Frans-Duitse oorlog 1870-1871

Deelvraag I

Hoe is de Frans-Duitse oorlog ontstaan?

Om deze vraag te beantwoorden moeten we teruggaan naar het jaar 1815, het jaar waarin Napoleon werd verslagen bij Waterloo. Dit was voortgekomen uit de eensgezindheid van Europese staten om Frankrijk definitief te verslaan. Het was vooral Pruisen, één van de vier grote mogendheden in Europa, die de nederlaag van Frankrijk bewerkstelligde. Toch werd Pruisen benadeeld bij de vredesonderhandelingen. In de eerste poging tot vrede in 1814, toen Napoleon ook verslagen werd, werd Pruisen, na ook een beslissende rol te hebben gespeeld bij de veldslag, genegeerd door de andere naties in Europa. In 1815, werd er opnieuw niet naar ze geluisterd, maar dit keer vooral door de drie andere grote mogendheden van Europa op dat moment (Groot-Brittannië, Rusland en Oostenrijk). Deze landen hadden zich in 1814 laten overhalen door de Franse onderhandelaar van toen Talleyrand, die betoogde: ne pas deshonorer une nation grande et forte), wat wilde zeggen dat een grote, sterke natie niet teveel moet vernederen na een nederlaag om latere oorlogen te voorkomen. Dus werd Pruisen wederom benadeeld en kreeg slechts Landau, Saarlouis en de kolenmijnen van Saarbrücken. De Nederlanden werden uitgebreid met België. Dit laatste was vooral om Pruisen niet te veel te laten uitbreiden en hun macht te vergroten. Pruisen werd echter wel de ‘Wacht am Rhein’. Dit hield in dat zij de enige grote natie in de buurt van Frankrijk waren die Frankrijk kon weerhouden van een eventuele derde poging tot oorlog. Dit was de eerste oorzaak van het ontstaan van de Frans-Duitse oorlog. Pruisen was verbitterd na dit besluit. De oorlog had hun erg veel gekost maar ze kregen er niets voor terug.) We zullen een kaart en een tijdlijn ter verduidelijking geven hoe de situatie er op dat moment in Europa uitzag.

Tijdlijn gebeurtenissen 1814-1815

Dec.-Feb. 1814 – Veldslag tegen Napoleon. Napoleon wordt verslagen en de grote naties besluiten naar Parijs te marcheren.
31 maart 1814 – Intocht van de verbondenen in Parijs; een provisorische regering (Talleyrand) zet Napoleon af.
Mei 1814 – Eerste Parijse Vrede met gematigde voorwaarden voor Frankrijk op basis van het bezit in 1792.
Maart 1815 – Landing Napoleon in Cannes. Hij concentreert Franse kerntroepen en komt wederom aan de macht.
18 juni 1815 – Slag bij Waterloo. Napoleon wordt wederom verslagen. Dit keer definitief.
November 1815 – Tweede Parijse Vrede. Frankrijk verliest Saarbrücken aan Pruisen, België en Luxemburg aan Nederland, Landau aan Beieren, Savoye aan Sardinië en moet 700 miljoen francs schadevergoeding betalen

