Levensbeschouwelijke Vorming module 4 hoofdstuk 1

Levensbeschouwelijke vorming Toetsweek 3.

1.1 Inleiding.
De grenzen van leven en dood zijn de uitersten waarbinnen ons bestaan zich afspeelt. De mens heeft steeds meer macht gekregen over leven en dood. De vraag is alleen of dit allemaal wel zo goed is voor ons. De bio-ethiek(bio=leven) houdt zich bezig met vraagstukken over het begin, midden en einde van het leven en de problematiek rond levensdilemma’s. De ethische problemen die hiervan het gevolg zijn, kun je in drie fasen inkaderen:
- Begin van het leven > Door moderne medische technologie zijn de mogelijkheden voor vrouwen om toch kinderen te krijgen, enorm toegenomen (reageerbuisbevruchting, eiceldonatie).
- Tijdens het leven> Iedereen krijgt te maken met nieuwe medische mogelijkheden en moet zich afvragen of hij/zij mee wil werken aan bijv. erfelijkheidsonderzoek, aidstests, medische experimenten of orgaantransplantaties.
- Eind van het leven> Mensen kunnen steeds langer in leven gehouden worden, zonder dat ze nog te genezen zijn.

1.2 Moderne voortplanting.
Door de medische techniek van tegenwoordig is voorplating niet meer aan leeftijd of seks gebonden. Ooit was het begin van het leven een biologische kwestie, maar dit veranderde in 1965 toen de pil op de markt kwam. Nieuwe technieken zijn ontwikkeld om de bevruchting kunstmatig tot stand te brengen. De moderne voortplantingtechnieken:
- Kunstmatige inseminatie(KI)> Inseminatie is het inbrengen van zaad in het lichaam van de vrouw anders dan de natuurlijke weg. Dit kan met donorzaad(KID) of het zaad van de echtgenoot of partner(KIE). Het belangrijkste motief om sperma te doneren is altruïsme(‘de ander helpen’). Sinds enkele jaren staat de anonimiteit van de donor te discussie. KI is niet alleen een onvruchtbaarheidsbehandeling, maar tevens een alternatief voor de natuurlijke voortplanting.
- Reageerbuisbevruchting> Kunstmatige bevruchting is vooral bekend onder de term reageerbuisbevruchting, ofwel in-vitro-fertilisatie(IVF). Deze behandeling is een methode om ongewenste kinderloosheid te verhelpen. De bevruchting vindt buiten de baarmoeder plaats, waarna er 3 à 4 embryo’s worden teruggeplaatst. De rest-embryo’s kunnen worden gebruikt voor vernietiging, wetenschappelijk onderzoek, opslag of latere zwangerschap en adoptie. De emotionele belasting van IVF kan groot zijn. Veel mensen zien IVF als een adoptiekind.
- Draagmoederschap> Onder draagmoederschap verstaan we de vrouw die zwanger wordt met de bedoeling het eenmaal geboren kind af te staan aan derden. Draagmoederschap wordt geregeld via een vriendendienst of een commercieel bemiddelingsbureau. Wel is het in Nederland zo dat degene die het kind baart, de wettige moeder is. Daarom is er een overdracht, die overigens in strijd is met de openbare orde en goede zeden en in strijd met de wet.
Het inschakelen van een draagmoeder kan samen gaan met een aantal psycho-sociale problemen:
- Zwangerschap kan leiden tot een psychische hechting aan het kind;
- Verhoogd risico op identiteitsproblemen van het kind.
- Ook bestaan er ethische bezwaren/problemen tegen het draagmoederschap:
- Het exploiteren van de baarmoeder;
- Het weggeven van kinderen;
- Het kind als verhandelbaar product.

1.3 Ethiek en levensbeschouwing.
Moderne voortplanting kun je vanuit verschillenden optieken beoordelen: medisch-technische optiek, juridische optiek, economische optiek, sociaal-psychische optiek en ethische optiek. In ethiek gaat het over de hoogste waarden. Deze waarden staan centraal bij KI en IVF:
- Respect voor de waarde van het menselijk leven > Je moet respect hebben voor het leven van een mens dus ook van dat van een embryo.
- Waarde van zelfbeschikking/individuele keuzevrijheid > Je mag zelf kiezen over je eigen lichaam.
- Waarde van het welzijn van het kind > Afwegen of het in het belang van het kind is> of het alleen om het geluk van de ouders gaat of (ook) om het geluk van het kind.

