Eldorado Samenvatting Hoofdstuk 1, 2 & 3
Hoofdstuk 1: Wat is literatuur?
Literatuur en werkelijkheid
Lectuur kun je in twee groepen indelen: - non-fictionele teksten - fictionele teksten
Non-fictioneel: onderwerpen die echt bestaan of gebeurtenissen die echt zijn voorgevallen. Vb. nieuwsbericht, gebruiksaanwijzing. Fictioneel: onderwerpen die door een schrijver geheel of gedeeltelijk verzonnen zijn. (fictieà verzinsel) Literatuur is een verzamelterm voor alle soorten teksten in verhaal-, gedicht- of toneelvorm. Altijd fictioneel, maar verwijzen naar werkelijkheid. Schrijver is niet gebonden aan feiten, hij voert lezer mee naar denkbeeldige wereld. Eerste, tweede en derde werkelijkheid
Eerste werkelijkheidà feiten. Tweede werkelijkheidà wordt gecreëerd door schrijver, is de werkelijkheid en de visie van de schrijver daarop. Derde werkelijkheidà werkelijkheid die je als lezer uit een tekst haalt. Schrijver en lezer
Literatuur is een vorm van communicatie. Zender à schrijver
Medium à tekst
Ontvanger à lezer
Auteur kleurt zijn werk met eigen, persoonlijke ervaringen en opvattingen à schrijverstekst. Door de tekst te lezen krijg je een persoonlijke opvatting over de tekst à lezerstekst. Literatuur en maatschappij
Geëngageerde auteurs à leggen op persoonlijke manier maatschappelijke problemen bloot, willen bij lezer kritische houding t.o.v. de maatschappij bewerkstelligen. Amusementsschrijvers à leiden lezer af van de maatschappelijke problemen, teksten hebben escapefunctie. Literatuur en kunst
Elk kunstwerk is een uniek werkstuk. Kunst roept individuele reacties op: - persoonlijke gevoelens - herinneringen - herkenning
Argumenten voor goede kunst: - men vindt het werk mooi - men is het eens met de morele waarden die het werk uitdraagt - men vindt dat het werk de werkelijkheid goed weergeeft - men vindt het werk knap gemaakt - men waardeert de bedoeling die uit het werk spreekt
Altijd sprake van spanning russen traditie en vernieuwing. Lezer en mening
Verschillende redenen om te lezen: - ontspanning - nieuwsgierigheid - om bewust te worden van werkelijkheid om je heen - om wereld te verkennen die je zelf niet kent
Kracht van goede fictionele tekst schuilt in herkenning door lezer: - aspecten van zijn eigen leven (dit heb ik ook meegemaakt) - wensen, dromen (zo’n avontuur wil ik best eens meemaken) - politieke of geloofsovertuiging (de schrijver is het met mij eens) - liefde voor man, vrouw, natuur, mooie dingen
Zijn ook andere overwegingen om tekst wel of niet te waarderen: - wel of niet kunnen meevoelen met de gevoelens waarvan sprake is in de tekst - tekst is mooi of lelijk geschreven - mening van schrijver waar je helemaal mee eens of oneens bent - wereld uit boek spreekt je sterk aan of vind je vergezocht - tekst is wel of niet goed opgebouwd - thema spreekt je wel of niet aan
Literatuur met grote L en kleine l
Literatuur à taalkunst
Er is goede en slechte taalkunst oftewel literatuur met een grote L en kleine l
Wie bepaalt of tekst literatuur of Literatuur is à de lezer zelf. Invloed van beroepslezers is erg groot à opinion leaders, zij maken uit wat officiële literatuur is. Literatuur à de teksten die voor jou niet alleen waarde hebben als ontspanning en plezierig tijdverdrijf, maar ook nog op een andere manier belangrijk zijn: - een boek dat je ontroerd heeft en dat je nog wel eens wilt lezen - een boek dat zo goed is dat je bij herlezing weer allerlei nieuwe dingen in het verhaal ontdekt - een boek dat je aan het denken gezet heeft over een onderwerp, dat een tijd in je hoofd blijft hangen