Een tweede oorzaak is te vinden in de overtuiging van Frankrijk, die rond 1820 ontstond, dat de natuurlijk grenzen weer hersteld moesten worden. Dit hield in dat het hele Rijngebied dat nu Duits was en België (dat laatste behoorde nu tot het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden) eigenlijk toebehoorden aan Frankrijk. De natuurlijke grens was de Rijn.
Frankrijk herstelde zich redelijk snel onder leiding van Louis de XVIII, van de nederlaag bij Waterloo. Maar in 1820 ontstonden weer onrusten in Europa en met name Frankrijk. Na de nederlaag bij Waterloo werd in Napoleons koets een proclamatie gevonden die bestemd was om na de overwinning te worden uitgevaardigd. Er stond in dat de linker Rijnoever en België weer aan het Franse volk zouden behoren. Dit was het begin van het geloof in de natuurlijke grenzen. Dit geloof van de frontiéres naturelles was volgens de Fransen logisch onderbouwd gezien het oude Gallia usque ad Rhenum. Oftewel, het oorspronkelijke Frankrijk was ook aan de Rijn gelegen. In 1824 stierf Louis de XVIII en werd opgevolgd door Charles X.)
De staatslieden van de Restauratie van Frankrijk begrepen dat als zij zich wilden blijven handhaven, België en de linker Rijnoever terug moesten te zien krijgen. Teneinde dit te bereiken poogden zij een verbond met Rusland aan te gaan. Zoals Chateuabriand, Frans afgezant, toen zei; “Obtenir, par alliance Russe, les retour aux frontiéres naturelles. Dit verdrag mislukte door de in dat jaar afspelende Juli-revolutie.
In Juli 1830 landden namelijk 30.000 Fransen in Noord-Afrika, in een poging hegemonie in Noord-Afrika te bereiken. Maar de algehele publieke opinie was, dat dit niets zou opleveren voor Frankrijk, en dit maakte dat verschillende ministers werden afgezet en opgevolgd door extreem rechtse personen. Na dit voorval besloot Charles X enige vrijheden te geven aan het volk, zoals vrijheid van de pers. Het mocht niet baten, tussen 27 en 29 juli maakten studenten en arbeiders zich meester van Parijs en was Charles X genoodzaakt af te treden. De revolutie was het werk van liberalen en Bonapartisten. Napoleon was na zijn dood op St. Helena een legende geworden in Frankrijk. De hertog van Reichstadt, Napoleons zoon en ook wel Napoleon II genoemd stierf in 1832 in het paleis van Schönbrunn in Wenen, terwijl Frankrijk werd geregeerd door een nieuwe koning, Louis Philippe. Napoleons neef, Napoleon III leefde in Straatsburg, en was nu het nieuwe hoofd van de familie van de Bonapartes.
Op 22 februari 1848 brak een nieuwe revolutie uit, uit onvrede over het beleid van Louis Philippe, en deze trad af, uit angst voor zijn eigen veiligheid. Er werden verkiezingen gehouden en Louis Napoleon Bonaparte, het neefje de Napoleon I, werd met 5½ miljoen stemmen keizer van het nieuwe republiek, gekozen naar Amerikaans voorbeeld. De naam Bonaparte was volgens de mensen een garantie van autoriteit en prestige. En dat laatste was iets dat Frankrijk hard nodig had.
De natuurlijk grenzen waren namelijk naar alle waarschijnlijkheid een doel dat niet bereikt kon worden. In oktober 1830 had België zich namelijk los weten te maken van het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden en was nu onafhankelijk met een eigen koning, Leopold I. De vreugde die eerst onder de Fransen heersten nadat de eerste bres was geslagen in het verdrag tegen Frankrijk, het Wener-congres, was snel geluwd zodra België zich onder bescherming van Groot-Brittannië plaatste, toendertijd een van de machtigste naties van Europa. Ook de linker-Rijnoever werd een moeilijkheid. In de eerste instantie begon het er naar uit te zien dat de Duitse staten zich misschien vrijwillig onder Frans bewind wilden plaatsen. De Koning in Berlijn, Willem I, was namelijk een protestant die de streng-katholieken in het Rheinland ernstig benadeelde. Frankrijk had een katholiek bestuur. Verschillende katholieken uit het Rheinland vluchtten naar het katholieke, Franse Straatsburg. Zo ook een bekende schrijver Jozeph von Goerres, die eerst tegen een politiek en militair bewind van Frankrijk in het Rheinland had gestreden. In 1837 komt het tot een hoogtepunt als de Aartsbisschop van Keulen gevangen genomen wordt door Pruisische soldaten. Frankrijk poogde het Rheinland onafhankelijk te maken zoals dat ook gebeurde met België, een paar jaren eerder, maar slaagde daar niet in. In 1840 ontstond er een plotselinge Anti-Franse houding de Rijnlanden en er werd zelfs weer geroepen om de Elzas. Dit nationalisme kwam tegelijkertijd met het Romantisme, een kunststroming die nationalisme ook bevorderde.
Het was ook in die tijd dat de Keulse Dom werd afgebouwd. Bij het feest was het Pruisische echtpaar bij aanwezig en werd het toegejuicht door de Rijnlandse bevolking. Er was een grote eenheid onder het Duitse volk.
We zullen nu weer een tijdlijn geven ter verduidelijking van het verloop van gebeurtenissen van 1820 tot 1850.

