat hij het niet met hem eens was. Over de landing van de Polen is ook heel veel onduidelijkheid. Er wordt vaak beweerd dat de Polen werden afgeslacht bij de landing en zelfs werden beschoten door de Britten die in de war waren. Er wordt ook gezegd dat dat maar een fabeltje is en dat de Polen wel goed geland waren en juist uit paniek op de Britten begonnen te schieten die de landingszone van de Polen beschermde.
Wat was de rol van het verzet en de Nederlanders in Arnhem? Die rol was niet heel groot maar had veel groter kunnen en waarschijnlijk ook moeten zijn. De geallieerden kregen veel informatie over het bewegen van Duitse troepen via ‘Ultra’, dat was de codenaam voor het systeem waarmee de Britten Duitse boodschappen konden ontcijferen. Dit systeem was topgeheim en bijna niemand wist er dan ook vanaf, behalve de hoogste bevelvoerders. De Duitsers hadden in Arnhem echter geen goede radioverbinding. De boodschappen werden gedaan via het burgertelefoonnet. Het burgertelefoonnet was echter bijna volledig in handen van het verzet. Toen op 4 september (Dolle Dinsdag) de Duitse telefonistes uit de centrale vluchtte, had het verzet betrouwbare meisjes op die posten gezet die het verzet alles konden vertellen. De Britten was bij de opleiding al geleerd om nooit gebruik te maken van het burgertelefoonnetwerk. Als de eigen zendapparatuur werkte zou dit ook geen probleem zijn. Door de hele slag heen bleek dit niet het geval te zijn. De enige radio waarmee berichten naar Londen konden worden doorgegeven was de radio van een BBC-verslaggever! De Britten was verboden om hoe dan ook contact op te nemen met de Nederlandse bevolking. Dit zou zo zijn omdat Arnhem dicht bij de Duitse grens lag en dus waarschijnlijk veel Duitse sympathisanten herbergde. De Amerikanen namen wel contact op met de Nederlanders en het verzet hielp ook waar mogelijk. Het verzet heeft zelfs 400 krijgsgevangen bewaakt bij Arnhem die bij de eerste luchtlanding zich hadden overgegeven of gevangen waren genomen. Volgens de verhalen waren er zelfs een aantal dronken omdat het hun vrije dag was. Hans Rauter zegt later over de rol van het verzet in Arnhem: “Het is een strategische en politieke fout van de illegaliteit geweest, dat zij toen niets gedaan heeft. Ik wist dat er in het verzet een centrale leiding ontbrak. Als er die zondag in het hele land, een grote, massale staking was uitgebroken en niet alleen die belachelijke spoorwegstaking, dan zou ons dat geweldige moeilijkheden hebben berokkend. Dan hadden de Engelsen zonder meer kunnen oprukken.” Duidelijk is ook dat in de legertop er amper aandacht werd besteed aan de Nederlanders. Er heeft wel een kleine groepering mensen meegedaan aan de operatie. De Nederlandse Prinses Irene-Brigade was onderdeel van het Tweede Leger en stond dus onder bevel van Dempsey. Iets waar niet over wordt gesproken door Bert Kerkhoffs maar wel besproken door Powell is Christiaan Lindemans. Een Nederlandse dubbelspion die door zijn forse verschijning en gedrag de bijnaam ‘King Kong’ droeg. Onder de dreigementen dat zijn gevangengenomen broer en ex-vriendin zouden worden geëxecuteerd werkte hij sinds 1943 voor de Duitse Abwehr (inlichtingendienst). Hij infiltreerde in de Belgische verzetsbeweging en hij had al meerdere acties verraden. Op 15 september werd hij door een Duitse patrouille opgepakt bij de grens. Hij had informatie van een Canadese inlichtingenofficier voor het Nederlandse verzet om vluchtelingen zolang vast te houden omdat er op 17 september een geallieerd offensief zou beginnen dat gepaard zou gaan met luchtlandingen in Eindhoven. Lindemans had deze informatie op 10 september