Kelten

Inleiding

Ik heb voor het onderwerp de Kelten gekozen omdat ik een aantal romans heb gelezen (van de schrijfster Bridget Wood) waarin de Keltische mythen worden beschreven (het verhaal is wel sterk geromantiseerd).
Die boeken spraken mij erg aan In het verhaal werd niet een echte geschiedenis van het volk in Ierland gegeven, ik wist dus niet waar ze vandaan kwamen. Ik wilde wel weten waar ze vandaan kwamen.

De hoofdstukken heb ik ingedeeld met de onderwerpen die ik als deelvragen had verzonnen.

Ik heb met dit werkstuk mijn onderzoeksvraag volledig kunnen beantwoorden. Het is alleen niet zeker of de bronnen die er zijn betrouwbaar genoeg zijn om mijn antwoorden er op te baseren. Maar het zijn de enige bronnen die er zijn, dus moet ik het hiermee doen.

De onderzoeksvraag

Als onderzoeksvraag heb ik bedacht:
Waar kwamen de Kelten oorspronkelijk vandaan en waarom zijn ze er nu niet meer.

Voor een titel kwam ik er later achter dat: "Kelten: Hun reis door Europa" goed bij de onderzoeksvraag paste.
De onderzoeksvraag heb ik gekozen omdat ik heel veel informatie over de Kelten had gevonden. Ik moest dus een deelonderwerp hebben omdat ik anders een veel te groot onderzoeksvlak zou bestrijken. Ik heb mij daarom dus maar beperkt tot waar ze vandaan komen en waarom ze er nu niet meer zijn. Vandaar deze onderzoeksvraag.

Ik heb de onderzoeksvraag verder onderverdeeld in deelvragen.

1. Wat voor een volk waren de Kelten?
Met als verdere onderverdeling:
- Hoe leefden ze?
- Uiterlijk
- Taal
- Religie

2. Hoe eindigde het?

Bekende gegevens

Er was mij niet zo heel veel bekend over de Kelten. De boeken die ik had gelezen waren sterk geromantiseerde mythen en geen feiten. Daar kon ik dus geen bruikbare informatie uithalen.
Het enige aan voorkennis was dat ik had gehoord dat het Gaelic de oude taal van de Kelten was en dat dit nog steeds door wat mensen gesproken wordt.

Het uiterlijk

De Kelten waren bij de andere volken bekend. Dit was niet alleen door hun moordlustig en weerzinwekkend gedrag, maar ook vanwege hun kennis.
Ze werden omschreven als lange mensen en onder hun blanke huid kon je hun spieren zien bewegen. Hun lichtblonde haar bleekten ze door ze in gipswater te wassen. Omdat ze hun haar naar achteren kamden leken ze erg veel op bosduivels.
Ze werden gezien als krijgslieden en woeste vechters, maar wat eenvoudig van geest.
Je kan hieruit opmaken dat de Romeinen en de Grieken niet erg op ze gesteld waren maar eerder doodsbang.

De mannen waren gekleed in fel gekleurde, geborduurde hemden. Daaronder droegen ze broeken die ze bracae noemden. Mantels die op hun schouder door een spang bijeen werden gehouden.
De vrouwen hadden lange fel gekleurde gewaden aan en droegen bronzen hals- en armbanden.

Hoe leefden de Kelten?

Hun levensonderhoud bestond vooral uit het fokken van vee en het bebouwen van grond. Ook bewerkten ze ijzer en zorgden ervoor dat die kennis over hun hele rijk werd verspreid.
Om ijzer te verkrijgen moest men natuurlijk ijzererts hebben en dat haalde ze uit hun eigen mijnen.
Daarmee konden ze hun eigen wapens maken. Ze maakten onder andere zwaarden, dolken, speerpunten en strijdbijlen. Maar ze maakten ook sieraden.
Ze maakten ook aardewerk van de klei die ze bij de rivieren vonden.
De stijl van de sieraden en aardewerk loopt sterk uiteen en verschilt per streek.