Tijdlijn gebeurtenissen 1820 – 1848

? 1924 – De dood van Louis de XVIII en de opvolging van Charles X als koning van Frankrijk
Juli 1830 – Juli-revolutie in Frankrijk waarbij koning Charles X werd afgezet en een nieuwe koning, Louis Philippe, werd geïnstalleerd.
Oktober 1830 – Losmaking van België van het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden.
22 feb. 1848 – Koning Louis Philippe, voormalig hertog van Orleans, doet vrijwillig afstand van de troon, na de februari-revolutie. Napoleon III wordt met algemene stemmen gekozen tot zijn opvolger.

Hoe kan het nou tot een oorlog zijn gekomen tussen Frankrijk enerzijds en Pruisen en enkele Zuid-Duitse staten anderzijds? Zoals gelezen is, is de relatie tussen Pruisen en Frankrijk rond 1870 niet goed. In Frankrijk zijn jaren van politieke onrust achter de rug en het volk was teleurgesteld over het feit dat alle pogingen tot ‘compensation’ na Waterloo mislukt waren. Het Duitse volk wantrouwde de Fransen na hun pogingen om het Rheinland te bemachtigen. Oorzaken voor de oorlog van 1870 stapelen zich in de laatste jaren voor de oorlog op.
De laatste poging van Frankrijk om de linker-Rijnoever te verkrijgen was in 1866. De Deense koning stierf in 1863 zonder een opvolger te hebben. Christian IX werd zijn opvolger maar Bismarck, kanselier van Pruisen, prefereerde net als de Duitssprekende inwoners van Denemarken, een Duitse opvolger. Tezamen met Oostenrijk viel hij in 1864 Denemarken binnen die deze twee grote naties niet kon weerstaan en een paar maanden later al moest opgeven. Oostenrijk en Pruisen kregen beide de macht over verschillende stukken grond in Denemarken. Dit was niet genoeg voor Bismarck. Met de intentie Oostenrijk te verdrijven sloot hij in 1865 met Italië en Frankrijk een niet-aanvalsverdrag. In 1866 viel hij het Oostenrijkse deel van Denemarken binnen en versloeg Pruisen vervolgens de binnenvallende troepen van Oostenrijk in het zuiden van Pruisen. Napoleon III verwachte van Pruisen, nadat de vrede met Oostenrijk in Praag was getekend, een beloning voor het niet in de rug aanvallen van Pruisen. Hij probeerde eerst de linker-Rijnoever te krijgen, maar Bismarck, die niet van plan was een stuk grond te geven aan Frankrijk weigerde. Toen vroeg Napoleon om België maar het enige dat hij hiermee bereikte was dat Bismarck zijn plannen om België te nemen aan Groot-Brittannië liet zien die Frankrijk bij voorbaat waarschuwde hun plannen niet door te voeren.
Met deze laatste mislukte poging tot verkrijgen van nieuw land voelde Napoleon III zich bedrogen door Bismarck. Teneinde wraak te nemen op Pruisen en vooral de al bijna 50 jaar durende wens van de natuurlijke grenzen tot werkelijkheid te brengen probeerde Napoleon met Oostenrijk en Italië een anti-Pruisisch verbond te sluiten. Maar daar Napoleon III niet aan de voorwaarden van Italië wilde voldoen en Oostenrijk overgehaald werd door Engelands voorstel tot algehele ontwapening van Europa, stonden zij alleen in hun wens van oorlog met Pruisen.
De laatste druppel die de emmer deed overlopen was de onttroning van koningin Isabella van Spanje. Spanje zocht een nieuwe kandidaat en in begin juli 1870 accepteerde Prins Leopold van Roemenië deze. Prins Leopold was familie van de Hohenzollerns,de achternaam die de eerste koning van Pruisen ook droeg. Het was begrijpelijk dat Frankrijk niet aan kon zien dat de Spaanse troon werd bestegen door een Duitser. Niet alleen vanwege jaren van Franse bezetting van Spanje maar ook omdat vijanden aan de zuid- en oostgrens van Frankrijk niet bevordelijk was voor de veiligheid. Nadat Bismarck weigerde in te gaan op Frans aandringen van het weigeren van de troon voor Leopold, verklaarde Napoleon, opgehitst door zijn eigen volk, de oorlog aan Pruisen. Dit, ondanks de waarschuwingen van zijn minister van oorlog, die waarschuwde voor de zwakte van het onvoorbereide Franse leger, tegenover het moderne, goed-getrainde leger Pruisen.
Bismarck wist dat Frankrijk diplomatiek gezien er niet sterk voor stond. Rusland symphatiseerde met Pruisen, en Groot-Brittannië was neutraal na de plannen van Frankrijk voor bezetting van België te hebben gezien. Ook Oostenrijk en Italië waren neutraal, iets waar Frankrijk lang ( bijna 2 jaar) aan had gewerkt om dat niet zo te laten zijn. Pruisen kreeg de steun van Zuid-Duitse staten, iets wat Frankrijk ook niet had kunnen vermoeden.
In een maand was de oorlog voorbij. Vanaf het begin van augustus waren Franse troepen in Lorraine en in Alsace en bij Wissembourg, Froeschwiller en Forbach verslagen. Straatsburg werd gebombardeerd door de Duitsers terwijl het kernleger van Frankrijk omsingeld was bij Metz. Napoleon zelf was ook omsingeld bij Sedan met een leger van 80.000 Fransen. Napoleon gaf zich over en de onderhandelingen begonnen.
De Franse onderhandelaar Favre maakte Bismarck al snel duidelijk dat Frankrijk geen stuk grond zou afstaan. Hierop belegerde Bismarck de hoofdstad Parijs. Na vier maanden van kou, honger en bombardementen gaf ook Parijs zich over. De onderhandelingen konden nu echt beginnen.

