Poezie

Nederlands Poëzie

Functies van rijm:
· Nadruk leggen op woorden die rijmen
· Zangerigheid vergroten
· Samenhang van het gedicht/delen van het gedicht benadrukken

Soorten rijm:
· Volrijm: klankovereenkomst (zowel klinkers als medeklinkers)
Ø Mannelijke rijm/staand rijm = géén opvolgende klemtoon na de beklemtoonde lettergreep. Vb.: Gaan – Staan.
Ø Vrouwelijk rijm/slepend rijm = wel opvolgende klemtoon na de beklemtoonde lettergreep. Vb.: Kopen – Lopen.
Ø Glijdend rijm = twee opvolgende klemtonen na de beklemtoonde lettergreep.
Vb.: Hinderen – Kinderen.
· Assonantie: De door klinkers aangeduide klanken in beklemtoonde lettergrepen komen overeen. Druiven – Luiken ; Haar – Haan
· Alliteratie (medeklinkerrijm.
Overeenkomst van de beginmedeklinkers: Liesje leerde Lotje lopen langs de lange Lindelaan.
· Eindrijm:
Wanneer het eind van de versregels op elkaar rijmen:
Neonlicht – gezicht.
· Binnenrijm:
Meerdere volrijmen binnen een versregel :
Ik ben geboren uit Zonnegloren.

Rijmschema’s.

- Slagrijm: a a a a b b b b
- Gekruist rijm: a b a b c d c d
- Omarmend rijm: a b b a c d d c
- Gepaard rijm: a a b b c c d d
- Gebroken rijm: a b c b d e f e óf a b a c d e d f
- Voor drieregelige strofes:
- Verspringend rijm: a b c a b c d e f d e f
- Kettingrijm: a b a b c b c d c d e d

Metrum:
Als er sprake is van regelmatige afwisseling van beklemtoonde en onbeklemtoonde lettergrepen.
Meest voorkomende:
- Jambe v - v = onbeklemtoonde
- Trochee -v - = beklemtoond
- Anapest v v -

Klassieke gedichten: rijmend, metrum, strofes
Moderne gedichten: niet- rijmend, geen metrum, geen vaste strofes
Open gedicht: betekenis is overduidelijk
Gesloten gedicht: betekenis is niet makkelijk te vinden.
Antimetrie = als er bij een strak metrum een afwijking is.
A-metrie = voortdurende afwisseling.

Strofen.
Groepen in een gedicht die door witte regels kunnen worden gescheiden. Strofes kunnen uit verschillende groottes bestaan.
Distichon = gedicht/strofe van 2 regels
Terzine = gedicht/strofe van 3 regels
Kwartijn = gedicht/strofe van 4 regels.

Verschillende dichtvormen:

- Epigram/puntdicht = Met een paar regels een bepaalde wijsheid onder woorden brengen. Vaak op een speelse manier.
- Limerick= Vijf versregels met schema a a b b a. Zeer strak metrum, de laatste regel bevat een pointe.
- Haiku = Natuurgedichtjes, bestaan uit 17 lettergrepen; de eerste regel bevat er vijf, de tweede zeven en de derde weer vijf. Het totale gedicht is één zin.

Sonnet
Gedicht van 14 regels, meestal twee kwatrijnen (samen octaaf) en twee terzetten (samen sextet).

Stijlfiguren
Afgeweken van het gewone taalgebruik om beter uit te drukken wat je bedoelt of voelt.

Antithese
Tegenstelling. Toen – nu, leven – dood, goed – kwaad.
Hoeft niet altijd direct achter elkaar, kan wel in een zin of in een strofe.

Climax.
Hoogtepunt waar naartoe gewerkt wordt. Betekenis wordt steeds sterker.

Anticlimax.
Tegenovergestelde van climax.

Cynisme
Wrede spot. Persoonlijk. Sarcasme, vaak uit frustratie.

Enumeratie
Opsomming van tenminste drie namen, feiten, enz.

Eufemisme
Verzachtende term. Wordt gebruikt als het over ernstige onderwerpen gaat zoals leven of dood.

Hyperbool
Overdreven taalgebruik, versterkt.

Understatement
Vaak spottend, je probeert zaken als minder erg voor te doen.

Inversie
Wanneer je een ander zinsdeel dat het onderwerp voorop plaatst. Het voorop geplaatste zinsdeel krijgt zo meer nadruk. (Gisteren zag ik hem nog)

Ironie
Milde sarcasme. Nooit kwetsend, dat is sarcasme.

Litotes
Iets nadrukkelijk bevestigen door het tegenovergestelde te ontkennen (Dat heb je niet slecht gedaan!)

Parallelisme
Terugkeer van dezelfde woordvolgorde. Soms keren dezelfde woorden terug.

Pleonasme
Iets versterken door er een bijv. nw bij te zetten. Witte sneeuw, rood bloed enz.

Paradox
Schijnbare tegenstelling. Arm, en toch rijk.

Retorische vraag
Een vraag, maar er wordt geen antwoord op verwacht.

Tautologie
Je herhaalt twee keer dezelfde woordsoort. Gratis en voor niets!

Homoniemen.
Woorden die er hetzelfde uitzien, maar iets anders betekenen.

Synoniemen
Woorden die er verschillend uitzien, maar qua betekenis op hetzelfde neerkomen.