literatuur à teksten die alleen waarde hebben als ontspanning, meestal weinig diepgang en blijft weinig van hangen. Hoofdstuk 2: Stijl en beeldspraak Repetitio: herhaling, sommige woorden worden herhaald waardoor deze extra nadruk krijgen. Parallellisme: bijzondere vorm van herhaling: de opeenvolgende zinnen verlopen steeds op dezelfde manier. Effect: nog sterkere nadruk dan bij herhaling. Enumeratie: opsomming, aantal feiten, meningen, namen e.d. worden vlak achter elkaar geplaatst. Climax: opsomming waarin sprake is van een opklimming in kracht. Anticlimax: tegenovergestelde van climax. Antithese: tegenstelling, het naast elkaar plaatsen van tegenstellingen of tegengestelde begrippen. Paradox: schijnbare tegenspraak. Lijkt alsof schrijver zichzelf tegenspreekt. Hyperbool: stijlfiguur waarbij de werkelijkheid sterk overdreven wordt, heeft vaak humoristisch effect. Retorische vraag: besliste mededeling in vorm van een vraag, wordt geen antwoord op verwacht. Eufemisme: als een ‘harde’ uitdrukking vervangen wordt door een verzachtend woord of een minder directe omschrijving. Understatement: vorm van verzachting, vaak met humoristisch effect. Kunnen ook gebruikt worden om op kalme, gewone toon over iets gruwelijks te schrijven. Litotes: dubbele ontkenning, speciale vorm van understatement, iets wordt sterk benadrukt door het tegenovergestelde te ontkennen. Chiasme: kruisstelling, twee bij elkaar horende zinnen of delen van een zin zijn elkaars spiegelbeeld. Woordspeling: wordt gebruik gemaakt van verschillende betekenissen die een woord of uitdrukking kan hebben. Spot: ironie: milde spot, niet de bedoeling een ander te kwetsen. Spot: sarcasme: op bijtende, felle wijze de spot drijven met iets, met de bedoeling iemand te kwetsen. Spot: cynisme: meest harde, bijtende vorm van spot. Tautologie: stijlfout, begrip wordt herhaald met een ander woord dat dezelfde betekenis heeft. Vb. eenzaam en alleen, in vuur en vlam. Pleonasme: ook stijlfout, wordt een vanzelfsprekend kenmerk vermeld. Vb. een ronde cirkel, uitstellen tot later. Beeldspraak
Vergelijking met als: het object is als het beeld. Vb. Zo rood als een kreeft. Vergelijking met van: een beeld van het object. Vb. Beesten van jongens. Vergelijking zonder voegwoord/voorzetsel: Vb. Er naast mij lag, snurkend varken, mijn vrouw te slapen. Metafoor: als alleen het beeld van de vergelijking wordt genoemd en het object wordt weggelaten. Vb. In de blauwe steppe boven aarde. (object: de lucht) Metonymia: geen vergelijking, men noemt een opvallend kenmerk. Vb. Nederland won met 3-0 (elftal van NL) Synesthesie: beeldspraakvorm waarbij de indrukken van twee verschillende zintuigen met elkaar verbonden worden. Vb. Scherpe woorden. (gevoel + gehoor) Personificatie: een onderwerp wordt uitgebeeld als een levend wezen of krijgt de eigenschappen ervan. Onzorgvuldige beeldspraak: schrijver kiest ‘overdreven’ beelden die niet passen bij wat hij beschrijven wil. Gevolg à effect van een smartlap. Vb. Ik voel mij als een kerstboom zonder piek. Hoofdstuk 3: Proza Anekdote: kortste verhaaltype. Vaak humoristisch of opmerkelijk. Alleen de kern wordt vermeldt. Kort verhaal: kenmerken: - meestal 1 hoofdpersoon - 1 gebeurtenis - eenvoudige opbouw, geen bijzaken - verrassend einde - meestal geen inleiding, vaak gebeurtenis al begonnen
Novelle: verhaalvorm tussen kort verhaal en roman in. Meestal niet meer dan 100 blz. Kenmerken: - 1 plaats van handeling - geen uitvoerige karakterbeschrijvingen - zo weinig mogelijk verhaalfiguren
Roman: uitgebreid verhaal waarin de daden en gedachten van de hoofdfiguren worden beschreven. Overkoepelende term voor groot aantal verhaaltypen. Ridderroman: ging vooral om het beschrijven van avonturen van hoofdfiguren. Psychologische roman: gaat vooral om de uitbeelding van het geestesleven. Zedenroman: spelen zeden (goede/slechte levensstijl en denkwijze) een rol. Vaak opvoedkundig doel. Historische roman: speelt in historisch decor, oorspronkelijk verhaalinhoud niet noodzakelijk historisch juist. Oorlogsroman: over verzet, vervolging in de oorlog. Vaak WO II
Streekroman: speelt in provinciale omgeving, geromantiseerd beeld van de streek, dialect. Misdaadroman: oplossing van de misdaad, spanning ingenieus. Fantastische literatuur: - Sciencefiction: beschrijven van mogelijke toekomst. Wetenschappelijke ontwikkelingen grote rol. - Fantasy: De wereld in deze verhalen is irrationeel, vol wonderlijke krachten, dromen en magie