Tijdlijn gebeurtenissen 1848 – 1871

November 1863 – De Deense koning, Frederick VII, sterft zonder opvolger.
December 1863 – Opvolgen van de Deense troon door Christian IX.
? 1864 – Invasie van Oostenrijkse en Pruisische troepen in Denemarken.
? 1866 – Invasie van Pruisen in Oostenrijkse deel Denemarken.
2 juli 1870 – Aanvaarding van Spaanse troon door Leopold van Hohenzollern.
19 juli 1870 – Verklaring van oorlog door Frankrijk aan Pruisen.
2 september 1870 – Overgave van Napoleon III en zijn leger aan de Pruisische soldaten.
28 januari 1871 – Overgave van Parijs aan het Pruisische leger.

Deelvraag II

Wat waren de gevolgen van de Frans-Duitse oorlog?

Duitse Proclamatie
Één van de eerste gevolgen van de Duitse overwinning op Frankrijk die bijna direct te merken was, was de proclamatie van Duitsland. Bismarcks triomf was meer dan een overwinning op een leger en een land. Hierdoor ontstond ook Duitsland, iets wat zonder overwinning naar alle waarschijnlijkheid niet gebeurd zou zijn. De Duitse staten zouden niet luisteren naar voorstellen van het verliezende Pruisen. Noch zou Pruisen voorstellen doen tot één Duitse staat als zij van Frankrijk zouden verliezen.
Kort na de overgave van Napoleon bij Sedan, begon Bismarck de onderhandelingen met de Zuid-Duitse staten. Een voor een gingen ze akkoord, op Bavaria (Beieren) na. In december 1870 was er het verdrag van een Duits Keizerrijk. De officiele bevestiging was een maand later, op 18 januari, het jubileum van de stichting van het Pruisische koninkrijk. In de spiegelzaal in Versailles, die Louis XIV had laten bouwen in Parijs, werd Wilhelm I gekroond tot keizer van Duitsland, door de koning van Bavaria. Die laatste had zich laten overhalen om mee te doen, door deze grote eer.

Constitutie van Duitsland (naar idee van Graaf Otto Bismarck). Bondsstaat onder hegemonie van Pruisen. Het Rijk beheert de strijdkrachten, handel, verkeer, posterijen:; naar behoefte verhoging van de rijksinkomsten dor bijdragen van de deelstaten (matricule bedragen). Onder de competentie van de Bondstaten vallen bestuur, justitie en cultuur. Voor Beieren en Würtemberg `Reservatrechte´voor militaire, post- en belastingzaken. Belangrijkste rijksorgaan is de Bondsraad met wetgevings-, verordenings- en toezichtrechten; vetorecht van de 17 Pruisische vertegenwoordigers. Het erfelijke Presidium (=kroon van Pruisen) met de titel `Duitse keizer´ representeert de Bond naar buiten, voert het militaire opperbevel, benoemt en ontslaat de politiek alleen verantwoordelijke Bondskanselier, die tevens Pruisische minister-president is, voorzitter van de Bondsraad, chef van de staatssecretarissen (leiders van de rijkskanselarijen) en van de rijksambtenaren. Bovendien als democratische concessie Rijksdag: Stemming over wetsvoorstellen, goedkeuring van de jaarlijkse rijksbegroting (budgetrecht).
Bismarck was geen voorstander van parlementaire democratie. hij was wel bereid tot vorming van een parlement, maar dat parlement moest niet te veel invloed krijgen. Eigenlijk was hij voor een monarchie waar de adel veel te zeggen had.
Toen de Frans-Duitse oorlog voorbij was moest Bismarck natuurlijk de tijd nemen zijn nieuwe staat te consolideren. Voor 1870 voerde hij een ‘Eisen und Blut’ politiek, terwijl hij na 1871 een vredespolitiek voerde. Deze laatste politiek werd al snel bedreigd door de Franse revanchepolitiek, waar hieronder meer over te lezen is.

