Spelling

1. Werkwoordspelling

Persoonsvorm

• Vinden van de pv: zin in andere tijd zetten à veranderende ww zijn pv
• Pvtt: stam (+ t) of in meervoud infinitief
• Pvvt: ’t ex-fokschaap
  • Zwakke ww: stam + de(n) of te(n)
  • Sterke ww: lopen à liepen
• Engelse ww:  ook ik-stam gebruiken
  • Racen – ik race – hij racet
  • Deleten – ik delete – hij deletet – hij heeft gedeletet

In verleden tijd ook ’t ex-fokschaap gebruiken (mixte, volleybalde)

Overige werkwoordsvormen

Infinitief (inf)

• Is het hele werkwoord
• Bv. oppassen, spelen

Gebiedende wijs (gw)

• De stam
• Bv. Kijk om je heen! Loop eens door!

Onvoltooid deelwoord (od)

• Infinitief + d(e)
• Bv. kijkend(e), lopend(e)

Voltooid deelwoord (vd)

• Komt meestal voor naast een vorm van hebben
• + d/t
• Bv. Hoelaat heb je me gebeld?

Bijvoeglijk naamwoord (bn)

• Zo kort mogelijk, behalve bij onduidelijkheden over de uitspraak
• Bv. de gehate leraar

2. Hoofdletters en leestekens
 

Hoofdletters
Gebruik een hoofdletter:
- Aan het begin van een zin
- Bij persoonsnamen; als bij een achternaam met voorvoegsels geen voornaam of voorletter staat
- Bij namen van verenigingen, instellingen, bedrijven en diensten
- Bij aardrijkskundige namen en namen van merken, historische gebeurtenissen, straten, hemellichamen, gebouwen, feestdagen en bij titels van boeken/films

Gebruik een kleine letter:
- Bij soortnamen
- Bij historische periodes
- Bij afleidingen van feestdagen
- Bij maanden/dagen/jaargetijden/windstreken
- Bij geloven

Leestekens
Punt:
- Aan het eind van de zin
- Bij afkortingen (behalve afkortingen die als woorden worden uitgesproken (NAVO) en maten/gewichten (mg))

Komma:
- tussen de onderdelen van opsommingen
- Tussen twee persoonsvormen
- Voor of na een aanspreking of een tussenwerpsel
- Voor en na een bijstelling
- (In lange zinnen) voor een voegwoord waarmee de bijzin begint

Puntkomma (betekend “en”):
- tussen zinnen die sterk met elkaar samenhangen
- tussen delen van opsommingen, zeker als het om zinnen gaat

Dubbele punt:
- Om een opsomming/verklaring/directe rede aan te kondigen

Aanhalingstekens:
- Bij een citaat
- Bij een directe reden
- Om aan te geven dat een woord een andere betekenis heeft dan normaal
Let op: plaats de leestekens altijd binnen de aanhalingstekens!

Vraagteken:
- Aan het eind van een letterlijk gestelde vraag

Uitroepteken:
- Aan het eind van een zin met een bevel of uitroep

Haakjes:
- Om toelichting, uitleg of voorbeeld heen.

Beletselteken:
- Aan het eind van een zin die niet af is
- Om onvolledige citaten aan te duiden

3. Meervoudsvorming en verkleinwoorden

Meervoudsvorming
Meervoud op -s
Vaste “s” = als de uitspraak correct blijft
‘s = bij afkortingen en woorden die eindigen op: a/i/o/u/y

Meervoud op -en
Let op: als een woord eindigt op een onbeklemtoonde -ik, -es of -et verdubbelt de laatste medeklinker niet!

 

Verkleinwoorden
Verkleinwoorden maak je door -je, -kje, -pje, -tje of -etje achter het zn. te zetten.
Let op:
- Woorden die op een klinker eindigen
- Afkortingen (krijgen een apostrof)

4. Samenstellingen, sommige(n), getallen

Aan elkaar of los
Aan elkaar:

• Samenstellingen van twee of drie woorden
• Getallen tot honderd en samenstellingen met honderd en duizend
• Voornaamwoordelijke bijwoorden (bestaan uit er, hier, daar, waar + voorzetsel)

Tussenklank in samengestelde woorden:
De tussen-s schrijf je als je hem hoort

Tussen-en:
- Als het eerste woord een zelfstandig naamwoord is dat alleen een mv. op -en heeft.

