Hoofdstuk 2 (Gedeeltelijk)

§ 2.1.1: Wat is de rechtsstaat?

Een staat heeft macht. Wanneer een staat ook gezag heeft wordt deze macht als redelijk wordt ervaren en geaccepteerd door degenen waarover een staat macht heeft. Dat gezag heeft een hoge mate van legitimiteit. In het westen een rechtsstaat: bescherming tegen willekeur van de overheid, rechtszekerheid en gelijkheid.

Drie soorten:

- Liberale rechtsstaat

- Democratische rechtsstaat

- Sociale rechtsstaat

§ 2.1.2

Kenmerken van de rechtsstaat:

- Alle burgers gelijke rechten

- Legaliteitsbeginsel

- Machtenscheiding

- Overheid moet zich aan de wetten houden

- Grondrechten en Grondwetten worden gehandhaafd

Voor burgers gelden er rechten en plichten

§ 2.1.3

Veiligheid is een belangrijk onderdeel van de rechtsstaat. Als de staat zich vooral richt op veiligheid, kan de bescherming van burgers tegen diezelfde staat gevaar lopen. Zorgt de overheid niet voor voldoende veiligheid, vermindert dit weer de legitimiteit.

§ 2.2.1: Wat zijn grondrechten en hoe worden ze beschermd?

Grondrechten = mensenrechten Er is een onderscheid tussen klassieke en sociale mensenrechten. Bij klassieke mensenrechten heeft de overheid resultaatverplichting en bij sociale mensenrechten inspanningsverplichting. Grondrechten gelden nooit absoluut en sociale mensenrechten zijn niet afdwingbaar bij de rechter. Als je vind dat de overheid klassieke mensenrechten overtreed kun je naar de rechter stappen.

§ 2.2.2

Bij klachten over de overheid kun je je wenden tot de ombudsman. Deze onderzoekt de klacht en adviseert daarna de overheid. Je kunt ook naar de rechter stappen (uitspraak bindend). Als dat niets oplevert kun je naar het Europees Hof voor de Rechten van de Mens. Dat beoordeelt een overheid op basis van het Europees Verdrag van de Rechten van de Mens en Fundamentele Vrijheden (EVRM). Dit bevat vooral klassieke mensenrechten.

§ 2.3.1: Hoe wordt er in Nederland opgespoord, vervolgd en berecht? 

Sommige normen zijn zo belangrijk dat overtreding strafbaar is. Criminaliteit is al het menselijk gedrag dat door een overheid in een bepaald land op een bepaald moment strafbaar heeft gesteld. Deze handelingen, delicten genoemd, staan in het Wetboek van Strafrecht. Ernstige delicten zijn misdrijven en lichte delicten zijn overtredingen. Misdrijf à strafblad. Bij opsporing, vervolging en berechting geldt het legaliteitsbeginsel. De regels en bevoegdheden van politie, justitie, advocaat en rechter staan in het Wetboek van Strafvordering. Vervolging is een taak van het OM. Praktisch werk wordt door de politie gedaan onder leiding van de officier van justitie. De politie heeft bevoegdheden om de waarheid te achterhalen, dit zijn dwangmiddelen. (Vaak inbreuk maken op grondrechten) De officier van Justitie heeft drie mogelijkheden:

- Vervolgen

- Transactie

- Seponeren

Gedogen is het niet handhaven van de wet omdat daar meer slechte gevolgen van worden verwacht dan van strikte handhaving.

§ 2.3.2

Als de OvJ genoeg bewijs denkt te hebben voor een rechtszaak kan het beginnen. Een rechtszaak gaat zo: Opening à Aanklacht à Onderzoek à Verhoor à Requisitoir à Pleidooi à Laatste woord à Vonnis. In Nederland zijn er 19 rechtbanken. De kantonrechter behandelt overtredingen en de strafrechter(s) misdrijven.  De verdachte en de OvJ kan in hoger beroep gaan. Dan kijkt het gerechtshof nog eens naar de zaak. Daarna kun je in cassatie gaan bij de Hoge Raad.

§ 2.3.3

Een straf heeft vier doelen:

- Vergelding

- Preventie

- Resocialisatie

- Voorkomen van eigenrichting

Nederland kent daderstrafrecht. Er wordt rekening gehouden met de ernst van ’t delict, bewijsvoering en evt. bijzondere omstandigheden (ziekte, karakter) . Per delict staat er een maximumstraf. Voor volwassenen zijn er vier hoofdstraffen: gevangenis, hechtenis, taakstraf en geldboete. Ook kan er een voorwaardelijke straf opgelegd worden. Een andere maatregel is tbs.

§ 2.4.2: Welke problemen kent de rechtsstaat bij terrorismebestrijding? 

Een oorzaak van terrorisme is globalisering.

- economisch

- sociaal

- politiek

- cultureel (RELIGIEUS)

We spreken van terrorisme als geprobeerd wordt door het treffen van grote aantallen willekeurige slachtoffers de samenleving angst aan te jagen en deze samenleving te ontwrichten. Bij terrorismedreiging komt de rechtsstaat in een soort spagaat terecht. De rechtsstaat moet burgers beschermen tegen willekeurige beperking van hun vrijheden, maar tevens de veiligheid van alle burgers garanderen. Er moet dus een evenwicht gevonden worden. Ook bij het strafrecht twee problemen: Strafrecht à Straf, Terrorismebestrijding à Preventie!!!! Ook werkt straffen vaak niet als preventie bij terrorisme (‘martelaar’). Veel misdrijven vanuit terroristisch oogmerk worden zwaarder gestraft. Niet alleen misdrijf telt dan maar ook motief. Voorbereiden aanslag ook strafbaar. Vergrote bevoegdheden bij opsporing om het te voorkomen. (Internetgebruik bewaard, identificatieplicht, afluisteren, AIVD etc.)