Maatschappijleer Paragraaf 6.1 Seneca

6.1 Dilemma van de rechtsstaat

Je hebt bepaalde activiteiten die verboden zijn. Bijvoorbeeld het gebruiken van lachgas, drinken onder de 18. Welk gedrag moet bestraft worden en welke niet? Hoe hoog moet de straf zijn? In Nederland hebben we een rechtsstaat waarbij in wetten is vastgelegd wat strafbaar is, wie bepaalt hoe hoog straffen zijn en wie de openbare orde en veiligheid moet handhaven. Criminaliteit is een belangrijke taak voor de overheid in een rechtsstaat. Al het strafbare gedrag staat in het Wetboek van Strafrecht. Daar maken ze onderscheid tussen misdrijven en overtredingen. 

Een overtreding is een relatief licht strafbaar feit, dat wordt vaak bestraft met een geldboete. Een misdrijf is een zwaardere vorm van een strafbaar feit, die wordt vaak bestraft met een taakstraf of een vrijheidsstraf. 

Niet in elk land ligt vast wat precies strafbaar is. Daarom maakt het Ministerie van Buitenlandse Zaken vaak de opmerking dat het niet altijd duidelijk is welk gedrag strafbaar is. 

Welk gedrag is strafbaar en welke niet? Dat wordt bepaald door de samenleving. Sommige landen zijn strenger dan de ander, soms hebben ze meer politie, cameratoezicht en controle. Daarom de naam van dit paragraaf Dilemma van de rechtsstaat. Hierbij botsen vrijheid en privacy met veiligheid en bescherming. Als ze criminaliteit willen aanpakken moeten ze rekening houden met de privacy van de burgers en welke bevoegdheden opsporingsdiensten mogen beschikken. Dit dilemma vatten ze samen in rechtsbescherming of rechtshandhaving.

Rechtsbescherming:

Linkse actoren focussen zich op preventie.(Het voorkomen van criminaliteit) Zij zoeken eerder naar de oorzaak van crimineel gedrag, zoals leefomstandigheden of milieu. Linkse actoren willen criminaliteit tegengaan door armoedebestrijding en daarmee de kansen vergroten voor de mensen om onderwijs en een baan te vinden zodat ze minder snel het slechte pad opgaan. Burgers moeten beschermd worden tegen de overheid en zo veel mogelijk vrijheden hebben. Voor linkse actoren is rechtsbescherming erg belangrijk.

Rechtshandhaving:

Rechtse actoren focussen zich meer op repressie. (Het terugdringen en bestraffen van criminaliteit.) Zij kijken meer naar de keuzes die mensen maken, zoals hoe groot mijn pakkans is als ik dit doe of er is weinig politie, handhaving of cameratoezicht ik kan nu een moord plegen bijvoorbeeld. Rechtse actoren kijken meer naar het afschrikken van criminaliteit en het verruimen van criminelen. Voor rechtse actoren is rechtshandhaving erg belangrijk. 

In het midden van rechtsbescherming en rechtshandhaving richten actoren zich vooral op een combinatie van beide.  Aan de ene kant vinden ze het belangrijk dat rechters en politie respectabel zijn. De politie moet beschikken over de nodige bevoegdheden die ze nodig hebben voor hun taak. Aan de andere kant willen actoren dat ze de criminaliteit tegengaan door het versterken van normen en waarden. Deze voorkeur is het tweesporenbeleid, dus actoren hebben aandacht voor zowel repressie als preventie. 

Het straffen van fout gedrag bestaat al heel lang. Al voor de middeleeuwen waren er vormen van recht. Per stam en regio verschillen de wetten. Elke stam had zijn eigen verzameling van wetten en regels. Alleen deze wetten waren ongeschreven, en daardoor was er een gevaar van willekeur.(Recht wordt niet gebaseerd en toegepast volgens vaste regels) Zo kon het zijn dat heersers op basis van toeval de straf bepaalde die werd opgelegd. 

In de zestiende eeuw had in Nederland elk gewest zijn eigen wetten. In de eeuwen erna vond er steeds meer centralisatie van het bestuur. In die tijd werden wetten gecodificeerd. (Het verzamelen, analyseren en beschrijven van kennis in taal waardoor de kennis overdraagbaar wordt.) In 1814 werd de Grondwet voor het Koninkrijk der Nederlanden ingevoerd.