Middeleeuwen
Dit is een periode van verval, onwetendheid en barbaarsheid. Feodaliteit: machtige heren hadden vazallen die hem trouw en bescherming beloofden. In ruil daarvoor kregen zij een stuk grond te leen (feodum). Dit is het eerste leenstelsel. De beroemdste vorst was Karel de Grote (786-814). Hij wou een eenheid stimuleren door al zijn onderworpen volken tot het Christendom te bekeren. Er werden vele chansons de geste (heldendicht) over hem geschreven. Ze werden ook wel Frankische of Karelromans genoemd.
Kenmerken van de middeleeuwen:
- Memento Mori
- Oudste Oudnederlands: Hebban Olla Vogala nestas
- Angst voor de dood en het hiernamaals
- Verlangen naar de dood om de ellendigheid op aarde te ontsnappen
- Geconcentreerd op God
- Onverklaarbare verschijnselen werden in verband met het Goddelijke gebracht
- Bijbelse geschriften zijn de kennisbron
- Jeruzalem was het middelpunt van de aarde
Er was geen culturele eenheid. Schrijvers waren anoniem en kopieerden elkaars werk. Een voorbeeld hiervan is het toneelstuk Elckerlyc (Everyman in het Engels en Jedermann in het Duits). Dit is een moraliteit, een spel met godsdienstig of moreel probleem. Teksten werden met de hand geschreven tot de boekdrukkunst ontstond in 1450. Het schrijven werd gedaan in het scriptorium van een klooster. De uitgebreide versiersels van de hoofdletters worden ook wel miniaturen genoemd.
Het heldendicht is van oorsprong Frans. De gedichten werden aangepast aan de plaatselijke situatie bij vertalingen. Deze gedichten moesten de macht van de Koning bewijzen. Het belangrijkste thema: conflicten tussen de Koning en zijn vazallen. Voorbeelden: het Duitse Nibelungenlied, het Engelse Beowolf en het Franse Chanson de Roland.
Er ontstaan Arthurromans over de Engelse koning, die gaan over een queeste: een avonturentocht die de held de zelfkennis verschafte om uit te groeien tot hoofse ridder. Hoofse ridders richtten zich op verfijnde omgangsvormen als teken van echte adel. Ze worden ook wel Britse romans genoemd. Bekende verhalen gaan over Walewein, Perceval, Lancelot of Keye. Een laat voorbeeld is Le Morte Darthur van Sir Thomas Malory, omdat in zijn tijd de ridderlijkheid was verdwenen.
Humor werd belangrijkrijk. Vrolijkheid werd gezien als een bestrijdingsmiddel van melancholie (duivels). In een Abel Spel (Abel = verheven) werden de motieven uit een ridderroman in een toneelstuk verwerkt. Ze eindigden met een sotternie, een stuk in de normale taal over alledaagse taferelen. François Villon was een spottende dichter die een poëtisch testament opstelde. En Geoffrey Chaucer schreef The Canterbury Tales, een raamvertelling: een aantal verhalen binnen een ander verhaal.
Het faustthema: in Faustverhalen gaat het altijd om een man die zich boven de ellende van zijn tijd wil verheffenen zijn ziel aan de duivel verkoopt, als losprijs voor bovenmenselijke kennis of macht. Dr. Faustus was een middeleeuwse figuur, een waarzegger, een magiër.
Voorbeelden zijn The Tragical History of Dr. Faustus en de bekendste Faust van Goethe.
De Romantiek
De Franse revolutie (1789), het bewind van Napoleon (1795 – 1814) en de Industriële revolutie leidden tot de Romantiek. Kunst staat niet los van de maatschappij, maar reageert op veranderende inzichten. Het genie van de kunstenaar zou de weg wijzen. Het ontstaan van nieuwe politieke ideeën was mogelijk door een cultuur waarbij eigenaren van ondernemingen ook bestuurders waren, terwijl de macht van koningen steeds meer werd beperkt. Huisnijverheid maakte plaats voor fabrieken. Mensen moesten lang werken voor een laag loon. Er ontstond een nieuwe bevolkingsgroep: het fabrieksproletariaat. Er was een vrije markt, met veel concurrentie. Dit zorgde ervoor dat er een geleidelijke juridische erkenning van individuele staatsburger plaats vond. De Franse revolutie moest een einde maken aan het absolutisme en de burgerij moest meer macht krijgen. Er ontstonden meer revoluties. Het doel was ofwel verzet tegen het absolutisme, ofwel het zich losmaken van buitenlandse overheersers. Het nationale gevoel ging daarbij een steeds grotere rol spelen.
Het woord ‘romantisch’ heeft betekenisontwikkeling doorgemaakt. Allereerst verwees het ‘rommant’ naar verhalen in de Romaanse taal. Vervolgens verwees het ‘romantic’ naar ridder- en herdersromans (ook wel pastorales/ arcadia) waarin het ging om herders en herderinnen die elkaar het hof maakten. In de 18e eeuw betekende het eerst onwaarschijnlijk en onwerkelijk, maar eind 18e eeuw werd het woord gekoppeld aan magisch, nostalgisch en verbeelding.
In Nederland kwamen ze in aanraking met de Romantiek door een vertaling van A Sentimental Journey van Laurence Sterne. Zijn sentimentaliteit was een reactie op het rationalisme. Rousseau is een grondlegger van de Romantiek. Belangrijk kenmerken:
- Verzet
- Strijden voor gelijke rechten en dekolonisatie (Max Havelaar met Multatuli)
- Gevoel
- Individu
- Fantasie
- Originaliteit (niet meer overschrijven en naar bepaalde richtlijnen)
- Streven naar de hoogste werkelijkheid/ het oneindige
De hoogste werkelijkheid konden alleen dichters bereiken, vond Victor Hugo.
Specifieke thema’s van deze tijd zijn:
- Het verleden
Romantici vluchtte uit het alledaagse. Ze vluchtten naar de tijd van toernooien en jonkvrouwen. Bekende historische schrijvers: Sir Walter Scott (Ivanhoe) en Jacob van Lennep (De lotgevallen van Ferdinand Huyck)
- Griezel & Gruwel (zwarte romantici)
Dit begon in Engeland met de gothic novel. De uitbeelding van het gruwelijke werd populair. Gotiek verwees naar de donkere Middeleeuwen. Voornaamste schrijvers: Edgar Poe (The Pit & The Pendulum) en Mary Shelley (Frankenstein). Ook ontstonden er detectiveverhalen waarbij Marquis de Sade belangrijk was.
- Natuur
Vrije natuur is een grote inspiratiebron. Het gaat om de schoonheidservaring van de natuur. Voorbeeld: William Wordsworth
- Het noodlot
Het leven is een avontuur vol gevaren. Tegenover het noodlot ben je machteloos. De term voor dichters die in hun gedichten door het noodlot achtervolgd worden, is poëtes maudits (vervloekte dichters). Hiertoe behoorden Charles Baudelaire (Les Fleurs du mal), Rimbaud, Mallarmé en Verlaine.
- Het religieuze gevoel
De samenvatting gaat verder na deze boodschap.
Verder lezen
REACTIES
:name
:name
:comment
1 seconde geleden