Samenvatting Publieke Werken in één kantje

Samenvatting

We leren Anijs kennen als een ambitieuze en zorgzame man, die zich als enige meent te ontfermen over de Veldelingen. Hij is apotheker, met een verouderd diploma, maar hij acht zichzelf erg intellectueel, mede door de Latijnse zinnen die hij soms uitspreekt. Hij heeft met zijn vrouw geen kinderen kunnen krijgen, maar ziet Klein Pet als zoontje. In het begin van het boek lezen we over de expeditie van de Bennemins, die onder leiding van Pet Bennemin naar het front van de turf gaan, en daar, na een beladen en drukke avond vuur maken en houden, worden ze geoorloofd in Hoogeveen. De hooggeplaatste en invloedrijke kringen van Hoogeveen hebben weinig hoogachtende woorden over voor de Veldelingen, de dominee verwijt hun een simplistisch geloof en klein intellect. Christof Anijs ontfermt zich over hen, ook als dokter, hoewel hij enkel apotheker is. De dokter die toezicht moet houden op het Veld komt nooit opdagen, zegt Christof, dus vervult hij zelf maar de rol. Zijn eerste grote ingreep is een spontane: hij snijdt het toompje onder de tong van een stomme door zodat die vrijuit kan leren spreken. Uiteindelijk wordt hij door Klein Pet zelfs als ‘dokter’ geroepen om de bevallende Johanna te helpen, waarbij hij haar een punctie in de buik geeft. Het kind wordt dood geboren en direct begraven.

De andere hoofdpersoon is Walter Vedder, een vioolmaker in Amsterdam. Hij is pseudonimist en richt zich heel vaak tegen ‘Publieke Werken’, en krijgt al snel in het boek te horen dat zijn huis bij het Victoria Hotel in de belangstelling staat. Hij weet niet hoe snel hij zijn bejaarde buren moet opzoeken en overtuigen dat ze hem de onderhandelingen met Ebert laten doen. Ze accepteren het, aangezien hij verwacht dat hij zelf een enorme prijs kan eisen, aangezien zij de laatste twee huizen hebben die nog opgekocht moeten worden. Vedder probeert Ebert hiervan te overtuigen door te stellen dat Vedder en de bejaarde Carstens het monopolie hebben op wat het Victoria Hotel wil. Hij had al met Christof overlegd welke prijs hij moest eisen, en die adviseerde hem de geboden prijs van Ebert met 1.5 te vermenigvuldigen. Echter, in al zijn extase en hoogmoed vermenigvuldigt hij de 20k met 2.5. De onderhandelingen liggen gelijk in het slob. Als Ebert na dat bod Vedder verlaat, drukt hij hem op het hart dat het Victoria Hotel de enige vrager is, dus als enige een mogelijke koper is, en dat Vedder dus hun bod wel móet accepteren, wil hij verkopen.

Op een nacht spreken Vedder en Anijs met elkaar in Hoogeveen, waarbij ze bespreken waarin Vedder de 50 duizend gulden in moet investeren. Eerst denkt hij aan de olie, maar Anijs stelt een socialere investering voor: de Veldelingen moeten naar Amerika van die 50 duizend. Ze zijn zo extatisch en opgewekt dat ze het diezelfde avond aan de Veldelingen beloven; een fatale fout. Vedder komt erachter dat het Victoria Hotel om hem heen gaat bouwen en zijn huis niet meer wil. Hij heeft echter nog voordat hij de 50 duizend had gekregen de hele overtocht al geregeld. De Veldelingen gaan naar Amerika, maar er wordt niet betaald voor de overtocht. Anijs verricht op het Veld nog de laatste handelingen met schulden en de bijenkorf, als hij zich wil besnijden. Het eindigt in een komisch gezicht; hij wordt door de elite van Hoogeveen gezien en met z’n penis nog uit zijn broek wordt hij betrapt. Hij probeert weg te rennen maar stoot de bijenkorf om, wordt overal gestoken en valt vervolgens in een poel met zoutzuur. Vedder is ondertussen per ongeluk van zijn huis afgevallen als Henkenhaf hem aanbiedt rond te kijken in het Hotel. Anijs wil hem opzoeken op de dag van de opening, de dag dat Vedder valt. Na maanden in het ziekenhuis, nadat hij door de tuchtcomissie is bericht over zijn misdaad bij de geboorte van Johanna en geadviseerd om zijn apothekersbaan op te zeggen, krijgt hij een brief van Bennemin: ze zijn gesettled in Amerika door Gods zegen. De Bennemins zijn in een Joodse gemeenschap opgenomen en andere Veldelingen zijn in alle richtingen uitgevlogen, naar vrijheid en arbeid. Anijs slaakt een opgeluchte zucht en laat het zijn verpleegster lezen, die een traan plengt in de zee van tranen van Christof.