Samenvattingen

Module 11: Transport

Basisstof 1

• Wrijving is een kracht die ontstaat als twee voorwerpen tegen elkaar wrijven.
• Hierdoor ontstaat weerstand.
• Diffusie is het verplaatsen van een stof van een plaats met een hoge concentratie naar een plaats met een lage concentratie.
   

• https://www.youtube.com/watch?v=05DLB2pDCoY

• Diffusie van water door een half doorlaatbare wand (water kan er wel doorheen, grotere deeltjes niet)

• https://www.youtube.com/watch?v=V4UPQbKW_Sg

• Celmembranen zijn net halfdoorlatende membranen.
• Water kan er gemakkelijk doorheen, zout en glucose minder gemakkelijk.
• De osmotische waarde is de mate waarin opgeloste stoffen aanwezig zijn in een vloeistof.
  Hoge osmotische waarde à veel opgeloste stoffen
  Lage osmotische waarde à weinig opgeloste stoffen

• Isotone omgeving à osmotische waarde binnen en buiten gelijk.
• Hypertone omgeving à osmotische waarde buiten de cel hoger dan binnen de cel (plasmolyse)
• Hypotone omgezing à osmotische waarde binnen de cel hoger dan buiten de cel.

Plantencel à turgor
Dierlijke cel à lysis

• Adhesie = Moleculen van verschillende stoffen trekken elkaar aan.
• Cohesie = Moleculen van één stof trekken elkaar aan.
  Capillaire werking:

• Watermoleculen blijven aan elkaar plakken = cohesie
• Watermoleculen plakken aan de wanden van de buisjes = adhesie
• Adhesie is groter dan cohesie

Basisstof 4

Transport door het lichaam

• Bloedvatenstelsel à bestaat uit hart en meerdere bloedvaten.
• Slagaders à transporteren het zuurstofrijke bloed naar alle organen.
• Aders à transporteren het zuurstofarme bloed terug naar het hart.
• Haarvaten à zorgen voor de uitwisseling van stoffen in de organen.
• Gesloten bloedsomloop à het bloed blijft binnen de bloedvaten.
• Open bloedsomloop à bestaat uit het hart en een enkel bloedvat, waarbij het bloed vrij door het lichaam stroomt.
• De meeste insecten en schelpdieren hebben zo’n bloedsomloop.
• De bloedsomloop van de vissen bestaat uit één bloedsomloop.
• Het wordt een gesloten enkelvoudige bloedsomloop genoemd, omdat het bloed één keer langs het hart stroomt.
• Dubbele bloedsomloop wordt zo genoemd, omdat het bloed per omloop twee keer door het hart heen stroomt.
• Grote bloedsomloop à de slagaders transporteren het bloed van de linkerharthelft à naar alle organen à naar de rechterharthelft.
• Kleine bloedsomloop à de longslagaders transporteren het bloed van de rechterharthelft à naar de longen à naar de linkerharthelft.
• https://www.youtube.com/watch?v=pULytfpp5Dc

• Slagader
  • Dekweefsel à één cellaag dik
  • Spierweefsel à middelste laag
  • Bindweefsel à buitenste laag
• Ader
  • Dunnere spierweefsellaag dan de slagader
  • Bevat kleppen
• Haarvat
  • Dun bloedvat van één cellaag dik
• De kleppen in de aders zorgen ervoor dat het bloed onder invloed van de zwaartekracht niet terugzakt naar beneden.
• Kleppen gaan open als het bloed de juiste kant op stroomt.
• Kleppen gaan dicht als het bloed terug dreigt te stromen.
• Elk bloedvat heeft zijn eigen naam!

• Weefselvloeistof à water met opgeloste stoffen en witte bloedcellen dat zich in het weefsel bevindt.
• Zuurstof, koolstofdioxide, voedingsstoffen en afvalstoffen zijn opgeloste stoffen.
• Weefselvocht stroomt langs de cellen, die stoffen opnemen en afgeven.

• Het lymfenvatenstelsel vervoert vloeistoffen met opgeloste stoffen van de organen naar het bloedvatenstelsel.

Basisstof 5

Transport door het hart

• Hart bestaat uit twee harthelften.
• Elke harthelft bestaat uit een boezem en een kamer.
• Vanuit een ader stroomt het bloed de boezem in.
• Vanuit de boezem stroomt het naar een kamer.
• Vanuit de kamer via een slagader naar alle organen.
• Slagader
  • Stroomt altijd van het hart af
  • Zuurstofrijk bloed
  • Dikke, stevige wand
  • Diep in het lichaam gelegen
• Ader
  • Stroomt altijd naar het hart toe
  • Zuurstofarm bloed
  • Ondiep in het lichaam
  • Bevat kleppen
  • Één uitzondering op de regel!