Ze woonden in kleine dorpen van rechthoekige huizen en graanschuren. Deze waren gebouwd op palen om ze tegen allerlei knaagdieren (zoals muizen en ratten) te beschermen. Om die dorpen hadden ze een omheining van palen die in de grond waren gezet met aan de bovenkant scherp geslepen punten. Deze heetten oppida. Het waren versterkte steden die soms honderden hectaren konden beslaan. De bewoners hadden bescherming van een omwalling van hout en aarde.
Ze waren volgens een bepaalde manier opgebouwd. De straten vormden een rechthoekig patroon. Aan de straten stonden om de tien meter die vierkante huizen met een eigen erf er omheen.
De steden waren onderverdeeld in wijken met een gespecialiseerde bestemming. Textiel werd geconcentreerd in één wijk en metaalambacht in een andere wijk.

Eén van de belangrijkste bestaansmiddelen voor de Kelten tijdens de Hallstat periode1 was zout, dit werd gehaald uit de zoutmijnen.
Het was zo belangrijk omdat het werd gebruikt als conserveringsmiddel voor voedsel en als smaakmaker. Het werd gewonnen uit zouthoudende bergen. De Kelten groeven schachten van meer dan 300 meter met houten scheppen en in hun rugzakken vervoerden ze het gruis en later het zout. De schachten verstevigden ze met houten stutten en ingekerfde stammen. Deze inkervingen werden gebruikt als steun voor de voeten van de mijnwerkers.

Ze leefden niet in grote groepen want de stammen waren klein. Daarentegen waren er wel zeer veel stammen, dus het aantal Kelten was zeer groot maar het aantal Kelten per groep was vrij klein.

Religie

Er is weinig bekend over de godsdienst van de Kelten. De Romeinse klassieke schrijvers hebben wel wat opgeschreven, maar probeerden hun religie op die van de Kelten te projecteren, omdat ze dachten dat hun religie universeel was en dus ook voor de Kelten.

De Druïden waren de geestelijke leiders van de Kelten. Ze ontleenden hun macht vooral aan hun kennis. Kennis was namelijk erg belangrijk omdat er geen manier was om de kennis die ze hadden op te schrijven. De kennis werd dus oraal overgedragen van oude druïden tot de jonge leerling druïden. Dit was vooral de juridische en medische kennis. Ze waren ook de overdragers van de "hogere kennis" van de godheid en de traditie van het volk of de stam. De Romeinen zagen in de druïden de leiders van het verzet tegen de Romeinse overheersing en daarom werden ze streng vervolgd.

Hoe de druïden er precies uitzagen is nog altijd een raadsel. Er zijn heel wat verzinsels ontstaan door kunstenaars die ze wilden schilderen of beeldhouwen.
Ook de striptekenaar van Asterix en Obelix, Uderzo heeft ook maar iets verzonnen.

Toen de Kelten begonnen te schrijven was de invloed van het christendom al zeer groot geworden. Daardoor zijn de gebruiken van de Keltische godsdiensten veranderd en deze zijn opgeschreven. De oude gebruiken zijn dus verloren gegaan.

Taal

De Keltische taal komt uit de taalstam Indo-europees. Het Indo-europees is ongeveer 2500 jaar v. Chr. ontstaan in het gebied tussen de Karpathen in Oost Europa en de Oeral in Rusland.
Dit denkt men omdat er overeenkomsten zijn gevonden tussen Keltische plaatsnamen en die van de Grieken. De taal van de Grieken stamt namelijk ook uit de Indo-europese taalgroep.

Er worden er nog maar weinig van de Keltische talen gesproken. Er zijn er nog een paar actief en deze leven voort in Bretagne en op de Britse eilanden.
Het Bretons wordt nog in Bretagne gesproken. Het is een Keltische taal die in de vroege Middel Eeuwen werd meegebracht door de Britten die van de Britse eilanden vluchten voor de Angelen en de Saksen.

Waar kwamen de Kelten vandaan

Het is moeilijk na te gaan waar de Kelten vandaan komen. De onderzoekers zijn voornamelijk aangewezen op archeologische onderzoekingen en reconstructies. Met deze kennis hebben ze het gebied waar de Kelten oorspronkelijk vandaan komen kunnen bepalen. Het meest waarschijnlijke is dat de Kelten oorspronkelijk in het gebied van Boven-Rijn en Boven-Donau hebben gewoond. Dat is tegenwoordig Zuid Duitsland, West Oostenrijk, Oost Frankrijk en Noord Zwitserland.

Door het spoor van sieraden en wapens die door de Kelten in de La Tène2 periode gemaakt zijn te volgen kon men de weg van de Kelten door Europa vrij goed bepalen.
De kunstige voorwerpen die ze toen maakten zijn kenmerkend voor de Keltische kunst. Ze hebben onder andere gouden helmen, zwaarden met drakenmotieven, sierlijke armbanden en halsbanden van goud en brons (brons was in die tijd één van de belangrijkste metalen).

