De schreeuw

Kunstbeschouwing de maker: de Schreeuw
titel: Edvard Munch
het jaar: 1893
technieken: olieverf, tempera en pastel
afmetingen: 91x74 cm
museum: Nasjonalgalleriet, Oslo 1- Beschrijf je eerste indruk: Ik vond het een mooi en apart schilderij. Het deed me aan angst, strijd, wanhoop en paniek denken. Ik vond het een echt tienerschilderij. De penseelstreken en de kleuren vielen het meeste op. Dat versterkt het gevoel wat er wordt weergeven in het schilderij. 2- Beschrijf in detail wat er te zien is: Je ziet vooraan een figuur met een angstige blik die met zijn handen zijn hoofd vasthoudt, die alleen staat vooraan op de brug, met de mond wijd open en aan het schreeuwen is. Achter deze persoon zie je nog 2 figuren staan, heel vaag en rustig afgebeeld. De brug bestaat uit strakke lijnen. Als achtergrond zie je een rode lucht en donker water. Water, lucht en de grond de aarde loopt in elkaar over. Er zijn paniekerige penseelstreken te zien, die ook trillen zoals geluid trilt. Het zijn net geluidsgolven, waaruit het schilderij bestaat. Er is een combinatie van felle en zachte kleuren die in elkaar overvloeien. Zoals bijvoorbeeld de combinatie van zwart en donkerblauw met bloedrood.
3- A: Waar gaat het kunstwerk over? Het schilderij heet ‘de Schreeuw’, wat ook het onderwerp vormt. Er hangt een dramatische sfeer. De schreeuw zie je uitgedrukt worden door de karakter op het schilderij waar al je aandacht naartoe gaat. Maar niet alleen de figuur beeld een schreeuw uit, maar het hele schilderij schreeuwt. Je ziet een kind die verbaast kijkt, dit heeft hij in een uitleg over het schilderij verteld. Het is een werk dat hij schilderde nadat hij tijdens een wandeling een angstvisioen kreeg. `Ik liep met twee vrienden langs de weg - toen ging de zon onder - de hemel werd plotseling bloedrood - ik bleef staan, leunde-doodmoe op het hekwerk - boven de blauwzwarte fjord en de stad lagen bloed en tongen van vuur - mijn vrienden liepen door en ik stond nog steeds te trillen van angst - en ik voelde, dat er een grote, oneindige schreeuw door de natuur ging.` Op de achtergrond van het schilderij is de silhouet van de stad Oslo zichtbaar, terwijl op de voorgrond een figuur de handen om het hoofd slaat, vasthoudt en schreeuwt. Maar ook het landschap, de natuur schreeuwt. De trillingen verspreiden zich over het gehele doek. Hij beeldde een verscheurde wereld af. De angst overheerst in de panische penseeltrekken die de geluidsgolven van de tomeloze schreeuw weergeven. De combinatie van felle en zachte kleuren verhoogt het effect in deze technicolor-nachtmerrie waarbij het personage zonder pardon wegglijdt in het donkerste drijfzand. Zo'n hopeloosheid en onmacht. Het doek werd eind vorige eeuw gezien als het symbool van een wereld die geen raad meer weet met de snelle ontwikkelingen aan de vooravond van een nieuwe eeuw die het leven veel sneller zou maken. Er is gebruik gemaakt van olieverf, tempera en pastel. Met de kwast zijn er bewegingen gemaakt die je meesleurt in het verhaal, in het schilderij. Er zijn duidelijk strepen zichtbaar en ze zijn grof. B: Wat heeft de kunstenaar daarover te vertellen? De Noorse kunstschilder en graficus Edvard Munch werd geboren in Loten op 12 december 1863 en leefde tot 1944. Hij putte gedurende zijn hele bestaan inspiratie uit een tragische jeugd: hij groeide op in een arm gezin, verloor al jong zijn moeder en zus, leed onder een zwaar depressieve vader en had zelf een zwakke gezondheid. Munch volgde beeldhouw- en schilderlessen en vestigde zich in Oslo, waar hij lid werd van de kunstenaars- en studentengroep 'Kristiana Bohème'. Vanuit een impressionistische stijl ontwikkelde Munch al snel een