1.4 Levensbeschouwelijke visies op voortplantingstechnieken.
Christendom > Het kind is een geschenk van God. De huwelijkseenheid wordt door de nieuwe technieken opgeheven en gaat daarom in tegen Gods schepping.
Jodendom> De plicht tot voortplanten is het eerste gebod in de Tora. Het verkrijgen van spermazaad stuit op bezwaar vanwege het verbod op masturbatie.
Islam> De islam beschouwt KID als overspel. Als een vrouw onvrijwillig kinderloos blijft en KIE doet, is dit legaal.
Humanisme > Bij het humanisme zijn de nieuwe voortplantingstechnieken een vooruitgang, omdat dit de keuzemogelijkheden van mensen vergroot. Bij onvrijwillige kinderloosheid is de IVF-methode acceptabel.

1.5 Orgaandonatie.
Door de explosieve groei van medische techniek die de orgaantransplantaties mogelijk maakt is de vraag naar organen sterk toegenomen.
Soorten transplantaties:
- Huid been naar arm omdat arm verbrand is; geen donor.
- Bij leven overplanten; nier, beenmerg, bloed.
- Overplanten organen overledene; hart, longen, nieren, lever.
Selectie van kandidaten> er wordt gekeken naar:
- Medische urgentie(hoe snel het nodig is);
- Leeftijd;
- Medische prognose(voorspelling verloop);
- Lichamelijke conditie.
Mensen durven geen donorcodicil in te vullen omdat:
- Ze bang zijn dat ze eerder dood gaan;
- Ze bang zijn dat ze nog niet dood zijn als er orgaantransplantaties plaats vind;
- Ze zijn bang als proefkonijn gebruikt te worden;
- In bepaalde religies mag het lichaam van een dode niet geschonden worden.
Iemand is dood als:
- Er zijn geen tekenen meer van spontane ademhaling, waardoor de patiënt afhankelijk is van een beademingsmachine;
- Het lichaam is niet meer in staat zelfstandig de bloeddruk en de temperatuur op peil te houden;
- Er zijn geen reacties meer op toegediende pijnprikkels.
- Er is een bepaalde wetgeving over orgaandonaties die zegt dat de nabestaanden de donatie niet kunnen weigeren. In Frankrijk en België is er een ‘geen-bezwaar-systeem’. Dit gaat ervan uit dat iedereen donor is, tenzij je nadrukkelijk hebt gezegd het niet te willen zijn.
Wet van orgaandonatie:
- Er komt een volledig beslissysteem met centrale registratie;
- Iedere 18+ burger krijgt een donorformulier: ja/nee/nabestaanden;
- De centrale register vastgelegde wil kan altijd worden herroepen;
- Is er niets geregeld? Nabestaanden beslissen;
- Geen nabestaanden, niets geregeld? Geen donor.
Je kunt orgaandonatie vanuit verschillende ethische optieken bekijken. Er zullen verschillende waarden tegen elkaar moeten worden afgewogen. De vier belangrijkste zijn:
- Onschendbaarheid van het lichaam > Er mogen niet zomaar organen uit iemands lichaam worden gehaald.
- Respect voor zelfbeschikking > De toestemming moet door de donor zelf gegeven worden op basis van vrijwilligheid, zonder emotionele of materiële dwang of dwang van derden.
- Wederkerigheid > Tegenstanders van orgaandonaties zouden moeten tekenen dat ze geen donororganen willen.
- Naastenliefde en solidariteit > Je doet iets voor een ander.

1.6 Levensbeschouwelijke visies op orgaandonatie.
Christendom > Orgaandonatie is goed, je helpt andere mensen. Het is geen plicht om orgaandonor te worden.
Islam > Orgaandonatie mag niet, het is schending en verminking van het menselijk lichaam.
Humanisme > Je mag het zelf weten.

