het melkmeisje

Analyseschema beeldende vormgeving
Algemeen: Kunstenaar: Johannes Vermeer
Titel: Het melkmeisje
Jaartal: 1660
Techniek: Olieverf op doek
bronnen: www.kunstkanaal.net
www.rijksmuseum.nl

Voorstelling
Op het schilderij staat een vrouw die melk uit een kan in een kom giet. Op het tafeltje naast haar dat bedekt is met een kleed staat nog een mand met brood en een kan. De sfeer in het schilderij is erg rustig en huishoudelijk. De titel 'het melkmeisje' klopt eigenlijk niet want een melkmeisje bezorgde melk aan huis. Aan de kleding is te zien dat ze een dienstmeid is die dagelijks het voedsel verzorgd, ze draagt een eenvoudig jurk, haar mouwen en bovenrok zijn omgeslagen. Op haar hoofd heeft ze een kapje. Ze staat in het midden van het schilderij, afgebeeld in een kamer met aan de linkerkant een venster waar het licht door naar binnen valt. Haar aandacht is gericht op het schenken van de melk.

Boodschap
Het is niet bekent wat het verhaal achter het schilderij is, maar het is mogelijk dat Vermeer de deugd 'Matigheid' wilde uitbeelden. In de 17e eeuw werd het beeld van een vrouw die een kan leegschenkt vaker gebruikt, bijvoorbeeld door Jacques de Gheyn װ ( zie afbeelding hiernaast)

Abstrahering
Het schilderij is erg realistisch weergegeven, Vermeer lette op de details. Er zijn bijvoorbeeld allemaal kleine oneffenheden in het witte pleisterwerk op de achtergrond te zien. De structuur van verschillende materialen is ook erg gedetailleerd weergegeven, het glimmende koper en het brokkelige brood op de tafel.

Licht
Licht speelt in het schilderij een erg belangrijke rol. Het zonlicht komt van de linkerkant door het raam, zijlicht dus. Naast en onder het raam is het een beetje schemerig. Het dienstmeisje staat vol in het licht, en de achterwand is ook behoorlijk licht. Als je goed kijkt kun je zien dat er overal in het schilderij kleine glimlichtjes zijn aangebracht, op de sluiting van de jurk, op het brood in de mand en op de randen van de schaal en de kan. Er is veel schaduw in het schilderij aanwezig, de eigenschaduwen en slagschaduwen zijn erg duidelijk te zien.

Kleur
De samenstelling van de kleuren zorgen ervoor dat het schilderij een natuurlijke uitstraling heeft. De kleuren zijn niet fel, en erg rustig. Alleen de kleur van de jurk van het dienstmeisje is aan de bovenkant redelijk fel geel gekleurd ten opzichte van de rest van het schilderij. Hierdoor word de aandacht op het dienstmeisje gevestigd. Er is ook sprake van een duidelijk licht-donker-contrast dit komt doordat het licht van de zijkant komt, en er veel schaduw voorkomt in het schilderij.

Ruimte
Vermeer heeft een truc gebruikt waardoor het accent ligt op het schenken van de melk. Het dienstmeisje is opgebouwd met twee diagonale lijnen, haar armen wijzen beiden in de richting van de melkkan. Dit is een soort lijnperspectief. De ruimte rond het dienstmeisje heeft Vermeer erg zorgvuldig geordend, door röntgen en infrarood stralen blijkt dat vermeer een aantal dingen heeft overgeschilderd. Op de muur achter het dienstmeisje was eerst een schilderij geschilderd, en er stond nog een naaimand op de grond bij het stoofje. In de uiteindelijke versie heeft Vermeer dit allemaal weg geschilderd om de achtergrond leger en overzichtelijker te maken, en de compositie sterker. Ook is er sprake van overlapping, bijvoorbeeld de spullen die op het tafeltje staan overlappen elkaar.

Vorm
de begrenzing van de vormen zijn vrij duidelijk weergegeven, de meeste voorwerpen zijn voor de helft belicht, en de andere helft is donker, hierdoor is het silhouet van het dienstmeisje erg duidelijk, de achtergrond rechts van haar is licht, en zij zelf is aan de rechterkant donker, dit geeft een duidelijk contrast. Alle vormen in het schilderij zijn realistisch weergegeven. Ook komen er een paar geometrische vormen voor in het schilderij, bijvoorbeeld de rechthoekige tafel, de ronde opening van de melkkan, de mand die aan de muur hangt en het stoofje op de grond. Maar het geheel doet absoluut niet denken aan een constructieve tekening. Er komen ook organische vormen voor in het schilderij.

Compositie
Het schilderij heeft een centraal compositie, alle aandacht word gevestigd op het dienstmeisje dat melk aan het schenken is. Er is ook sprake van een driehoeks compositie, als je een lijn vanaf het hoofd van het dienstmeisje recht naar beneden trekt en een lijn vanaf het hoofd langs de hand waarmee ze de melk inschenkt zie je een dat er een driehoek in voorkomt. Ook is het een asymmetrische compositie, maar het zorgt niet voor extra spanning aan de ordening. Doordat Vermeer het dienstmeisje vanuit een laag standpunt heeft weergegeven oogt ze redelijk robuust. Er zijn drie loodrecht op elkaar geplaatste vlakken, de tafel die staat loodrecht op de achterwand en de zijwand.

Functie
Vermeer schilderde bijna alleen maar kleine en realistische schilderijen. Hij beelde mensen af in het dagelijks leven, die ergens mee bezig waren (melk inschenken). Naast schilder was Vermeer ook kunsthandelaar. Een voordeel hiervan is dat hij door zijn kunsthandel financieel onafhankelijk was, en daardoor nooit voor opdrachtgevers heeft hoeven werken. In zijn schilderijen kon hij zijn eigen smaak volgen. Vermeer werkte niet zo zeer voor de markt, hij maakte amper twee doeken per jaar. Het is mogelijk dat enkele werken van hem verloren zijn gegaan.