meer expressionistische werkwijze. In 1885 reist hij naar Parijs waar hij onder meer de kunstenaars Henri Toulouse-Lautrec, Paul Gauguin en Vincent van Gogh leerde kennen en beïnvloed wordt door de impressionisten en later de post-impressionisten. Ook art-nouveau speelde een belangrijke rol in zijn creativiteit. Maar al gauw zou hij zich afzetten tegen de conventies. Bij Léon Bonnat volgde hij een enkele maanden durende cursus figuurschilderen. Zes jaar later bezocht hij Italië. In 1892 kreeg hij een belangrijke expositie in Berlijn (Duitsland) bij de Vereinigung Berliner Künstler (Berlijnse Kunstenaarsvereniging). Munch begon te experimenteren met de steendruk en de ets. Ondertussen was hij een internationaal bekend zijnde kunstenaar geworden. In 1897 toonde hij zijn bekende "Frieze of Life" tijdens de Salon des Indépendants (Tentoonstelling van Onafhankelijken) in Parijs. In de periode 1889-1907 werkte Munch veel in het buitenland: eerst in Parijs, later in Berlijn. Hij begon in de jaren '90 met het maken van prenten - droge naalden, houtsnedes en litho's. Vooral zijn expressieve houtsnedes hadden aan het begin van de 20ste eeuw veel invloed op jonge Duitse kunstenaars. Edvard Munch reisde veel door Duitsland, Frankrijk en Italië. In 1909 keerde hij terug naar Noorwegen en begon te werken aan de muurschilderingen voor de aula van de universiteit van Oslo. Tegen het eind van zijn leven leidde hij een teruggetrokken bestaan en in 1944 werd een ziekte hem fataal. ‘Zo’n hopeloosheid en onmacht. Het doek werd eind vorige eeuw gezien als het symbool van een wereld die geen raad meer weet met de snelle ontwikkelingen aan de vooravond van een nieuwe eeuw die het leven veel sneller zou maken en in een tijd waarin de psycho-analyse alle dogma’s op losse schroeven had gezet’ Hij heeft ook de 1e WO meegemaakt, wat hem beinvloed heeft. (Duwde hem meer naar het expressionisme.) De schilderijen en grafiek van Munch waren vaak gebaseerd op persoonlijke obsessies en verdriet en waren belangrijk voor de ontwikkeling van het expressionisme. Naast zijn jeugdervaringen met ziekte en dood werd seksualiteit een belangrijk thema in zijn werk. Zijn ouders, een broer en een zuster stierven toen hij nog vrij jong was en allicht verklaart dat ten dele zijn voorliefde voor macabere onderwerpen zoals `Het zieke kind`, `Vampier` of `As` en ‘de Schreeuw’ past hier ook wel bij. Maar dit schilderij is gemaakt na gevolg van een angstvisioen (zie vraag 3a). Hij heeft het op deze afwijze afgebeeld, om nadruk te leggen op het gevoel. Panieke penseelstreken en het kleurgebruik geven ook weer een gevoel weer en dat is waar het hier om draait. Later in zijn loopbaan gaat zijn aandacht meer naar de natuur en worden zijn werken lichter, kleurrijker en minder pessimistisch. Met zijn intense manier om psychologische en emotionele thema's op een symbolische wijze uit te beelden, werd Munch niet enkel de bekendste Noorse schilder, hij zou ook een grote invloed uitoefenen of het Duitse expressionisme. Het werk de Schreeuw maakt deel uit van een Levensfries van 22 geschilderde delen. De thema's die hij behandelde zijn; Kiemen van Liefde, Bloei en vergaan der liefde, Levensangst en dood. De bekendste schilderijen in deze serie zijn: De Schreeuw, De Kus, De Madonna, Melancholie, Dans van het Leven en As. C: In hoeverre suggereert het kunstwerk de werkelijkheid? Het schilderij is gesuggereerd op een abstract idee. Wat er geschilderd is, is er niet in de werkelijkheid, maar is wat hij gezien heeft. Je kunt niet nagaan of het er echt zo uitziet, en de vormen zijn ook niet natuurgetrouw. De persoon op het schilderij is niet volgens de anatomie geschilderd, maar