Cursiefje: uitgewerkte anekdote. Term verwijst naar manier van zetten. Vooral in dag- en weekbladen. Stijl is vlot en los. Column: Teksttype dat eigenschappen cursiefje en journalistiek artikel combineert. Woord verwijst naar kolom in de krant. Vaak: vaste omvang, plaats, tijd. Toonzetting meestal satirisch. Inhoud sluit nauw aan bij actualiteit. Essay en polemiek: een beschouwende of betogende tekst waarin zo verantwoord dus zo genuanceerd mogelijk een bepaald standpunt wordt ontwikkeld. Reisverhaal: indrukken van schrijve, beschrijving landschap, cultuur etc. Schrijver neemt lezer mee op reis. Recensie: recensenten bespreken recent verschenen literaire werken, films, cd’s. Naast informatie ook kritische kanttekeningen en advies om werk wel/niet te lezen. Tekststrip: tekst en tekeningen zijn gescheiden. Vaaktekst belangrijker dan tekeningen. Ballonstrip: gesproken en gedachte zinnetjes staan in ballonnetjes. Tekening is zeker zo belangrijk als tekst, soms belangrijker. Tekstloze strip: taal ontbreekt. Over algemeen kort, met name in kranten. Cartoon: spotprent, probeert door overdrijving van bijv. karaktertrekken of uiterlijkheden iets of iemand belachelijk te maken. Brievenboeken: boek waarin uit diverse brieven een verhaal te lezen valt. Dagboeken en memoires: memoiresà verzameling herinneringen van de auteur, geschreven bij wijze van terugblik. Vaak autobiografische elementen, verslagen van ontmoetingen met personen of van belangrijke gebeurtenissen. Biografie en autobiografie: biografie à leven van iemand wordt beschreven, waarbij de auteur ernaar streeft de werkelijkheid zo dicht mogelijk te benaderen. Autobiografie à levensbeschrijving van de schrijver.
Lectuur kun je in twee groepen indelen: - non-fictionele teksten - fictionele teksten
Non-fictioneel: onderwerpen die echt bestaan of gebeurtenissen die echt zijn voorgevallen. Vb. nieuwsbericht, gebruiksaanwijzing. Fictioneel: onderwerpen die door een schrijver geheel of gedeeltelijk verzonnen zijn. (fictieà verzinsel) Literatuur is een verzamelterm voor alle soorten teksten in verhaal-, gedicht- of toneelvorm. Altijd fictioneel, maar verwijzen naar werkelijkheid. Schrijver is niet gebonden aan feiten, hij voert lezer mee naar denkbeeldige wereld. Eerste, tweede en derde werkelijkheid
Eerste werkelijkheidà feiten. Tweede werkelijkheidà wordt gecreëerd door schrijver, is de werkelijkheid en de visie van de schrijver daarop. Derde werkelijkheidà werkelijkheid die je als lezer uit een tekst haalt. Schrijver en lezer
Literatuur is een vorm van communicatie. Zender à schrijver
Medium à tekst
Ontvanger à lezer
Auteur kleurt zijn werk met eigen, persoonlijke ervaringen en opvattingen à schrijverstekst. Door de tekst te lezen krijg je een persoonlijke opvatting over de tekst à lezerstekst. Literatuur en maatschappij
Geëngageerde auteurs à leggen op persoonlijke manier maatschappelijke problemen bloot, willen bij lezer kritische houding t.o.v. de maatschappij bewerkstelligen. Amusementsschrijvers à leiden lezer af van de maatschappelijke problemen, teksten hebben escapefunctie. Literatuur en kunst
Elk kunstwerk is een uniek werkstuk. Kunst roept individuele reacties op: - persoonlijke gevoelens - herinneringen - herkenning
Argumenten voor goede kunst: - men vindt het werk mooi - men is het eens met de morele waarden die het werk uitdraagt - men vindt dat het werk de werkelijkheid goed weergeeft - men vindt het werk knap gemaakt - men waardeert de bedoeling die uit het werk spreekt
Altijd sprake van spanning russen traditie en vernieuwing. Lezer en mening
Verschillende redenen om te lezen: - ontspanning - nieuwsgierigheid - om bewust te worden van werkelijkheid om je heen - om wereld te verkennen die je zelf niet kent