Relatie Frankrijk – Duitsland
De relatie tussen Frankrijk en het nieuwe keizerrijk was niet bepaald gunstig. Bismarck eiste tegenover Thiers, de onderhandelaar van Frankrijk, een schadevergoeding van 5 miljard gouden francs en inlevering van de gebieden Elzas (Alsace) en Lotharingen (Lorraine). De schuld moest binnen drie jaar betaald worden, zolang zouden Duitse troepen Noord-Frankrijk bezet houden. Van het gebied Lotharingen hoefde alleen het deel waar de mijnen zich bevonden ingeleverd worden. Elzas-Lotharingen met zijn textielindustrie en kalimijnen was ook een voor de Duitse economie bevordelijk gebied. Het meeste geld dat Duitsland kreeg van Frankrijk werd meteen geïnvesteerd in de aanleg van nieuwe spoorlijnen, in de bouw en in het leger. Dat betekende niet alleen dat er een hoop werk kwam, maar ook vooral dat daardoor de industrie en de bankwereld tot bloei konden komen.
De groei van de nieuwe industrie en welvaart ging niet zonder schokken. Veel nieuwe bedrijven, die voortvarend geinvesteerd hadden hadden, bleken het niet allen te kunnen redden. Alleen de sterksten bleven over. Na 1896 ging het beter. Toen kon men overschakelen naar goedkopere produktiemethoden. Deze industriële groei kwam in 1918, bij het einde van de Eerste Wereldoorlog, tot een eind.
De vrede die eindelijk heerste na 1871 in Europa werd bedreigd door verschillende kanten. Bedreiging nummer één is de Franse revancepolitiek van toen, die streefde naar revanche voor de nederlaag van 1870 en het terugwinnen van Elzas-Lotharingen. Bismarck voelde zich vooral in de jaren direct na de oorlog bedreigd. Dit was omdat de bisschop van Nancy herhaaldelijk brieven rondstuurde in Elzas-Lotharingen, dat Straatsburg en Metz weer Frans grondgebied moesten worden. En zoals al eerder vermeld, de mensen in Elzas-Lotharingen waren katholiek, terwijl het Duitse koningshuis protestant was. De mensen daar zouden dus eerder de neiging kunnen hebben om naar de katholieke Franse regering te luisteren.
Een tweede oorzaak waardoor Bismarck zich bedreigd voelde was dat Frankrijk zich, ook financieel gezien, wederom heel snel herstelde van de oorlog. Ook de reorganisatie van het Franse leger was succesvol geweest en Frankrijk scheen zich militair dus ook al voor te bereiden op een revanche.
In Europa kenden iedereen Bismarcks machtspolitiek, al wisten ze nog niet dat die veranderd was na 1870. Zijn politiek werd beschouwd als een gevaarlijke en onrust wekkende factor gezien in Europa. Het gerucht ontstond dat Bismarck een preventieve oorlog tegen Frankrijk wilde beginnen. Groot-Brittannië en Rusland stuurde beiden afgezanten naar Berlijn om Bismarck te waarschuwen dat zij een nieuwe oorlog tegen Frankrijk niet zouden dulden. Nu kreeg Duitsland dus in plaats van Frankrijk de schuld en een waarschuwing voor opnieuw onrust stoken.
Om Frankrijk van zijn revanchepolitiek af te leiden maakte Bismarck gebruik van het imperialisme. Dit was een nieuwe politieke stroming die gericht was op het winnen van nieuwe stukken land in andere ( minder ontwikkelde) werelddelen. Vanuit hier kon handel worden gedreven in allerlei nieuwe producten. Niet werd door dit imperialisme de aandacht van Frankrijk van de Rijn afgeleid, maar konden er ook conflicten van Frankrijk met andere grote imperialistische naties ontstaan zoals Rusland, Portugal en Groot-Brittannië.