Men denkt dat vanuit hun stamland - het gebied van Boven-Rijn en Boven-Donau - ze eerst naar Frankrijk zijn gegaan. En daar Gallië hebben gesticht.
Daarna zijn ze doorgetrokken naar het zuid westen en verder naar Spanje (het Iberisch Schiereiland).
Maar rond 400 v. Chr. zijn ze ook terechtgekomen in Noord Italië het voormalige Joegoslavië, het gehele Midden Europa, Griekenland en Turkije.

Ongeveer 10 jaar later begonnen ze aan de bezetting van Rome. Onder leiding van hun leider Brennus (zo noemden de Kelten hun leider), hebben ze de aanval geopend. De Romeinen raakten in paniek toen ze de rauwe aanvalskreten van de Kelten hoorden en vluchtten weg voordat de Kelten de stad hadden bereikt. Na een betaling van losgeld in goud gaven de Galliërs Rome weer terug aan de Romeinen.

Een eeuw later, in 279 v. Chr. bedreigden de Kelten Delphi. Maar omdat tijdens de aanval de leider van de Kelten sneuvelde moesten ze de aftocht blazen.
Ze zijn toen naar Klein Azië gegaan. Sommige Kelten gingen zelfs door tot de hoogvlakte van Ankara. Daar hebben ze rond 275 v. Chr. het koninkrijk Galatië gesticht.
De Galaten waren niet zo vriendelijk en er zijn veel conflicten geweest tussen de Grieken en de Kelten. In 230 v. Chr. hadden de Grieken de Kelten definitief verslagen in de slag bij Pergamum.

Rond deze tijd vestigden de Kelten zich op de Britse eilanden. Daar konden ze veel langer stand houden omdat de Romanisering daar weinig voeten in aarde had.

Doordat de stammen klein waren en verschillende stammen niet met elkaar samenleefden waren de migraties van de Kelten niet zo heel erg ingrijpend. En doordat de groepen zo klein waren konden ze ook snel met de locale bevolking integreren.
Daardoor waren er in Spanje Iberische Kelten en rond Belgrado Scordiciërs.

De eerste Keltische steden begonnen zich rond 200 v. Chr. te ontwikkelen.

Ook ontstond er een hiërarchie in hun samenleving. Deze was daarvoor niet aanwezig. Er was één leider, Brennus, en de druïden genoten een speciale status. Verder was iedereen gelijk.

De Kelten kregen in deze tijd ook een geldeconomie. Er werden munten gemaakt van goud en later ook van zilver en brons.
Ze leken eerst op de Griekse munten maar vrij snel ontstond er een Keltische stijl.

De bronnen waaruit we deze gegevens hebben zijn niet geheel betrouwbaar omdat de enige schrijvers die er in die tijd waren Grieks of Romeins waren. En de Kelten plunderden en verwoesten hun gebied dus de teksten zullen met een hoog percentage van haat geschreven zijn.
Hier komt bij dat het wel de enige geschreven bronnen zijn. En we daar al onze informatie over de Kelten moeten uithalen.

Hoe kwam de Keltische samenleving ten einde

Toen Julius Caesar de macht kreeg over de Romeinen ging het verkeerd voor de Kelten.
Het was niet het doel van Caesar om wraak te nemen op de Kelten, maar om zichzelf politieke zekerheid te geven. Hij wilde namelijk alleenheerser worden in Rome en daarom moest hij van zijn medeleden van het triumviraat, Pompejus en Crassus, af. Hij wilde dit onder andere bereiken door zichzelf tot een populaire militaire held te maken. En daarom begon hij met het bestrijden van de Kelten.

Eén van de grootste oorzaken van de Keltische ondergang waren de Kelten zelf. Doordat de Kelten in vele kleine stammen leefden, was er geen samenhang tussen de verschillende stammen en streden ze ook niet samen voor hetzelfde doel. Ze wilden alleen zorgen dat hun stam veilig was voor Caesar en het land behouden.
Caesar kwam aan met een groot en goed georganiseerd leger. En de kleine stammen konden daar niet tegenop. Hoe fanatiek de Kelten ook waren. Als alle stammen hadden samengewerkt hadden ze van Caesar kunnen winnen. Maar dan was er nog een probleem geweest.
De Kelten waren geen "team mensen", hiermee bedoel ik dat ze altijd in hun eentje werkten en het groter geheel er niet echt inzagen.
Ze gingen in hun eentje op 10 Romeinse soldaten af, en wachtte niet totdat andere Keltische strijders hem kwamen helpen.
Het leger van Caesar was daarentegen wel een team.