Kracht van goede fictionele tekst schuilt in herkenning door lezer: - aspecten van zijn eigen leven (dit heb ik ook meegemaakt) - wensen, dromen (zo’n avontuur wil ik best eens meemaken) - politieke of geloofsovertuiging (de schrijver is het met mij eens) - liefde voor man, vrouw, natuur, mooie dingen
Zijn ook andere overwegingen om tekst wel of niet te waarderen: - wel of niet kunnen meevoelen met de gevoelens waarvan sprake is in de tekst - tekst is mooi of lelijk geschreven - mening van schrijver waar je helemaal mee eens of oneens bent - wereld uit boek spreekt je sterk aan of vind je vergezocht - tekst is wel of niet goed opgebouwd - thema spreekt je wel of niet aan
Literatuur met grote L en kleine l
Literatuur à taalkunst
Er is goede en slechte taalkunst oftewel literatuur met een grote L en kleine l
Wie bepaalt of tekst literatuur of Literatuur is à de lezer zelf. Invloed van beroepslezers is erg groot à opinion leaders, zij maken uit wat officiële literatuur is. Literatuur à de teksten die voor jou niet alleen waarde hebben als ontspanning en plezierig tijdverdrijf, maar ook nog op een andere manier belangrijk zijn: - een boek dat je ontroerd heeft en dat je nog wel eens wilt lezen - een boek dat zo goed is dat je bij herlezing weer allerlei nieuwe dingen in het verhaal ontdekt - een boek dat je aan het denken gezet heeft over een onderwerp, dat een tijd in je hoofd blijft hangen
literatuur à teksten die alleen waarde hebben als ontspanning, meestal weinig diepgang en blijft weinig van hangen. Hoofdstuk 2: Stijl en beeldspraak Repetitio: herhaling, sommige woorden worden herhaald waardoor deze extra nadruk krijgen. Parallellisme: bijzondere vorm van herhaling: de opeenvolgende zinnen verlopen steeds op dezelfde manier. Effect: nog sterkere nadruk dan bij herhaling. Enumeratie: opsomming, aantal feiten, meningen, namen e.d. worden vlak achter elkaar geplaatst. Climax: opsomming waarin sprake is van een opklimming in kracht. Anticlimax: tegenovergestelde van climax. Antithese: tegenstelling, het naast elkaar plaatsen van tegenstellingen of tegengestelde begrippen. Paradox: schijnbare tegenspraak. Lijkt alsof schrijver zichzelf tegenspreekt. Hyperbool: stijlfiguur waarbij de werkelijkheid sterk overdreven wordt, heeft vaak humoristisch effect. Retorische vraag: besliste mededeling in vorm van een vraag, wordt geen antwoord op verwacht. Eufemisme: als een ‘harde’ uitdrukking vervangen wordt door een verzachtend woord of een minder directe omschrijving. Understatement: vorm van verzachting, vaak met humoristisch effect. Kunnen ook gebruikt worden om op kalme, gewone toon over iets gruwelijks te schrijven. Litotes: dubbele ontkenning, speciale vorm van understatement, iets wordt sterk benadrukt door het tegenovergestelde te ontkennen. Chiasme: kruisstelling, twee bij elkaar horende zinnen of delen van een zin zijn elkaars spiegelbeeld. Woordspeling: wordt gebruik gemaakt van verschillende betekenissen die een woord of uitdrukking kan hebben. Spot: ironie: milde spot, niet de bedoeling een ander te kwetsen. Spot: sarcasme: op bijtende, felle wijze de spot drijven met iets, met de bedoeling iemand te kwetsen. Spot: cynisme: meest harde, bijtende vorm van spot. Tautologie: stijlfout, begrip wordt herhaald met een ander woord dat dezelfde betekenis heeft. Vb. eenzaam en alleen, in vuur en vlam. Pleonasme: ook stijlfout, wordt een vanzelfsprekend kenmerk vermeld. Vb. een ronde cirkel, uitstellen tot later. Beeldspraak