gekregen, precies de dag dat Browning door Montgomery werd ingelicht over “Market Garden”. Het kon dan ook bijna niet dat die Canadese inlichtingenofficier iets wist van de plannen. Het was toeval dat de Abwehr-officier die Lindemans ondervroeg de inlichtingen niet geloofwaardig genoeg vond en er 2 dagen lang niets mee deed totdat het te laat was. De ongelukkige omstandigheden die resulteerden in de mededeling van Lindemans over de begindatum van “Market Garden” zijn nog steeds niet duidelijk. Hoe verliep de Duitse tegenaanval? De Duitsers hadden in eerste instantie nooit een aanval op Arnhem verwacht. Wat ze wel hadden verwacht was een landing op de kust van West-Nederland. Het Duitse leger had wel ontzettend veel mazzel dat er was bevolen dat alle terugtrekkende troepen zich via Arnhem moesten terugtrekken om daar te hergroeperen en het verdere terugtrekken te stoppen. Wat wel ongelukkig was voor de geallieerden was de aanwezigheid van Model, een zeer gerespecteerde Duitse veldheer. Hij was in Oosterbeek ten tijde van de eerste dropping. Hij vluchtte echter gelijk naar Doetinchem, aannemende dat het om hem ging. Vandaar stuurde hij de tegenaanvallen. De 10e SS-pantserdivisie stuurde hij naar Nijmegen om het daar te versterken en de 9e SS-pantserdivisie moest Frost gaan verdrijven uit Arnhem. Plan van Model was de grondtroepen geen contact te laten maken met de luchtlandingstroepen, iets wat aardig lukte. Model Ook toen de strijd vorderde werden de Duitse troepen versterkt met troepen vanuit Duitsland. Die werden per trein of over de weg naar het gebied gebracht. Opvallend zijn de verhalen over dat een Duitse soldaat het gehele plan vond op het lichaam van een dode piloot bij Vught. Dat verhaal is nooit bewezen al staat het wel ook in het boek van Kerkhoffs. Het zou wel verklaren waarom 30 Messerschmitts precies op het tijdstip van een dropping een landingszone aanvielen. Model zelf zegt ook dat hij het gehele plan al in zijn bezit had. De reden waarom Model geen bevel gaf tot het opblazen van de bruggen lag in het feit dat hij nog heilig overtuigd was dat de Duitsers nog steeds de oorlog zouden kunnen winnen. Hitler zei dat het slechts nog een kwestie van tijd was totdat de wapens waren ontwikkeld die Duitsland de zege zouden geven. Model had de bruggen dus nog nodig bij een tegenoffensief. Aan alle kanten was het Duitse verzet veel heviger gebleken dan dat het geallieerde leger zich had voorgesteld. Zo heroverden de Duitsers de dorpen Beek, Riethorst en Mook op de geallieerden. Ze waren wel niet in staat om ze lang vast te houden maar het zegt wel wat over de vastberadenheid van de Duitse troepen. Toen de 10e SS-pantserdivisie bij Nijmegen was verdreven trok die naar Arnhem om daar te versterken. Ondertussen waren er ook 60 tanks en opleidingstroepen naar Arnhem gekomen om daar hulp te bieden en Arnhem tot de laatste snik te verdedigen. Al met al hebben de Duitsers zich ontzettend fel verweerd en zo zeker bijgedragen aan het falen van “Market Garden” Wat waren de belangrijkste redenen dat “Operation Market Garden” deels mislukte? Naar mijn mening is het een optelsom van veel fouten die voorkomen hadden kunnen worden. Zo had natuurlijk de hele operatie niet zo vluchtig gemaakt moeten worden. Daar ligt een hele grote fout. Zo waren radio-codes niet duidelijk wat zich later wel zou wreken. Ik denk dat het allemaal zo vluchtig is opgezet door de scheve verhoudingen in de legertop. Men kon elkaar daar op het laatst niet meer luchten of zien. Er had meer naar Sosabowski geluisterd moeten worden wat veel Poolse doden had gescheeld. De fout om geen Nederlanders bij het maken van de plannen te