Caesar was niet de enige die tegen de Kelten vocht. In 58 v. Chr. vielen vanuit het noorden de Germanen binnen Doordat de Germanen de Kelten dwongen om te vertrekken naar een ander gebied, moesten sommige Keltische stammen verhuizen. Deze volksverhuizingen waren makkelijke doelen voor Caesar. De Keltische strijders waren namelijk door vrouwen en kinderen gehinderd om op de vijand af te gaan, want ze moesten hen beschermen.
Bijvoorbeeld de verhuizing van de Helvetiërs. Ze werden gedwongen te vertrekken door de Germanen. Ze moesten alleen wel over Romeins grondgebied heen. Caesar vond dit niet goed omdat ze de vrede in het gebied zouden verstoren.
Hij heeft ze toen een aantal maanden opgejaagd en bracht hen daarna een nederlaag toe in de slag bij Toulon-sur-Arroux. Hij nam hun aanvoerder gevangen en de overblijvende 130.000 (van de 368.000) Helvetiërs waren genoodzaakt terug te keren.
Dit heeft een aantal andere Keltische stammen bang gemaakt en ze hebben daarom meteen geprobeerd geloften van vriendschap te sluiten.

De Kelten hadden niet in de gaten dat Caesar Gallië stuk voor stuk aan het onderwerpen was.
Er was iemand die dat wel in de gaten had en hij heeft geprobeerd alle Keltische stammen samen te brengen tot één groot leger tegen Caesar. Hij heette Vercingetorix. Het lukte hem om ze samen te brengen en samen tegen Caesar te laten vechten. Hij heeft met dit leger een aantal overwinningen behaald, maar Caesar was een betere militaire strateeg. (En dat was ook waarom de opstand niet lukte.)

De Keltische samenleving kwam ten einde door het werk van Caesar. De Romeinse generaal is nog overgestoken om de Britse eilanden te onderwerpen. Alleen in Ierland is het hem niet gelukt.

Conclusie

Als samenvatting van het verloop van de Keltische maatschappij kan je zeggen dat het eerst klein was, het werd toen groot en daarna weer klein gemaakt. De reis van de Kelten door Europa. Ze zijn heel Europa door geweest en hebben zich op allerlei plaatsen gevestigd. Van Ierland tot in Klein Azië. Toen kwam Caesar en hij heeft ervoor gezorgd dat er bijna niks meer van de Keltische maatschappij overbleef. Behalve in Ierland, daar kon een deel van de Keltische tijd nog voortleven en doet dat nu nog. Maar het ebt langzaam weg. De westerse maatschappij laat geen ruimte over voor oude gebruiken. Het Gealic wordt bijna niet meer gesproken en al helemaal niet meer aan de kinderen geleerd, het zal dus ook uitsterven.

Begrippen

1 Hallstatt periode: De periode van 700 v. Chr. tot 500 v. Chr. Hallstatt is een marktstadje in Oostenrijk aan de oever van een Alpenmeer. Daar vlakbij ligt de Salzberg (zoutberg). Aan het einde van de Bronstijd werd daar veel zout gewonnen. De invloed van deze periode strekte zich uit van de Bohemen tot het tegenwoordige Parijs.

2 De periode van La Tène: Deze periode volgde direct op de Hallstatt periode en kwam 400 jaar later ten einde toen Julius Ceasar Gallië had veroverd. In deze periode was het gebied waar de Kelten leefden het grootst. Het strekte zich uit van Ierland tot in Klein Azië.

Bronnen

1. Duncan Norton-Taylor en de redactie, Het ontstaan der mensheid: De Kelten. 2e druk, Time Life International (Nederland) b.v. Vertaald uit het Engels door Ivo P. L. Blom.

2. Herm, De Kelten. 1e druk, H Meulenhoff, Baarn. Vertaald uit het Duits door C. W. A. J. A. Walraven

3. Reader's Digest, De wereld van eeuw tot eeuw: Ten tijde van de oude Grieken. Origineel is de Franse serie L'Histoire du Monde. Vertaald door Jac. G. Constant