1.7 Levensbeëindiging.
Aantekeningen:
Levensbeëindiging: abortus, euthanasie, zelfdoding of doodstraf.
In het burgerlijk wetboek staat dat er volgens het strafrecht geen doodstraf mag worden uitgevoerd. Bij het militaire recht mag dit wel, omdat er in een oorlog mag worden gedood.
Levensbeschouwelijke benadering is een benadering die aangeeft wat mensen uiteindelijk het allerbelangrijkst vinden. Ethiek > absolute goed.
Drietal normen:
1. Relationele normen> heeft te maken met anderen, met wie je een ‘relatie’ hebt.
2. Professionele normen> normen die te maken hebben met beroepsuitoefening(professie).
3. Publieke normen> normen die met iedereen te maken kan hebben, ongeacht je achtergro\nd en voorkeur.
Boek:
- De abortuswet is een compromiswet. De belangrijkste punten uit die wet zijn:
- Abortus mag alleen verricht worden in ziekenhuizen en klinieken met vergunning;
- Abortus is alleen toegestaan als de noodsituatie van de vrouw onontkoombaar maakt;
- Een periode van vijf dagen tussen het verzoek van de vrouw en de behandeling tot afbreking van de zwangerschap;
- Klinieken en ziekenhuizen zijn verplicht een registratie bij te houden die anoniem is;
- Abortus blijft in het wetboek van strafrecht.
De arts beslist of er sprake is van een noodsituatie. Vrouw en arts samen beslissen over de abortus.
Er zijn indicaties voor abortus:
1. Vitale indicaties > leven moeder bedreigd;
2. Medische indicaties > aandoening of blijvende schade moeder;
3. Psychische indicaties> bedreiging psychische gezondheid.
4. Psycho-sociale indicaties> extreme noodsituatie;
5. Eugenetische indicaties> kind heeft afwijkingen;
6. Criminele indicaties> verkrachting, incest enz.
Abortus kun je vanuit verschillende optieken benaderen:
1. Emotionele optiek > Psychische en emotionele gevoelens bij abortus;
2. Biologische optiek > Wanneer is er sprake van menselijk leven?;
3. Juridische optiek > Is de situatie ernstig genoeg? Wordt voldaan aan criteria?;
4. Sociale optiek > Sociale ellende: toekomstdroom, studievertraging enz.;
5. Ethische optiek > De overheid heeft de taak om de beschermwaardigheid van het menselijk leven te volbrengen.
De volgende waarden zijn in het geding:
1. Respect voor de beschermwaardigheid van het ongeboren leven > Abortus is alleen toegestaan als er een noodsituatie is. Als de foetus levensvatbaar is, is abortus niet meer toegestaan.
2. Respect voor zelfbeschikking van de vrouw > De vrouw mag zelf beslissen over haar eigen lichaam, met zicht op de beschermwaardigheid van het ongeboren leven.

1.8 Levensbeschouwelijke visies op abortus.
Humanisme > De vrouw beslist over haar eigen lichaam.
Jodendom> Alleen abortus als de vrouw in levensgevaar is.
Christendom> Abortus is verboden, wordt gezien als moord. Alleen als de moeder in levensgevaar is mag abortus.
Islam > De islamitische wet verbiedt abortus. Abortus mag alleen als er bij de vrouw levensgevaar dreigt.
Hindoeïsme > Abortus is moord, mag alleen onder bepaalde omstandigheden.

1.9 Euthanasie.
In Nederland bestaat een meldingsplicht voor artsen als ze euthanasie hebben uitgevoerd. Het woord euthanasie komt van het Griekse woord euthanasia, dat goede dood betekent. Euthanasie> iemand een goede dood geven als hij/zij ernstig ziek is. Dit wordt niet altijd gegeven. Velen zien euthanasie als een aanvaardbare oplossing om het lijden te beëindigen>humanitaire stervenshulp. Anderen zien euthanasie als een gevaar voor de zwaksten van de samenleving.
Euthanasie blijft in beginsel strafbaar, maar een arts die euthanasie toepast en zich houdt aan de regels van zorgvuldig handelen, zal zich in het algemeen voor de rechter kunnen beroepen op overmacht.
Euthanasie is geoorloofd als aan de volgende criteria wordt voldaan:
- Euthanasie mag alleen door een arts worden verricht;
- De patiënt moet uit vrije wil tot euthanasie beslissen;
- Het verzoek moet weloverwogen en herhaaldelijk zijn gedaan;
- Alle andere mogelijkheden moeten uitgeput zijn;
- Er is sprake van ernstig of ondraaglijk lijden;
- Er is collegiaal overleg geweest.
Euthanasie wordt beschouwd als een niet-natuurlijke dood en alleen de gemeentelijke lijkschouwer mag een verklaring afgeven. Als aan de bovenstaande punten wordt voldaan wordt de arts niet vervolgd.
Er zijn verschillende ethische argumenten voor en tegen euthanasie:
1. Zelfbeschikkingsrecht > Mensen mogen zelf beslissen wanneer en hoe ze dood gaan. Moet wel worden afgewogen tegen belangen anderen. Kan alleen worden gerealiseerd met behulp van anderen.
2. Plicht tot naastenliefde> Verlichting van lijden kan worden gezien als een daad van naastenliefde.
3. Bezuinigen> Hulp aan terminale patiënten kan worden gezien als verspilling van geld en energie.
4. Eerbied voor het leven> Mens mag niet voor God spelen  Maar dan mag je ook niet genezen.
5. De ‘on-waarde’ van het hellend vlak> Als doden legaal wordt gemaakt, waar moet dan de grens komen te liggen?
6. De Gulden Regel> Wat gij niet wilt dat u geschiedt, doe dat ook de ander niet.