Vergelijking met als: het object is als het beeld. Vb. Zo rood als een kreeft. Vergelijking met van: een beeld van het object. Vb. Beesten van jongens. Vergelijking zonder voegwoord/voorzetsel: Vb. Er naast mij lag, snurkend varken, mijn vrouw te slapen. Metafoor: als alleen het beeld van de vergelijking wordt genoemd en het object wordt weggelaten. Vb. In de blauwe steppe boven aarde. (object: de lucht) Metonymia: geen vergelijking, men noemt een opvallend kenmerk. Vb. Nederland won met 3-0 (elftal van NL) Synesthesie: beeldspraakvorm waarbij de indrukken van twee verschillende zintuigen met elkaar verbonden worden. Vb. Scherpe woorden. (gevoel + gehoor) Personificatie: een onderwerp wordt uitgebeeld als een levend wezen of krijgt de eigenschappen ervan. Onzorgvuldige beeldspraak: schrijver kiest ‘overdreven’ beelden die niet passen bij wat hij beschrijven wil. Gevolg à effect van een smartlap. Vb. Ik voel mij als een kerstboom zonder piek. Hoofdstuk 3: Proza Anekdote: kortste verhaaltype. Vaak humoristisch of opmerkelijk. Alleen de kern wordt vermeldt. Kort verhaal: kenmerken: - meestal 1 hoofdpersoon - 1 gebeurtenis - eenvoudige opbouw, geen bijzaken - verrassend einde - meestal geen inleiding, vaak gebeurtenis al begonnen
Novelle: verhaalvorm tussen kort verhaal en roman in. Meestal niet meer dan 100 blz. Kenmerken: - 1 plaats van handeling - geen uitvoerige karakterbeschrijvingen - zo weinig mogelijk verhaalfiguren
Roman: uitgebreid verhaal waarin de daden en gedachten van de hoofdfiguren worden beschreven. Overkoepelende term voor groot aantal verhaaltypen. Ridderroman: ging vooral om het beschrijven van avonturen van hoofdfiguren. Psychologische roman: gaat vooral om de uitbeelding van het geestesleven. Zedenroman: spelen zeden (goede/slechte levensstijl en denkwijze) een rol. Vaak opvoedkundig doel. Historische roman: speelt in historisch decor, oorspronkelijk verhaalinhoud niet noodzakelijk historisch juist. Oorlogsroman: over verzet, vervolging in de oorlog. Vaak WO II
Streekroman: speelt in provinciale omgeving, geromantiseerd beeld van de streek, dialect. Misdaadroman: oplossing van de misdaad, spanning ingenieus. Fantastische literatuur: - Sciencefiction: beschrijven van mogelijke toekomst. Wetenschappelijke ontwikkelingen grote rol. - Fantasy: De wereld in deze verhalen is irrationeel, vol wonderlijke krachten, dromen en magie
Cursiefje: uitgewerkte anekdote. Term verwijst naar manier van zetten. Vooral in dag- en weekbladen. Stijl is vlot en los. Column: Teksttype dat eigenschappen cursiefje en journalistiek artikel combineert. Woord verwijst naar kolom in de krant. Vaak: vaste omvang, plaats, tijd. Toonzetting meestal satirisch. Inhoud sluit nauw aan bij actualiteit. Essay en polemiek: een beschouwende of betogende tekst waarin zo verantwoord dus zo genuanceerd mogelijk een bepaald standpunt wordt ontwikkeld. Reisverhaal: indrukken van schrijve, beschrijving landschap, cultuur etc. Schrijver neemt lezer mee op reis. Recensie: recensenten bespreken recent verschenen literaire werken, films, cd’s. Naast informatie ook kritische kanttekeningen en advies om werk wel/niet te lezen. Tekststrip: tekst en tekeningen zijn gescheiden. Vaaktekst belangrijker dan tekeningen. Ballonstrip: gesproken en gedachte zinnetjes staan in ballonnetjes. Tekening is zeker zo belangrijk als tekst, soms belangrijker. Tekstloze strip: taal ontbreekt. Over algemeen kort, met name in kranten. Cartoon: spotprent, probeert door overdrijving van bijv. karaktertrekken of uiterlijkheden iets of iemand belachelijk te maken. Brievenboeken: boek waarin uit diverse brieven een verhaal te lezen valt. Dagboeken en memoires: memoiresà verzameling herinneringen van de auteur, geschreven bij wijze van terugblik. Vaak autobiografische elementen, verslagen van ontmoetingen met personen of van belangrijke gebeurtenissen. Biografie en autobiografie: biografie à leven van iemand wordt beschreven, waarbij de auteur ernaar streeft de werkelijkheid zo dicht mogelijk te benaderen. Autobiografie à levensbeschrijving van de schrijver.
REACTIES
:name
:name
:comment
1 seconde geleden
L.
L.
Hallo Herma,handig hoor.
21 jaar geleden
AntwoordenF.
F.
nou ... ik vond het heel lief dat je dit op het internet heb gezet.
ik kon er heeel veel van opsteken:)
mail me aub ook nog ff terug
kusjes -XXX-
en de groeten Frank
21 jaar geleden
Antwoorden