Ook voerde Bismarck voor de zekerheid nog een tweede politiek gericht tegen Frankrijk. Om Frankrijk in Europa te isoleren voerde hij een alliantie-politiek. Hiertoe probeerde hij een verdrag af te sluiten met Oostenrijk en Rusland. Maar dit had grote diplomatieke vaardigheden nodig. De tegenstellingen van Oostenrijk en Rusland waren door de Krimoorlog groot. Beiden streefden ze naar expansie op de Balkan. Ook was Oostenrijk de nederlaag van 1866 in Denemarken en Pruisen nog niet vergeten. In 1873 wist Bismarck, geholpen door de Oostenrijkse minister Andrassy, tussen Duitsland, Oostenrijk en Rusland een Dreikaiserverhältenis tot stand te brengen, waarbij ze elkaar beloofden overleg te plegen zodra de vrede bedreigd werd. Dit was een slimme zet van Bismarck omdat hij nu in een mogelijke oorlog met Frankrijk, dekking in de rug zou hebben maar ook dat het geen driefronten-oorlog tegen Frankrijk zou worden.
Toen in 1877 de Russisch-Turkse oorlog uitbrak, stichtte Rusland na winst een grote Bulgaarse staat in midden Balkan. Dit maakte dat Oostenrijk de Dreikaiserverhältenis verliet en even later (in 1879) een Zweibund met Duitsland sloot tegen Rusland. In 1882 kwam de Triple Alliantie tot stand. Een verdrag van Duitsland, Oostenrijk en Italië dat vooral was gericht tegen Frankrijk. Deze moet niet worden verward met de Zweibund, die nog gewoon bestond en tegen Rusland was gericht.
In 1888 kwam een einde aan het leven van Wilhem I en uiteindelijk daardoor ook een einde aan de macht van Bismarck. De opvolger van Wilhelm, Wilhelm II, wilde niet net als zijn vader aan de hand van Bismarck lopen waardoor een conflict ontstond. Bismarck trad in 1890 af.
De relatie Frankrijk Duitsland is dus erg slecht na 1871, voor zover die nog niet slecht was voor 1870. Frankrijk, ooit een heersende natie in Europa, kon niet aanzien dat aartsvijand Pruisen, bezitter van de gewilde linker Rijnoever, opkwam als een grote natie in Europa. Het Franse volk, eens een trots volk dat door hun eensgezinsheid, de eerste republiek van Europa bewerkstelligde, moest nu vernedering na vernedering slikken van de gehate Ooster buren. Na Waterloo, en de mislukte pogingen tot verkrijgen van hun natuurlijke grenzen, moesten ze nu ook nog toe zien hoe Duitsland één, en daarmee machtig(er) werd.
Bismarck, dé vertegenwoordiger van Duitsland wantrouwd Frankrijk en laat dat zien door verbonden die worden afgesloten door de Duitser met andere landen om zich voor te bereiden op een nieuwe oorlog tegen de Fransen. Alleen al aan de buitenlandse politiek van Bismarck kun je zien dat Duitsland niet veel symphatie voelt jegens Frankrijk. De koloniale politiek is ook geheel ondergeschikt aan de buitenlandse politiek van Bismarck. Hij ziet graag Frans-Duitse tegenstellingen in bijvoorbeeld Afrika. Helaas voor Bismark is het nooit tot grote conflicten tussen Frankrijk en Engeland door koloniale toestanden. De conclusie is dus dat de relatie Frankrijk-Duitsland al jaren slecht is en in ieder geval te noemen is als oorzaak voor de Eerste Wereldoorlog. In de volgende deelvraag geven we eerst antwoord op de vraag wat de verschillende visies op het ontstaan van WO I zijn, alvorens we de rol van Frans-Duitse oorlog bepalen bij het ontstaan van WO I.