het beeld heeft wel een herkenbare voorstelling daarom is het kunstwerk figuratief. D: Waarmee is het kunstwerk gemaakt? Er is gebruik gemaakt van licht, wat terug te zien is in de rode gloed van de lucht, de kleur op de reling, maar ook op het water en de figuur. Het licht is natuurlijklicht en fel. Qua kleurgebruik is er gebruik gemaakt van koud/warmcontrast en polychroom gebruik. Je hebt boven heel warme kleuren (vooral rood) en hele koude kleuren (vooral blauw) tegen elkaar inwerken. Het lijkt net of de blauwe kleur vecht met de rode kleur. Het rode deinst een beetje terug. Eronder zie je geel en paars tegen elkaar inwerken en het is polychroom omdat de delen met verschillende kleuren beschilderd zijn. Er is ook sprake van kleurhelderheid. Het hele schilderij bestaat uit felle, goed herkenbare kleuren. Als je goed kijkt zie je dat er af en toe witte penseelstreken in zitten. Dit versterkt de kleur helemaal, maakt het nog helderder en geeft het een sterkere lichteffect. Bijvoorbeeld in de lucht. En op de brug, net achter de hoofdfiguur. Het schilderij is tweedimensionaal, er zit geen plasticiteit in. Er wordt ruimtesuggestie gevormd door gebruik van groot/klein, de persoon voorin groot, de 2 achter klein. Door overlapping. De persoon staat voor de brug. Door afsnijding. De brug wordt afgesneden net zoals de personen. Munch heeft van zowel lijnperspectief als atmosferisch perspectief gebruik gemaakt. Je ziet een verdwijnpunt. De brug komt uiteindelijk uit in een vluchtpunt. En de personen achter zijn veel vager afgebeeld als de schreeuwende persoon. De rode baan aan de rechterkant van het schilderij heeft ook voor een effect gezorgd. Daardoor lijkt het namelijk alsof je ergens doorheen kijkt. De vorm is zichtbaar door lijnen en vlakken. Je ziet hier als vormcontrast organisch/plastisch. Ze zijn geinspireerd op de natuur en zijn grillig. De vorm is samengesteld, want de vorm is opgebouwt uit verschillende delen. Je zou de lucht bijvoorbeeld als een apart deel kunnen beschouwen. Wat samen met de overige delen weer een geheel vormt. De contour tekent zich niet duidelijk af, daarom hebben we te maken met een vage vorm. De technieken zijn olieverf, tempera en pastel
E: Hoe zijn de middelen geordend? Er is niet een duidelijk te benoemen compositie. Vorming gegroepeerd van rechtsonder naar linksboven. De vorm/ loop van de brug zorgt voor een actieve, dynamische onrustige indruk. Er is door de dynamische compositie sprake van bewegingssuggestie. Dit zijn de belangrijkste compositielijnen, waarvan de verticale lijn door de hoofdpersoon het belangrijkste is.
F: Met welk doel wordt het kunstwerk gebracht? Je ziet een machteloos, wanhopig persoon in een angstaanjagend maatschappij. Hij beeldt een verscheurde wereld af. Het doek werd eind vorige eeuw gezien als het symbool van een wereld die geen raad meer weet met de snelle ontwikkelingen aan de vooravond van een nieuwe eeuw die het leven veel sneller zou maken en in een tijd waarin de psycho-analyse alle dogma's op losse schroeven had gezet. Dus dit onderwerp was vooral pakkend op de tijd en de plaats waar hij leefde. De functie is esthetisch, namelijk confrontatie. Het kunstwerk is autonoom. Het staat op zichzelf en vervult in een bepaalde context in de samenwerking een rol. G: Jouw mening: Qua schoonheid van het schilderij is er niks veranderd. Maar over hoe ik het schilderij bekeken had, is er wel veel veranderd. Ik wist het verhaal wat erachter zat niet. En ik had het schilderij ook nooit zo tot op het kleinste detail bekeken. De rode rand bijvoorbeeld was me nooit eerder opgevallen. Dus mijn kijk op het schilderij is wel veranderd, maar verder niet echt veel.