betrekken is ook groot geweest. Te weinig contact met het verzet was jammer maar was denk ik niet dodelijk. Het had kunnen helpen maar is niet beslissend geweest. Te weinig luchtsteun is ook niet beslissend geweest maar wel een belangrijke factor. Er is meerdere malen vergeefs om luchtsteun van de RAF gevraagd maar die is bijna nooit gekomen. Door de hele campagne in Frankrijk was die er wel waardoor de troepen er wel aan gewend waren. Wat wel duidelijk belangrijk was en volgens mij 1 van de twee hoofdredenen van het mislukken is de onderschatting die heerste bij de geallieerden. Er was een stemming van gemakzucht en van: “ach dat doen wij wel even”. Zo was het ook vreemd dat er na Nijmegen niet gelijk opgerukt werd naar Arnhem. De Duitse tegenstand was hevig maar was niet onoverkoombaar als de geallieerden beter georganiseerd waren. Het is natuurlijk niet moeilijk om een colonne over een tweebaansweg op te houden. Model en zijn generaals hebben het echter wel goed gedaan, een gedachte die ook bij de geallieerde bevelhebbers is blijven hangen. Dan zijn er nog meer oorzaken waardoor de opmars werd gestuit of bemoeilijkt werd. Zo zijn er de radio`s die niet werkte, de landkaarten die fout waren en zelfs troepen die verdwaalde in de binnenstad van respectievelijk Arnhem en Nijmegen. Met Nederlandse gidsen van het verzet was dit niet gebeurt. Naar mijn mening zijn dit gevallen die wel tegenzaten, maar zulke dingen zou je nooit helemaal kunnen voorkomen. Wel was een betere planning van de operatie natuurlijk noodzakelijk geweest achteraf. Wat wel ook een van de hoofdredenen volgens mij is, is het feit van het oprukken over de tweebaansweg. Het is onrealistisch om te denken dat zo`n gehele colonne over 100km kan oprukken en onderweg nog even 5 bruggen en 3 steden veroveren. Van te voren had dus al heel goed duidelijk kunnen zijn dat het Tweede Leger zich nooit aan zijn schema zou kunnen houden. Daardoor zouden de mannen bij Arnhem nooit op tijd ontzet worden en vanzelf verslagen worden. Dat Frost het 72uur lang heeft uitgehouden is knap aangezien hij er uiterlijk 48uur zou moeten zitten. Dat hij dat ook nog eens deed met een zwaar uitgedunde troepenmacht maakt de prestatie des te knapper. Dat de bevelhebbers niet hebben ingezien dat het niet zou lukken is een kapitale fout geweest. Volgens mij zijn de onderschatting en het onrealistische plan om het Tweede Leger zo`n afstand in zo`n korte tijd te laten overbruggen de belangrijkste redenen van het falen om Arnhem te ontzetten. Nawoord Het heeft me aanzienlijk veel tijd gekost om eerst alle tekst te lezen over dit onderwerp. Mijn twee boeken waren wel goed te gebruiken maar zwaar om doorheen te komen. Nadat ik eenmaal alles had gelezen was het op papier zetten minder moeilijk. Om van de gehele operatie een simpel, lopend verhaal te maken vond ik wel moeilijk. Vooral in “De Verloren Slag” was het een opsomming aan feiten en was het wel knap lastig om belangrijke dingen eruit te halen. Ik hoop dat het uiteindelijk een goede scriptie is geworden met een duidelijk verhaal erin.
Bronvermelding Boeken: · “Slag van de Tegenslag” – Bert Kerkhoffs
Jaar van uitgave: 1994
Uitgever: Bredewold · “De Verloren Slag” – Geoffrey Powell
Jaar van uitgave: 1989
Uitgever: Gysbers & Van loon
Afbeeldingen: · Bernard Law Montgomery - www.dhm.de/lemo/html/biografien/ MontgomeryBernardL/ · Dwight D. Eisenhower - www.army.mil/cmh-pg/books/ cg&csa/Eisenhower-DD.htm · Brug bij Nijmegen - http://members.lycos.nl/september1944/gelderland3.htm · Sosabowski - http://members.lycos.nl/september1944/kopstukken.htm · Model - http://members.lycos.nl/september1944/kopstukken.htm