blz. 56-76

Maatschappijleer
samenvatting bladzijde 56 t/m 76

§1 Democratie:

Wat is een (parlementaire) democratie? - het is een staats vorm, waar de burgers invloed kunnen hebben op de besluiten.

1.1 Wetten en staat
wetten: voor iedereen dezelfde geldende regels die gelden in een bepaalde staat.

Drie kenmerken van een staat: û een afgebakend grondgebied û binnen dat gebied woont een bevolking û de overheid heeft het hoogste gezag

gezag: als de macht als redelijk wordt aanvaard

De overheid heeft de macht omdat de burgers gedwongen worden zich aan de regels te houden (en anders kunnen die gestraft worden).

1.2 Belangen, conflicten, politiek en beleid
Alle verschillende mensen hebben verschillende belangen.

De staat verdeeld niet alleen het geld, maar helpt ook conflicten te beperken tussen de verschillende bevolkingsgroepen.

politiek: -alles wat te maken heeft met de overheid. -de gezag hebbende toedeling van waarden

De overheid en andere organisaties vormen een beleid. beleid: proberen een bepaald doel te bereiken door het doelgericht gebruik van bepaalde middelen

1.3 Democratie en dictatuur
Bij een democratie zijn de inwoners geen ondergeschikte onderdanen die alleen maar moeten gehoorzamen maar burgers die naast plichten ook rechten hebben.

democratie: de bewoners kunnen invloed uitoefenen op de besluiten ook mogen zij de overheid corrigeren

Bij een dictatuur hebben de inwoners weinig rechten, maar voornamelijk plichten. Ze zijn onderdanen, ondergeschikt aan de staat.

dictatuur: één persoon of een kleine groep mensen heeft de macht in handen.

Ongeveer de helft van de wereld bevolking leeft in een dictatuur.

1.4 Kenmerken van een democratie
Democratie betekent letterlijk: het volk dat heerst.

Een indirecte of vertegenwoordigenden democratie: een land met miljoenen inwoners waar het volk niet rechtstreeks
regeert, maar via vertegenwoordigers.

Alleen bij kleine aantallen is een directe democratie mogelijk, dan beslissen alle burgens rechtstreeks mee.

Dit wil je ook lezen:

Online oplichting

In veel landen mag de bevolking af en toe rechtstreeks beslissen over een belangrijke kwestie via een volksstemming of een referendum. In Nederland is dat (nog) niet mogelijk.

Belangrijk zijn democratische besluiten, maar centraal staan gelijkheid en vrijheid.

democratisch besluit: de meerderheid was voor.

gelijkheid: alle burgers hebben gelijke rechten, er mag niet worden gediscrimineerd op grond van bijvoorbeeld: huidskleur, sekse, politieke of godsdienstige opvattingen.

vrijheid: de burger moeten hun eigen leven kunnen inrichten zoals zij dat willen. Zolang zij daarmee de vrijheid van andere burgers niet schaden mag de overheid die vrijheid niet beperken.

Belangrijkste kenmerken van de (vertegenwoordigende) democratie: û algemeen kiesrecht: alle volwassen mannen en vrouwen mogen stemmen in het geheim, tenzij iemand het vrijwillig verteld. û regelmatige verkiezingen: in Nederland mogen de burgers elke 4 jaar leden van het parlement kiezen. Een parlement neemt besluiten over de wetten en controleert de regering. De regering is het dagelijks bestuur van een land en kan alleen blijven regeren zolang zij het vertrouwen heeft van de meerderheid van het parlement. û vrijheid van meningsuiting: mensen kunnen vrij hun mening geven zonde dat de regering dat onmogelijk maakt. Daardoor kunnen de burgers verschillende standpunten horen en hun eigen mening vormen. Er zijn wel grenzen: bijvoorbeeld het beledigen van personen, maar de regering mag niets verbieden. Dat mag alleen de onafhankelijke rechter, die niet onder controle van de regering staat. û vrijheid van vereniging en vergadering: iedereen mag een vereniging oprichten van mensen met dezelfde ideeën of belangen. û machtenscheiding: verschillende groepen met verschillende functies die zorgen voor het maken, het naleven of corrigeren bij het overtreden van de wetten.

Een goede democratie is ook een rechtsstaat. rechtsstaat: de belangrijke rechten van alle burgers zijn gegarandeerd en iedereen moet zich aan de wetten houden, ook de overheid.

1.5 Sociale voorwaarden voor een democratie
De regels van een democratie werken alleen onder bepaalde maatschappelijke omstandigheden, de sociale voorwaarden voor een democratie.

De kans dat een democratie goed gaat, is groot, als: û er sprake is van een gunstige sociaal-economische ontwikkeling. De lonen en de winsten kunnen dan omhoog en er is werk voor vrijwel iedereen. û er met zekere mate van sociaal-economische gelijkheid bestaat. Bij grote ongelijkheid in opleiding, inkomen en kansen van de burgers is er veel verschil in de invloed op de besluiten van de overheid. û er sprake is van een democratische politieke cultuur, dat betekent dat de conflicten worden beslecht door verkiezingen, gesprekken, onderhandelingen en andere niet-gewelddadige middelen. Tolerantie is ook belangrijk, er moet ruimte zijn voor meningen waar de regering het niet mee eens is. Na een zekere tijd is er sprake van een democratische traditie, net als in Nederland. û burgers zich hebben verenigd in organisaties op grond van ideeën en belangen. Via zulke groepen kunnen de burgers ook buiten de verkiezingen invloed uitoefenen op de politiek. û militairen geen invloed hebben op de politiek, zo kunnen die geen democratische besluiten met geweld ongedaan maken. û de staat goed functioneert, goede diensten verleend (wegen, scholen, ziekenhuizen & veiligheid) en niet te veel van de belangen van één groep behartigt. Zo krijgt de bevolking vertrouwen in de staat, die moet zijn eigen wetten kunnen uitvoeren en tegelijkertijd open staan voor kritiek. û er geen hevige conflicten zijn tussen de verschillende etnische bevolkingsgroepen of mensen van verschillende godsdiensten. Bij zulke conflicten blijft er weinig over van de tolerantie, er ontstaan op deze manier burgeroorlogen.

Sociale voorwaarden zijn belangrijk, dat is te merken aan de landen die van een dictatuur een democratie geworden zijn. De functie van de burgers verandert namelijk ook.

§2 Rechtsstaat

Wat is een rechtsstaat en wat zijn de mensenrechten? - de belangrijke wetten waar de overheid en de burgers zich aan moeten houden en de rechten van de mens op een goed leven waarbij de overheid kan helpen.

2.1 Kenmerken van de rechtsstaat
Er is pas sprake van een democratie als er ook sprake is van een rechtsstaat.

Kenmerken rechtsstaat: û alle burgers hebben gelijke rechten û de overheid moet zich net als de burgers aan de wetten houden û er is een machtsscheiding tussen: - de wetgevende macht (het parlement en de regering) - de uitvoerende macht (de regering en de ambtenaren,) - de rechtelijke macht (de rechters) û in de grondwet zijn de belangrijkste grondrechten opgenomen, die beperken de macht van de overheid tegenover de burger