Spelling hfst 1-5

1. werkwoordsvormen:
• Stam = -en bijv: fietsen min en = fiets
- Tegenwoordige tijd: pv zinsdeel dat in een andere tijd gezet kan worden.
- In tt kan er nooit een -d achter de stam komen te staan.
- In tt kan de pv alleen een -t of -en krijgen.
- Verharding= bijv bij verhuis → mv: verhuizen. Van s naar z of van v naar f.
- Ik antwoord krijgt geen -t erachter want dat is bij ik loop ook niet zo.
• Vt: achter de stam te/de zetten of bij mv ten/den.
• Voltooid deelwoord: pv in de vorm van een hww (vorm van hebben, zijn of worden) + zelfst ww in de vorm van een voltooid deelwoord. Laatste letter van de stam in ’t kofschip → t.

• Als het volt dw als bijvoeglijk nw gebruikt wordt, is er maar één -d of -t. (een gemiste kans, het gebraden haantje, de geschrobde vloer).
• Engelse ww in het Nederlands: Als het ww eindigt op een klinker, dan krijgt de vt -de en het volt dw -d. • Vt → ’t kofschip. Ja = -t.

2. Meervoudsvorming:
- s: koks
- e: bedes, horloges, etalages
- é: cafés, logés, comités, procédés
- ee: dictees, abonnees
- er: diners, colliers
- ie: commissies, vakanties, gradaties
- eau: bureaus, cadeaus
- ey: jockeys
- ay: essays
- ieu: milieus
- ui : etuis
- a: thema’s, programma’s, dahlia’s
- i: taxi’s, ski’s
- o: foto’s, farao’s
- u: paraplu’s, accu’s
- y: baby’s, pony’s, hobby’s
• -en (bomen)
• -eren (kinderen, beenderen, bladeren, eieren, gelederen, gemoederen, kalveren, liederen, runderen)
• Bij bijv melodíe, valt de klemtoon op -ie en schrijf je -ieën.(melodieën Valt de klemtoon niet op -ie, dan schrijven we iën. (bacteriën)
• Sommige woorden op -s houden deze s in het mv, andere krijgen een z. (pausen, kruisen, kaarsen, muizen, kluizen, laarzen)

• Latijnse woorden op -us/-um worden politici, technici, neerlandici, chemici, prospectussen, lycea, musea, criteria.

3. Het aaneenschrijven van woorden: (koppelteken!)
• Samenstellingen zijn woorden die samengesteld zijn uit delen die zelf ook zelfstandig kunnen voorkomen. (huisdeur, koffiekan)
• massa-artikel, negentiende-eeuws, radio-omroep, auto-ongeval, löss-streken.
Samenstellingen, tenzij het woord dan onduidelijk of dubbelzinnig zou worden.
• Alle getallen beneden de 100 en eventueel als er 100, 1.000 of 100.000 achter staat worden aaneengeschreven!!!!!
• Wanneer aardrijkskundige namen bijvoeglijk worden gebruikt worden ze met koppelteken geschreven (Noord-Brabant, Noord-Brabantse, Midden-Amerika, Midden-Amerikaanse).
• Voornaamwoordelijke bijwoorden kunnen aan elkaar en gesplitst) geschreven worden, als ze niet gesplitst zijn, moeten ze aan elkaar geschreven worden. (ertussen, waarin)
• indiensttreding, inwerkingtreding, ingebruikneming,teraardebestelling, invrijheidstelling.
• scheidbaar samengestelde werkwoorden: opbellen. Wegfietsen, inrijden, kwijtraken enz.

4. Het trema:
aa: baäl, Kanaän
ae: aërodynamisch
ai: archaïsch, naïviteit

au: Kapernaüm
ee: reële, creëren
ei: officiële, bacteriën, financiële
oe: poëtica, poëzie, coëxistentie
oi: egoïsme
oo: coördinatie, coöperatief
ui: ruïne, altruïsme, casuïstiek
uu: vacuüm
We zetten geen trema op de klinker direct na de i. En alleen een e of een i krijgt een trema.

5. De apostrof:
• Hans’ boek, Max’ honden, Clarence’ gedichten.
• ’s Morgens, z’n auto.
• Anna’s jurk, ski’s, baby’s.
• HBS’er, NV’s, a’s, twee m’en.
Lbo’er (afleiding) lbo-leerling (samenstelling)
• baby’tje, pony’tje, hobby’tje. (die eindigen op een y, daarvoor een medeklinker).