Inleiding

Zin

De titel van het boek is "Zin leren". "Zin" kun je op veel manieren begrijpen:
1. een reeks woorden die bij elkaar horen en waar een punt achter staat
2. iets verlangen (behoefte ergens aan hebben)
3. dat wat jij verlangt of wilt dat er gebeurt
4. nut
5. betekenis.

In de lessen levensbeschouwing wordt "zin" voornamelijk gezien als "betekenis".
De titel van het boek Zin leren zouden we dan ook kunnen omschrijven als "de betekenis (in en van het leven) leren".
Vervolgens kunnen we "zin (of betekenis) leren" op twee manieren opvatten:
1. als het leren ontdekken van zin (betekenis) in het leven die er al is (alle godsdiensten vinden bijvoorbeeld dat er een betekenis in de wereld is gelegd door God. De godsdienstige mens heeft de opdracht die zin te gaan ontdekken). Je kunt deze opvatting terugvinden in bijvoorbeeld de discussies over het "creationisme" en over het zogenoemde "Intelligent design", maar ook in het marxisme (de geschiedenis die buiten de mens om gebeurt in haar noodzakelijke ontwikkeling via allerlei stadia tot de communistische heilstaat)
2. als het leren ontwerpen of maken van zin in het leven (er bestaat helemaal geen zin in het leven anders dan die de mens zelf heeft gemaakt). Deze opvatting komt voornamelijk tot uitdrukking in de moderne mens die de nadruk alleen legt op volledige vrijheid en op de gedachte van de autonomie (de mens bepaalt zelf zijn leven etc.).

Drie niveaus van de zinvraag:
1. macro: zinvraag die over de hele kosmos of over het hele universum gaat
2. meso: zinvraag die gaat over de mensheid, over mensen in een bepaalde cultuur, over een groep mensen en over de waarde van instituten
3. micro: zinvraag op het individuele niveau gesteld.

Een tekst van Ludwig Feuerbach is in de klas behandeld over "godsdienst als opium van het volk".
Feuerbach zegt eerst dat wensen van mensen egoïstisch zijn. Vervolgens wordt elke menselijke wens voorgesteld door een god, waardoor er vele goden zijn.
Met behulp van die wensen probeert hij de goden in zijn "fantasie" tot dadendrang te bewegen om zich in te zetten voor het wel en wee van de mensen.
Feuerbach vindt dat de mens zichzelf tot een passief wezen maakt (= opium van het volk) en de oplossing van alle problemen bij een ander (god) neerlegt. Volgens Feuerbach moet de mens juist door middel van kennis en wetenschap de wereld in zijn greep proberen te krijgen en de problemen te voorkomen of op te lossen. Wat moet de mens dan eerst doen? Afschaffen van de goden (loutere menselijke fantasie) en het heft zelf in handen nemen.

In het laatste gedeelte van hoofdstuk 1 worden 8 voorlopige antwoorden op de zinvraag geformuleerd. Deze 8 voorlopige antwoorden moet je kunnen memoreren en kunnen toepassen. Tegenover de houding van "voorlopigheid" oftewel voorzichtigheid in het formuleren van antwoorden staat de houding van het fundamentalisme. Deze houding kenmerkt zich door absolute en altijd geldende antwoorden te geven op de zinvraag. Men baseert zich daarbij op een zeker en onbetwistbaar fundament, zoals de Bijbel of de Koran.
Voorbeelden in Nederland van een christelijk fundamentalisme zijn o.a.: Jehova's Getuigen, de Moon-sekte, de "zwarte kousenkerk" (een zeer streng orthodox protestantse richting waarin de Bijbel letterlijk moet worden gelezen).

De film "Moon-child" is een gespeelde documentaire door oud sekteleden van Moon. De film laat de volgende punten zien:
1. eerst wordt erg veel persoonlijke aandacht gegeven aan de aspirant-leden van de sekte;
2. vervolgens worden ze geïsoleerd van de andere aspirant-leden en krijgen ze een "buddy" (een al wat ouder lid van de sekte) die de persoon goed in de gaten houdt en begeleidt;
3. de aspirant-leden moeten de banden met de familie doorsnijden, want ze moeten zich nu gaan inzetten voor de gemeenschap van de Moonsekte;
4. de aspirant-leden wordt verteld dat ze "spirituele gaven" bezitten en dat ze onmisbaar zijn voor de gemeenschap van de Moonsekte;
5. willen de aspirant-leden toch weg, dan wordt hen gewezen op hun belang voor de groep en, bij volharding van de aspirant-leden om toch te vertrekken, worden ze beschuldigd van egoïstisch gedrag en door de bezetenheid van hen door de duivel;
6. de Moonsekte bezit de waarheid, maar men mag anderen misleiden omdat ze nog niet toe zouden zijn aan dé waarheid;
7. één van de middelen om aspirant-leden het verstandelijke inzicht te ontnemen is het slaaptekort: iedere dag is slechts 4 à 5 uur slaap meer dan genoeg.

Om een verklaring te geven over het ontstaan van de wereld zijn momenteel nog drie invalshoeken waar te nemen:
1. Creationisme wordt gekenmerkt door:
a. de wereld is ongeveer 5800 jaar geleden door (een persoonlijke) God in zes dagen geschapen;
b. het hele proces van ontstaan en ontwikkeling geschiedt volgens een door God ontwikkeld plan en is gericht op een doel (teleologie = leer omtrent het doel);
c. er bestaat helemaal geen toeval in het leven; toeval bestaat alleen in de beleving van de verstandelijk beperkte mens;
d. alleen de Thora [joden], de Bijbel [christenen], de Koran [moslims] of de Veda's [hindoeïsme] bieden waarheid, wetenschap biedt geen echte waarheid.

2. Evolutietheorie (Darwin) wordt getypeerd door:
a. de wereld is niet door God geschapen maar ongeveer 4,6 miljard geleden ontstaan door een Big Bang;
b. het proces van ontstaan en ontwikkeling geschiedt via een evolutionair proces waarbij adaptatie aan de omgeving een wezenlijke rol vervult en in dat proces valt geen doelgerichtheid te bespeuren;
c. er bestaat alleen maar toeval in het evolutionair proces;
d. godsdienstige geschriften beschrijven alleen maar mythen en bieden geen wetenschappelijke verklaringen over feitelijke gebeurtenissen.

3. Intelligent Design kan als volgt worden omschreven:
a. er bestaat wel een (óf persoonlijke óf onpersoonlijke) God die de wereld ongeveer 4,6 miljard jaar geleden heeft geschapen;
b. het evolutionaire proces verloopt wel volgens een "doelgericht" patroon;
c. er bestaat zeker een noodzakelijkheid in de gebeurtenissen in de wereldgeschiedenis, maar er bestaat ook wel toeval;
d. de godsdiensten beschrijven wel de waarheid, wetenschappen geven een verklaring voor het feitelijke ontstaan van de wereld en de verdere fysische processen in de verdere ontwikkeling ervan.