Een bedrijfskolom voor koffie

1 INLEIDING

Koffie is niet meer weg te denken uit ons consumptiepatroon. Op alle momenten van de dag, zowel 's morgens als 's middags en 's avonds wordt er koffie gedronken: om wakker te worden bijvoorbeeld, of voor de gezelligheid.
De consumptie per hoofd van de bevolking lag in 2002 op 7 kilogram. De gemiddelde Nederlander drinkt dus ongeveer 3 kopjes koffie per dag. Daarmee behoren de Nederlanders tot de grotere koffiedrinkers in de wereld. Na Finland, Zweden, Noorwegen en Denemarken komt Nederland op de vijfde plaats (VNKT statistieken 2002).
Koffie wordt niet alleen binnenshuis gedronken maar natuurlijk ook buitenshuis, dat wil zeggen op het werk, in de horeca of op scholen. Een scholier die bijvoorbeeld tijdens elke pauze een kopje koffie koopt zit al gauw aan de 400 kopjes koffie per jaar, om maar even achterwegen te laten wat hij thuis drinkt. Als je die 400 kopjes koffie nou zou vermenigvuldigen met alle personen die op de Universiteit van Tilburg koffie drinken, dan kom je al snel op grote aantallen uit. Hoe groot de gehele markt voor koffie in Nederland is zal blijken uit het onderzoek in paragraaf 4.
Verder is dit rapport als volgt opgebouwd. § 2 gaat over de bedrijfskolom van koffie. § 3 besteedt aandacht aan de verschillende marktvormen en brancheorganisaties met betrekking tot de koffie-industrie. § 5 behandelt de rol van internationale organisaties voor koffie. §6 gaat over de rol van ICT in de koffiewereld. Bijlagen komen in §7 aan de orde. Tot slot worden in § 8 enkele conclusies getrokken.

2 DE BEDRIJFSKOLOM VOOR KOFFIE

Het complex is grofweg in te delen in een aantal productiefases: de productie van de koffiebonen zelf, de toelevering, de verwerking en de handels- en distributieactiviteiten naar binnenlandse consumenten.

Verticaal gezien kan het proces heel wat gedetailleerder en uitgebreider worden beschreven. De bedrijfskolom begint bij de belangrijkste grondstoffen die nodig zijn voor het maken van koffie, dit zijn: landbouw, water en natuurlijk de koffiebonen.
Zo´n zeventig landen rond de evenaar in Azië, Afrika en Zuid-Amerika, beschikken over het juiste, (sub)tropische klimaat om succesvol koffie te verbouwen. De meeste koffie die in Nederland wordt gedronken, is een melange van twee soorten koffie: de Arabica en de Robusta. De plantages voor deze bonen vind je op hooggelegen gebieden in Ethiopië en Zuid-Amerika.

De koffiebonen worden verbouwd en geplukt door koffieboeren. Na de oogst komen de ruwe ofwel ongebrande koffiebonen vaak bij koffiemakelaren aan. VDP Coffee b.v. en Ongebrand b.v., zijn voorbeelden van makelaars/handelaren in ruwe koffiebonen. Zij kennen geen eigen productie of verwerking. Als aanvoerders van ruwe grondstoffen voor de koffie-industrie vormen ze een schakel in de keten van producent in de oorsprong gebieden naar de verwerkende industrie.

================ ARTIKEL ==================
De wereldmarkt
De inkoopsituatie van koffie verschilt, afhankelijk van de lokale politieke en economische situatie, per land. Om een paar voorbeelden te geven:

In Kenia, een land dat uitstekende koffie verbouwt, mag door overheidsregulering door partijen als Douwe Egberts niet rechtstreeks bij de koffieboeren gekocht worden, zelfs niet op de veiling, maar alleen van een exporteur. Dat maakt de keten erg lang.

In Oeganda zijn er veel hele kleine boeren, die vaak maar over een paar struiken koffie beschikken. Er zijn daar nauwelijks coöperaties, boeren verkopen hun koffie aan tussenhandelaren, die ervoor zorgen dat het, al dan niet via meer tussenstappen, bij een exporteur terechtkomt.

Brazilië heeft zijn koffiemarkt erg efficiënt georganiseerd, de markt is doorgaans erg transparant, de kleine boeren zijn veelal verenigd in grote en kleinere coöperaties.

Bron: http://www.douweegberts-hetbedrijf.nl/
============================================

Het is niet altijd zo dat koffiemakelaars ook zorgen voor de benodigde import en export, soms moeten daar speciale transportbedrijven voor worden ingezet. Daarom kunnen we bij VDP Coffee b.v. en Ongebrand b.v. spreken van een geïntegreerd bedrijfsproces, waarbij de import en export is overgenomen door de koffiemakelaren.
Het hoeft ook niet altijd zo te zijn dat een koffiemakelaar de schakel vormt tussen de koffieboeren en verwerkingsbedrijven. Neem bijvoorbeeld Sara Lee/DE die sinds 1989 een substantieel deel van zijn koffie rechtstreeks inkoopt bij kleine boeren. Momenteel is dat minimaal 10 procent van alle koffie die Sara Lee/DE koopt. Daarbij is dus sprake van een geïntegreerde bedrijfskolom, de inkoop en export van koffie wordt door het koffieverwerkingsbedrijf zelf gedaan.
Eenmaal aangekomen in Nederland vindt het verwerkingsproces plaats. De verschillende soorten koffiebonen worden met elkaar gemixt, zodat de juiste melange ontstaat. Na het mixen worden de koffiebonen gebrand en geblust. Dit is een erg belangrijk proces, want de brandgraad bepaalt de smaak van de koffie: hoe donkerder de koffie gebrand is, hoe harder hij smaakt. Een goudbruine, licht gebrande koffie is zachter van smaak en beter verteerbaar. In Nederland wordt de koffie vrij zacht gebrand.
De volgende stap in het koffieverwerkingsproces is het malen van de gebrande koffiebonen. Ook dit is een nauwkeurig werkje omdat ook de maalgrofte de smaak van de koffie bepaald. Nu is de koffie klaar om ingepakt te worden, ook hier wordt veel aandacht aan besteedt. Lucht, met haar zuurstof en waterdamp, doet de aroma vlug verdwijnen, ofwel de smaak van de koffie verdwijnt. Daarom wordt de koffie in vacuüm- en luchtdichte verpakkingen verpakt. De belangrijkste grondstoffen om deze verpakking te maken, zijn: papier, glas en polieraluminium. De verpakkingen worden direct door de verpakkingsfabrikant aangeleverd. De koffie is nu klaar voor de handel.
De pakken koffie gaan rechtstreeks vanuit DE naar de horeca, groothandel, detailhandel en naar bedrijven die in het bezit zijn van koffieapparatuur van DE. De bedrijven kopen deze apparatuur tegen een relatief lage prijs, op voorwaarde dat ze de navulling afnemen bij DE. Particulieren kunnen nu in de winkel een pak koffie kopen en daarmee eindigt de weg van koffieboon naar pak koffie.
Dat een koffieboon een lange weg aflegt mag nu wel duidelijk zijn. Er komt heel wat meer bij kijken voordat de koffiebonen in een pak belanden. De bonen worden ‘geboren’ bij de koffieboeren in Zuid-Amerika en Ethiopië. Na de koffieboeren moeten ze naar de koffiemakelaars en dan moeten de koffiebonen een lange weg afleggen over zee. In Nederland worden ze verwerkt, waarna ze na de verwerking in een pak belanden en zo als eindproduct de markt op kunnen.