Geen tussen-en, maar als nodig tussen-e
- Als het eerste deel alleen een meervoud op -s heeft
- Als het eerste deel twee meervouden (op -s en -en) heeft
- Als het eerste deel geen mv. heeft
- Als het eerste deel verwijst naar een uniek exemplaar
- Als het eerste deel een bijv. nw. Versterkt (pikkedonker, reuzeleuk)
- Als het eerste deel geen zelfstandig naamwoord is
- Als het woord niet meer als samenstelling wordt gezien (takkewijf/elleboog/hazewind).

Sommige of sommigen
Met een -e:
   -  Als de woorden bijvoeglijk gebruikt worden (vele vriendinnen, de aanwezige mensen)
   -  Als ze betrekking hebben op zaken of dieren (de aapjes waren alle verzwakt)

   -  Als het woord betrekking heeft op personen die eerder genoemd werden kun je -e schrijven.
 

Met een -en:
   -  Als ze zelfstandig gebruikt worden en het personen zijn (de meesten stemden op de PVV)

   -  Zelfstandig gebruikte bijvoeglijke naamwoorden met -en (doven en slechthorenden, ouderen,      alleenstaanden, alle aanwezigen)

Getallen
Gebruik cijfers:
- Bij getallen boven de twintig, uitgezonderd de ronde getallen (27 miljard, 953)
- Voor maten, gewichten, bedragen, data, adressen, rekeningnummers (10 mei 1955,
25 meter, € 3,50.

- Schrijf breuken los! (drie vierde)

Gebruik letters:
- Voor getallen tot en met twintig, voor de tientallen (vijftien, veertig)
- Voor getallen als honderd, duizend, miljoen, miljard, biljard                             à ronde getallen

 

5. Liggend streepje, trema, apostrof, accenten

Liggend streepje (koppelteken, weglatingsteken, afbreekteken)
Koppelteken:

• Om uitspraakproblemen te voorkomen (auto-ongeluk)
• In de naam van getrouwde vrouwen (mevrouw Jansen-van der Burg)
• In woorden met de voorvoegsels adjunct-, aspirant-, ex-, interim-, niet-, non- en oud-.
• Voor een hoofdletter (anti-Russisch)
• Bij combinaties van titels en beroepen (trainer-coach)
•  Bij aardrijkskundige namen, of woorden die daarvan afgeleid zijn (Zuid-Frankrijk)
• Bij letters, cijfers, andere tekens en St./Sint (mbo-student)
• In woorden die anders onoverzichtelijk worden (woon-werkverkeer)
   

Afbreekteken:
Als het woord niet meer op de regel past (breek alleen tussen twee lettergrepen)

Afbreken:

• Als er één alleenstaande tussenmedeklinker staat breek je af voor die medeklinker
• Breek bij twee tussenmedeklinkers af tussen die twee medeklinkers (klet-sen)
• Gebruik bij samenstellingen de oorspronkelijke woorden (bagage-drager)
• Tussen voor- of achtervoegsel (on-gevaar-lijk)

Bij woordafbreking verdwijnt de trema (coëxistentie à co-existentie)

Weglatingsteken:
Zet een streepje op de plek waar een deel van een woord is weggelaten: voor- en nadelen, binnen- en buitenbanden. Schrijf niet ijs- en bruine beren!

Trema
Een trema voorkomt uitspraakproblemen in woorden die geen samenstelling zijn.
Plaats een trema op de tweede klinker waar het leesprobleem kan ontstaan (poëzie).
Let op deze woorden:
Linoleum, verfraaiing, opticien, geautomatiseerd, officieus, geuit.

Apostrof

• Op de plaats van een weggelaten letter (z’n zusje)
• Op de plaats van een weggelaten bezits-s (Els’ plannen)
• Om uitspraakproblemen bij het mv. en bezitsaanduidingen te voorkomen (Tanja’s kledingskast (bij: ik hou van y’s)
• In afleidingen van letter- en cijferwoorden (vwo’er; 40+’er)
• Bij verkleinwoorden op –y (baby’tje)

Accenten
Accent aigu (é) = café, paté, coupé                        à klemtoon (dat is dé oplossing).
Accent grave (è) = ampère, scène, crème         
Accent circonflexe (ê) = enquête, gêne              
 

Andere vormen = maîtresse, twee à drie liter, coûte que coûte

De cedille onderaan de c (ç) zorgt ervoor dat een c als s klinkt, wanneer die voor een a, o of u staat (reçu, Curaçao)