Deelvraag III

Wat zijn de verschillende visies op het ontstaan van de Eerste Wereldoorlog?

Bij het ontstaan van de Eerste Wereldoorlog spelen er een groot aantal factoren mee. Zaken zoals nationalisme en industrialisatie spelen hierbij een subrol maar zeker geen onbelangrijke. De hoofdoorzaken liggen in gebeurtenissen rond 1900, sommige gedreven door nationalisme. Hierbij hebben schrijvers verschillende visies over de belangrijkste gebeurtenis.

Als eerste bespreken we de visie van de schrijver van het boek; Modern History, from 1500 to the present day, 1964, de Fransman en professor aan de Sorbonne, Marcel Dunan.
Marcul Dunan schrijft in zijn boek dat de hoofdoorzaak van de Eerste Wereldoorlog ligt in de Balkan. De Balkan was in die tijd een haard van oorlogen en een gewild stuk grond voor de grootmachten die daar een deel van hun rijk gelegen vonden, Oostenrijk-Hongarije en Rusland. De eerste Balkan-crisis die de gemoederen in Europa hoog lieten oplaaien stamt uit 1908. Er brak een revolutie uit in Turkije waar Oostenrijk-Hongarije gebruik van maakte door Bosnië-Herzegowina te willen annexeren. Oostenrijk stelde Rusland hier vantevoren van op de hoogte. De enige reden dat Rusland hiermee akkoord ging was omdat Oostenrijk hun een wijziging van het verdrag van de zeeëngten beloofde, een zeer ongunstig verdrag voor Rusland, wat hun afsloot van de Middellandse Zee. Maar voordat andere leden van het verdrag hiermee akkoord gingen waren, was de annexatie van Bosnië al geschied. De andere leden van het verdrag, verzetten zich, vooral Groot-Brittannië en Frankrijk. Dit was een zware nederlaag voor Rusland. Het was een overwinning voor Oostenrijk, maar met een ernstige nasleep; een nieuwe vijandschap, tussen de Serven en Oostenrijkers, en een verzwakking van de Triple Alliantie.
Een nieuwe Balkancrisis, van 1912 en 1913 verscherpte opnieuw de internationale spanningen. In een nieuwe oorlog versloegen Montenegro, Bulgarije, Servië en Griekenland Turkije. Omdat Groot-Brittanië, Oostenrijk en Italië geen verdere uitbreiding van Servië langs de Adriatische zee wilden stichtten zij een nieuwe onafhankelijke staat Albanië. Dit tot woede van Rusland, die bondgenoot was van Servië. Rusland ontketende een nieuwe oorlog op de Balkan waarin Roemenië, Servië, Griekenland en Turkije Bulgarije versloegen. Dit zorgde weer voor een gebiedsverschuiving op de Balkan. Op de Balkan waren nu in het klein de tegenstellingen van Europa te zien. Frankrijk en Rusland stonden achter Servië en Griekenland, terwijl Duitsland en Oostenrijk achter Bulgarije, Turkije en Albanië stonden.
Op 28 juni 1914 bracht de Oostenrijkse aartshertog Fransz Ferdinand een bezoek aan de hoofdstad van Servië. Tijdens zijn tocht in een open koets werd hij vermoord door de Bosniërs die lid van waren van een Servisch geheim genootschap, De Zwarte Hand. De Oostenrijkse regering zag hierin de perfecte kans om De Servische macht onderuit te halen. In een bespreking met Duitsland kreeg Oostenrijk van Duitsland de volledige steun om een ultimatum aan Servië te sturen, wat zij toen ook deden na een maand. Het ultimatum was 24 uur geldig. Servië ging op alle punten in, behalve punt 6. Toen Oostenrijk dit vernam verbraken ze de diplomatieke betrekkingen met Servië en mobiliseerde. Toen ging alles erg snel. Op 28 juli kwam de oorlogsverklaring van Oostenrijk aan Servië, Rusland mobiliseerde toen een deel van zijn leger tegen Oostenrijk, nadat zij al op 25 juli hadden laten weten een oorlog tegen Servië niet te dulden. Op 1 augustus volgde de mobilisatie van geheel Duitsland en Frankrijk en de oorlogsverklaring van Duitsland aan Rusland. Duitsland eiste van België dat het zijn troepen doorgang zou verlenen en na de oorlogsverklaring van Duitsland aan Frankrijk op 3 augustus, volgde de schending van de Belgische neutraliteit op 4 augustus waarna Groot-Brittannië de oorlog aan Duitsland verklaarde. Italië bleef neutraal en koos in 1915 de zijde van de Geallieerden. (Frankrijk, Rusland en Groot-Brittannië).