Gregoriaanse muziek is eenstemmige, geestelijke muziek en het was bedoeld om de gelovigen in een gewijde en vrome stemming te brengen. Er was ook wereldlijke muziek van rondtrekkende zangers en muzikanten. Ze werden troubadours, touvères of Minnesänger.

In de 12e eeuw ontstond een levensideaal dat hoofsheid, of in het Frans courtois werd genoemd. Het ideaal verspreidde zich over Europa. Hoofsheid duidt gedragsregels aan die bedoeld zijn om onderlinge spanningen te voorkomen. De belangrijkste eigenschap daarbij was zelfbeheersing. In hoofse teksten speelde liefde een belangrijke rol. Door de hoofse liefde werd het traditionele rollenpatroon omgedraaid: de man moest dienstbaar zijn aan de aanbeden vrouw. Door de thematiek van de hoofse liefde werd de dienstbaarheid benadrukt. In de hoofse literaire teksten werden feodale verplichtingen als trouw dienen door de vazal op literaire wijze als nastrevenswaardig gepresenteerd. Als wereldlijke cultuur vormde zij een tegenwicht tegen de cultuur van de kerk.

3 Literaire ontwikkelingen

Een clericus is iemand met een kerkelijke opleiding, maar niet noodzakelijkerwijs priester. Schrijvers werkten in opdracht. De opdrachtgever (mecenas) betaalde de schrijfkosten en voorzag de schrijver in zijn levensonderhoud. Schrijvers kenden hun publiek goed, omdat ze in opdrachten werkten. Hierdoor kon de schrijver rekening houden met wensen en verwachtingen. De schrijver wil het publiek vermaken, maar de schrijver heeft ook een andere functie op het oog: hij wilde ze ook iets leren. Een middeleeuws verhaal gaat altijd terug op bronteksten. De teksten werden voorgedragen, ze functioneerde binnen de voorleescultuur. De teksten waren op rijm, heirdoor werd de tekst beter onthouden door het publiek.

Vanaf de 13e eeuw werden er ridderromans geschreven in de Lage Landen. De ridderroman was eliteliteratuur, literatuur voor de adel en de ridderschap. Publiek voor deze roman waren vooral jongeren aan het hof. Voor het publiek is een ridderroman een voorbeeldcarrière. De ridderroman had een educatieve functie, maar het diende ook voor ontspanning. Er zijn verschillende soorten ridderromans, een voorbeeld is de Oosterse roman, het gaat hier om een hoofs liefdesverhaal dat in het Oosten afspeelt. Er waren ook ridderromans spelend in Troje ook wel antikiserende romans genoemd. Karelepiek is een aanduiding voor middeleeuwse verhalen waar Karel de Grote i of zijn vazallen centraal staan. Deze vorm gaat terug op het chanson de geste, dit zijn liederen over heldendaden. Een aantal chanson de geste gaat terug op een historische gebeurtenis. Epische concentratie is dat, historische feiten over verschillende personen worden toegedicht aan één beroemd persoon. Onderwerpen waren de kruistochten of dat de Franse koningen een sterke centralisatiepoltiek voerden waartegen de vazallen zich gingen verzetten. Arthurepiek is de benaming van verhalen over koning Arthur. Rond de 12e eeuw jaren 70 werden de eerste Arthurromans in het Frans geschreven. In een van de Arthurromans is het hof van Arthur een hoofs modelwereld waarin geen feodale conflicten bestaan. De romans hebben een doordachte structuur die een diepere betekenis moet duidelijk maken. De verhaalwereld van een Arthurroman is sprookjesachtig. In een Arthurroman trekt een ridder van Arthur erop uit, hij gaat op queeste. Een beroemd handschrift vol verhalen over Arthur en zijn ridders is het Haagse Lancelotcompilatie.

Veel liederen gaan over de hoofse liefde, deze liederen vormen de hoofse lyriek. Hierbij draait het om een minnaar, die een bewonderde, maar onbereikbare geliefde aanbidt en bezingt. De minnaar verwoordt zijn liefde en aanbidding in termen die ontleend zijn aan de feodaliteit. De dichters van deze hoofse liederen werkten in dialoog met de traditie, de andere liederen. Veel hoofse liederen beginnen met een Natureingang, de beschrijving van het begin van het voorjaar met vogelgeluiden.

Een dierverhaal is een verhaal met dieren als hoofdpersonen. De dieren met hun eigenschappen stellen mensen voor. Deze ‘dieren als mensen’ misbruiken de taal. In bijvoorbeeld Van den vos Reinaert wordt het hoofse levensideaal als uiterlijke schijn ontmaskerd. In hetzelfde boek was de stedelijke samenleving kritisch tegenover de machts- en rechtsuitoefening van de feodale samenleving.

De hoofse cultuur was een wereldlijke cultuur. De teksten die tot de geestelijke letterkunde worden gerekend propageren geen wereldlijke cultuur. Deze letterkunde behoort tot de kerkelijke cultuur en gaat over religieuze zaken, over de kracht van het christendom. Exempelen: korte verhaaltjes met een religieuze strekking, werden gebruikt om preken aantrekkelijker te maken. Een belangrijke groep teksten is geschreven ter ere van Maria: de Marialegenden. Deze verhalen zijn met veel symboliek geschreven.

Ook de toneel groeide in de middeleeuwen, en dit toneel werd foor beroepsacteurs in de open lucht of zaal tegen betaling opgevoerd. Tijdens kerkelijke hoogtijdagen was er geestelijke toneel. Maar er was ook wereldlijke toneel, zoals de vier abele spelen en een aantal korte kluchten (sotternie). Deze abele spelen werden door beroepsacteurs opgevoerd. An het serieuze abele spelen werd een sotternie opgevoerd. In deze kluchten wordt op een komische wijze getoond hoe het niet moet.

In het begin van de 15e eeuw ontstonden er in de steden verenigingen waar men literatuur beoefende. De dichters, rederijkers geheten, waren georganiseerd in rederijkerskamers. Rederijkers konden via hun opdrachten bij feesten en optochten hun teksten een belangrijke opiniërende rol laten spelen in de steden. Een geliefde rederijkersdichtvorm was het refrein, een gedicht van minimaal vier strofen, met een vaste slotregel per strofe: de stok. Rederijkerskamers organiseerden landjuwelen, toneelwedstrijden of -competities waar meerder rederijkerskamers uit verschillende steden aan deel namen. In rederijkerskamers werd gediscussieerd over het nieuw geloof (de reformatie) en het humanisme. De drukpers maakte een snelle verspreiding van de nieuwe geloofsopvatting en het humanistisch gedachtegoed mogelijk. Er kwam een andere tijd aan namelijk de Renaissance.

In het begin van de 15e eeuw ontstonden er in de steden verenigingen waar men literatuur beoefende. De dichters, rederijkers geheten, waren georganiseerd in rederijkerskamers. Rederijkers konden via hun opdrachten bij feesten en optochten hun teksten een belangrijke opiniërende rol laten spelen in de steden. Een geliefde rederijkersdichtvorm was het refrein, een gedicht van minimaal vier strofen, met een vaste slotregel per strofe: de stok. Rederijkerskamers organiseerden landjuwelen, toneelwedstrijden of -competities waar meerder rederijkerskamers uit verschillende steden aan deel namen. In rederijkerskamers werd gediscussieerd over het nieuw geloof (de reformatie) en het humanisme. De drukpers maakte een snelle verspreiding van de nieuwe geloofsopvatting en het humanistisch gedachtegoed mogelijk. Er kwam een andere tijd aan namelijk de Renaissance.