1.10 Levensbeschouwelijke visies op euthanasie.
Christendom> Rooms katholieke kerk is tegen euthanasie, ziet het als: misdaad tegen het leven.
Jodendom> Iemand die stervende is wordt in alle opzichten als levende beschouwd zegt de mishna (mondelinge leer). Joodse wet verbiedt alles wat de dood kan verhaasten.
Islam> Islamitische wetgeving verzet zich tegen kunstmatige verlenging van het leven en is tegen euthanasie. Dood beschouwd als gave van god.
Boeddhisme> Boeddha acht de zelfgekozen dood geoorloofd.
Hindoeïsme> Mag als het nodig is om verlichting te geven.
Humanisme> tegen doodstraf, humanisten achten zelfbeschikkingsrecht onaanvechtbaar.

1.11 Zelfdoding.
Zelfmoord en zelfdoding zijn woorden met bijna dezelfde betekenis. Zelfmoord is geen goed woord omdat moord een misdaad is. Zelfdoding is een beter woord. Bij zelfdoding gaan we ervan uit dat de persoon:
- Opzettelijk zijn dood bewerkstelligt;
- Niet tot die handeling wordt gedwongen;
- De omstandigheden zelf heeft geschapen om zijn dood te laten gebeuren.
Zelfdoding kan iets aanstekelijks zijn. Mensen blijken door allerlei omstandigheden tot hun daad te komen:
1. Relationele problemen> Bijv. belangrijke relaties lopen niet;
2. Persoonlijkheidsfactoren> Verwarring vanwege lichamelijke groei en rijping, depressies;
3. Situationele factoren> Instabiele opvoedingssituaties(seksueel misbruik, echtscheidingen);
4. Sociale factoren> Geen baan.

1.12 Levensbeschouwelijke visies op zelfdoding.
Christendom> Bijbel verbiedt zelfdoding niet, wel zijn de RK-kerk en protestantse kerk tegen.
Jodendom> Talmoed is niet tegen zelfdoding. Later verbieden instanties het wel en zien het erger als moord.
Islam> Koran zegt: niemand kan sterven zonder Allah’s toestemming. Tenzij het nog groter kwaad uitbant.
Boeddhisme> Tegen zelfdoding, loopt uit op karma op een ander leven.
Hindoeïsme> Zelfdoding is in strijdt met de leer van de hindoegeschiften, word niet rigoureus verworpen.
Humanisme> Zelfdoding mag, Recht op beschikking individu.

1.13 De doodstraf.
In sommige landen is de doodstraf nog aanwezig. Waarom wordt door sommigen de doodstraf als rechtvaardig beschouwd? Daarvoor zijn een aantal argumenten:
1. Afschrikking> Een eventuele moordenaar zal 2 x denken voordat hij zijn eigen leven ziet verdwijnen.
2. Vergelding> Goed maken met eigen lichaam.
3. Wraak> Ingaan tegen een verschrikkelijke misdaad.
4. Recidivisme> Moordenaars kunnen in oud patroon vervallen.
Ook zijn er argumenten tegen de doodstraf:
1. Leven is een onvervreemdbaar> De doodstraf is een schending van het recht op leven.
2. Verzoening onmogelijk> Ontneemt de moordenaar de kans berouw te tonen en vergeving te vragen.
3. Extra leed> Er komt alleen maar meer leed.
4. ‘Brutalisering’> Geweld gaat in tegen de eerbied van het leven.

1.14 Levensbeschouwelijke visies op de doodstraf.
Christendom> Oude testament voor doodstraf, nieuwe testament tegen de doodstaf. Voorstanders wijzen op recht van vergelding: leven voor leven, oog om oog, tand om tand.
Tegenstanders : Paulus schreef aan Romeinen: De overheid het zwaard niet tevergeefs draagt. En Jezus was voor naastenliefde en verzoeningsgezindheid predikte.
Jodendom> Doodstraf is één keer in de zeventig jaar opgelegd, als wrede en onrechtvaardige rechtbank. De doodstraf is afgeschaft, maar blijft gehandhaafd voor verraad, oorlogsmisdaden en terroristische moord.
Islam> Straf gezien als gebod van God. Wel wordt het in 3 gevallen toegelaten: overspel, moord en afvalligheid (niet meer in islam geloven). Doodstraf komt in veel islamitische landen voor.
Boeddhisme> Zijn tegen doodstraf, geen enkel levend wezen mag gedood worden.
Hindoeïsme> Doodstraf komt niet voor in heilige hindoegeschriften. Doodstraf moet niet zijn voor wraak maar om de sociale controle te herstellen. India is doodstraf NIET afgestraft.
Humanisme> Humanisten wijzen op Universele Verklaring van de Rechten van de mens. Overheid heeft niet het recht iemand het leven te nemen.