§1
Democratische rechtsstaat: burgers mogen meedoen aan vrije verkiezingen en ze worden beschermd tegen de machthebbers. Er zijn regels voor overheid en burgers. (sociaal contract)
De UVRM en de EVRM hebben een belangrijke rol gespeeld in de verbetering van de mensenrechten en de bewustwording ervan. Mensenrechten is belangrijk voor een goede rechtsstaat.
Grondrechten: rechten die fundamenteel zijn voor vrijheid, ontplooiing, welzijn en bescherming van het individu.
De rechtsstaat is de maatstaaf bij het beoordelen van de overheid en wat wel/niet toegestaan is. De waarden en normen van de rechtsstaat vormen een minimale binding die burgers en groepen met elkaar delen.
§2
In de grondwet (constitutie) zijn de waarden vrijheid, gelijkheid en burgerschap vastgelegd. De grondwet heeft als doel om:
- De beperking van de macht van de staat aan te geven
- De vrijheden van burgers te garanderen
- Fundamentele rechten van de burgers vast te leggen
- De eenheid van de staat en de burgers uit te drukken
- Aan te geven hoe de belangrijkste organen georganiseerd zijn
De grondwet is ontstaan, onder invloed van de Franse Revolutie, in 1798 (de Staatsregeling). De eerste echte grondwet ontstond in Nederland in 1814. In 1848 kwam de grondwet van Thorbecke die luidde: ‘De koning is onschendbaar; de ministers zijn verantwoordelijk.’ (ministeriële verantwoordelijkheid).
Censuskiesrecht: mannen die directe belastingen betaalden mochten stemmen voor de Tweede Kamer, Provinciale Staten en de gemeenteraad.
In 1917 kwam het algemeen mannenkiesrecht en in 1919 was ook het algemeen vrouwenkiesrecht ingesteld.
- Klassieke grondrechten
Deze grondrechten houden in dat de overheid een beperkte rol (passief opstellen) heeft, behalve het organiseren van verkiezingen. Ze zijn afdwingbaar bij de rechter.
- Sociale grondrechten
De overheid heeft een zorgplicht tegenover de burgers op het gebied van werkgelegenheid, bestaanszekerheid, leefbaarheid/milieu, volksgezondheid en onderwijs. Dit is niet afdwingbaar bij de rechter, maar de overheid moet zich wel actief opstellen.
Horizontale werking van grondrechten: tussen burgers onderling. Hier is sprake van botsende grondrechten, als de gronrechtelijke belangen van burgers botsen ten opzichte van elkaar. Dit had voorkomen kunnen worden als er een hiërarchie was. Deze is afwezig bij ons en daardoor laten wij de botsingen toetsen door een rechter of door het Europese hof.
Verticale werking van grondrechten: tussen burgers en de overheid
§3
De bedenker van de Trias Politica is Montesquieu. Hij bedacht dat er een scheiding van machten moest zijn, die elk onafhankelijk van elkaar waren. Dit moest corruptie en vriendjespolitiek verkomen. We spreken nu ook wel van check and balances; het controleren en aanvullen van elkaar.
Wetgevende macht
Uitvoerende macht
Rechterlijke macht
Wetten maken, wijzigen of intrekken
Wetten in praktijk brengen of toepassen
Rechtspreken bij conflicten
Wetten worden gemaakt door:
- Regering (koning en ministers)
- Parlement (Staten Generaal)
Wetsvoorstellen worden gedaan door ministers en hun departementen. Zij krijgen advies van de Raad van State (belangrijkste adviesorgaan).
De Eerste en Tweede Kamer maken de besluiten over de wetsvoorstellen.
Ministers zorgen voor de uitvoering van de wetten.
Ministeriële regelingen: uitvoeringsregels of aanwijzingen hoe wetten precies moeten worden uitgevoerd.
Ministeriële verantwoordelijkheid:
Ministers zijn verantwoordelijk voor de daden van de ambtenaren.
In handen van onafhankelijke rechters. Zij zijn onpartijdig en voor het leven benoemd.
De rechterlijke macht heeft geen toetsingsrecht. Ze zijn dus niet bevoegd om vast te stellen of een wet in strijd is met de grondwet.
Jurisprudentie: het geheel van uitspraken door rechters. Een uitspraak kan niet ongedaan worden, maar wel leiden tot een wetswijziging
Wetten moeten voldoen aan:
- Algemeen zijn
- Duidelijk zijn
- Haalbaarheid
- Uitvoerbaarheid
De “vierde” macht zijn de ambtenaren.
Ze zijn niet gekozen door het volk en worden ook niet gecontroleerd door het parlement.
§4
Rechtsorde: het geheel van rechtsregels en rechtsbeginselen en de manier waarop het recht is georganiseerd.
De soorten regels:
- Rechtsregels
Rechtsregels zijn gedragsregels die wettelijk door de overheid zijn vastgelegd. Er zijn twee redenen om rechtsregels op te stellen: doelmatigheid (duidelijke afspraken) en zedelijk bewustzijn (het weerspiegelen van normen en waarden). Rechtsregels geven een beoordeling van gedraag; legaal/illegaal.
- Sociale regels
Ongeschreven regels. Ze geven een beoordeling van gedrag in termen van wel of geen rekening houden met anderen.
- Morele regels
Ze geven een beoordeling van gedrag in termen van goed en kwaad.
Rechtsgebieden: de indeling van de verschillende soorten rechten.
- Privaatrecht (burgerlijk recht/ civiel recht)
Horizontale relaties (tussen burgers onderling) waarbij er uit vrije wil met elkaar onderhandelt of samengewerkt wordt. Het gaat bij privaatrecht om rechten en plichten. Hiertoe behoren de volgende gebieden:
- personen- en familierecht (huwelijk, adoptie, scheiding, overlijden, etc)
- ondernemingsrecht (oprichting een bedrijf, bv/stichting/vereniging)
- vermogensrecht (overeenkomsten sluiten, erfenis, testament)
- Publiekrecht
Verticale relaties (tussen burgers en overheid) waarbij het om het publieke belang gaat. Hiertoe behoren de volgende gebieden:
- staatsrecht (regels voor de inrichting van de Nederlandse staat)
- bestuursrecht (bestuursactiveiten van de overheid)
- strafrecht (wettelijke strafbepalingen)
§5
- Rechtsbescherming
Onschuldvermoeden: een verdachte is onschuldig tot het tegendeel is bewezen
Gevangenen hebben recht op voeding, bezoek, ontspanning en geen marteling.
- Procesregels
Ze gelden voor alle fasen van de opsporing en berechting van strafbare feiten. Niemand kan zonder enige vorm van proces gevangen worden gezet.
Strafprocesrecht: alle regels waar politie, rechercheurs, officieren van justitie en rechters zich aan moeten houden.
STRAFPROCES heeft 6 fasen:
- Aanhouding
De samenvatting gaat verder na deze boodschap.
Verder lezen
REACTIES
:name
:name
:comment
1 seconde geleden