Grammatica - Samentrekking, beknopte bijzin en foutieve beknopte bijzinnen

Beknopte bijzin

In een beknopte bijzin ontbreken het onderwerp en de persoonsvorm. Er is een beknopte bijzin wel een ‘verzwegen onderwerp’, dat je kunt afleiden uit de hoofdzin.

Laat in Den Haag gearriveerd kon de schrijver (ow) geen hotelkamer meer vinden. Verzwegen onderwerp = de schrijver

Zo herken je een beknopte bijzin (A): -Zo verander je een beknopte bijzin in een bijwoordelijke bijzin. Meestal is een beknopte bijzin te veranderen in een gewone bijzin met een voegwoord, persoonsvorm en onderwerp (B):

De verkiezingen: wat doen de partijen voor jongeren?

Tiktok 1

Tiktok 2

Tiktok 3

Tiktok 4

Tiktok 5

Tiktok 6

Tiktok 7

Tiktok 8

Tiktok 9

Tiktok 10

Tiktok 11

Tiktok 12

Tiktok 13

Tiktok 14

Tiktok 15

Volg ons op TikTok

a) Te + infinitief: 1A. We gaan alleen maar naar school om bij te kletsen. 1B. We gaan alleen maar naar school zodat we kunnen bijkletsen.

b) Te + infinitief + voltooid deelwoord: 2A. Na gejogd te hebben sprong Carlijn lekker onder de douche. 2B. Nadat Carlijn gejogd had, sprong ze lekker onder de douche.

c) Een voltooid deelwoord: 3A. Naar de deur toegedraaid biechtte Aster alles op. 3B. Terwijl ze naar de deur toegedraaid stond, biechtte Aster alles op.

d) Een onvoltooid deelwoord: 4A. Bulderend van het lachten verliet Daan het café. 4B. Terwijl Daan bulderde van het lachen, verliet hij het café.

Foutieve beknopte bijzinnen

Het ‘verzwegen onderwerp’ uit de beknopte bijzin moet (in principe) hetzelfde zijn als het onderwerp van de hoofdzin. De volgende zinnen zijn fout:
• Na een middag lekker gewinkeld te hebben sloten de deuren van H&M (ow) om vijf uur net voor onze neus. (Wie heeft gewinkeld? Niet de deuren)
• Bij de voordeur aangekomen bleek de sleutel (ow) nog op tafel te liggen. (Wie is er bij e voordeur aangekomen? Niet de sleutel.)
• Verveeld uit het raam kijkend duurde de les nog langer dan normaal. (Wie kijkt er uit het raam? Niet de les.)

Er zijn twee mogelijkheden om zinnen met een foutieve beknopte bijzin te verbeteren.
• Je verandert de beknopte bijzin in een echte bijzin met een persoonsvorm en een logisch onderwerp: Nadat we (ow) een middag lekker gewinkeld hadden, sloten de deuren van H&M (ow) om vijf uur net voor onze neus.
• Je verandert de hoofdzin en vult daarbij het ‘verzwegen onderwerp’ van de beknopte bijzin in: Na een middag lekker gewinkeld te hebben, zagen we (ow) de deuren van H&M om vijf uur net voor onze neus sluiten.

Samentrekking

Dezelfde woorden in twee delen van een zin worden vaak een keer genoemd en de tweede keer weggelaten. Dat heet een samentrekking:

Vincent had hoofdpijn en Vincent ging naar huis. Vincent had hoofdpijn en ging naar huis. (= samentrekking)

Zo maak je een samentrekking:
Bij een samentrekking zijn woorden weggelaten, die eerder al genoemd zijn. Het weglaten van deze woorden mag alleen wanneer ze dezelfde functie (onderwerp, lijdend voorwerp enz.), dezelfde betekenis en hetzelfde getal (enkelvoud of meervoud) hebben.

De volgende zinnen zijn fout samengetrokken, omdat ze niet voldoen aan de drie eisen:
• Dezelfde functie. Jelmer is morgen jarig (a) en (b) geef ik dan de nieuwste cd van Eminem. In zin a is ‘Jelmer’ weggelaten. In de a-zin is ‘Jelmer’onderwerp, in de b–zin meewerkend voorwerp. Verbeterde zin: Jelmer is morgen jarig en die (hem) geef ik dan de nieuwe cd van Eminem.
• Dezelfde betekenis.