Hoofdstuk 2: "Wie is de mens?"

Paragraaf 2

Mensbeeld = een doordachte kijk op de mens : op de aard van de mens zelf, zijn verhoudingen tot een ander, de samenleving, de wereld en het bovenaardse.

In een mensbeeld geven we aan wat de aard is van alle mensen.

We onderscheiden een empirisch en een normatief mensbeeld.

Empirisch mensbeeld = we doelen hierbij op een opvatting over hoe de mens feitelijk is. Bv : je kunt zeggen dat de mens een egoïstisch wezen is , en dat kun je ook nog wetenschappelijk onderbouwen.

Normatief mensbeeld = hierin wordt aangegeven hoe een mens behoort te zijn, hoe hij zich behoort te gedragen. Bv: de mens moet zich verantwoordelijk gedragen.

Werkdefinitie van het begrip mensbeeld = een samenhangend geheel  van opvattingen over hoe mensen altijd en over al zijn/ en of behoren te zijn.  Het is dus van belang een onderscheid te hanteren in datgene wat de mens is en Feitelijke aspecten die kenmerkend zijn voor de mens

• De mens is een lichamelijk en geslachtelijk wezen.
• De mens is een sociaal wezen.
• De mens is een zelfbewust wezen
• De mens is een levensbeschouwelijk wezen

Paragraaf 3

Deze paragraaf gaat het over het mensbeeld van filosoof Thomas Hobbes.

De tijd waarin Hobbes leefde:

• Opkomen van kapitalisme; toenemend concurrentie-denken
• Mensen worden individualistischer. Het ik denken komt in plaats van het wij wenken.
• Invloed van kerk en christendom in de maatschappij wordt minder. Geloven is een privézaak

Mensbeeld van Hobbes:

• De mens is van nature een egoïstisch wezen. Hij wordt gedreven door eigenbelang.
• Een belangrijk kenmerk van de mens is Begeerte : de begeerte naar middelen om de eigen behoefte te bevredigen. Met deze begeerte hangen menselijke eigenschappen samen zoals concurrentie, trots en wantrouwen.
• Natuurtoestand : een beeld van een samenleving zoals die er uit zou zien als de mensen aan zichzelf overgelaten zouden zijn. > geen overheid en geen afspraken tussen mensen. Verzameling individuen die absoluut niet sociaal zijn en desnoods met geweld hun doelen nastreven. Een oorlog van allen tegen allen. ‘de mens voor andere een wolf is’
• Hij vind dat mensen naar vrede moeten streven.
• Sociaal contract : een contract tussen alle mensen, waardoor zij hun rechten overdragen aan een heerser die zij gehoorzaamheid verschuldigd zijn. De mensen leveren dus vrijheid in ten gunsten van collectieve vrede. Zonder dit contract zouden mensen moeten vrezen voor hun leven.
• De onderdanen moeten de heerser gehoorzamen
• Als de heerser tekort schiet, houdt het contract op te bestaan en hoeven de onderdanen niet langer gehoorzaam te zijn. Dit recht op verzet is nieuw in vergelijking met de middeleeuwen, waar alle gezag van god kwam.
• Er is geen natuurlijke behoefte aan samenzijn. Het is een middel van zelfbehoud. Juist verstand en zelf behoud  zijn vanaf de tijd van Hobbes tot op de dag van vandaag belangrijke begrippen in onze samenleving.

Paragraaf 4

In deze paragraaf gaat het over het mensbeeld van Schot Adam Smith

Het mensbeeld van Adam Smith:

• Smith benadrukte dat de mens een vrij wezen is.
• Iedereen zijn gang laten gaan, is de beste voor de samenleving als geheel.
• De mens is van nature egoïstisch. Dat is prima want dat stimuleert hem om maatschappelijk activiteiten te ontplooien waar behoefte aan is.
• Het belang van de samenleving is er bij gediend dat burgers hun eigen belang nastreven.

Hoe wordt nu voorkomen dat het egoïsme van afzonderlijke mensen te koste gaat van andere mensen of van de samenleving?:

• Een economische wetmatigheid : De onderlinge concurrentie tussen mensen en bedrijven zorgt ervoor dat het egoïsme niet te ver gaat.
• Een psychologische wetmatigheid: mensen die te egoïstisch zijn, verliezen de sympathie van hun medemensen.

Vrije markt economie:

• de productie middelen dienen in handen van particulieren te zijn.
• Het is noodzakelijk dat er concurrentie is tussen bedrijven.
• De overheid moet zich niet bemoeien met t economisch leven
• Iedereen wordt gestimuleerd om te presteren en het best uit zichzelf te halen.
• Individuen die hard werken worden beloond
• Goederen en diensten worden geproduceerd waar behoefte aan is.

De overheid heeft 3 taken

1. De veiligheid van de burgers garanderen (politie, defensie)
2. Handhaving van het recht ter voorkoming van onrecht en onderdrukking.
3. Het verrichten van maatschappelijke nuttige taken, die niemand in de samenleving wil verrichten omdat er geen winst mee te behalen is.

Paragraaf 5

In deze paragraaf zien we het mensbeeld van Karl Marx

5.2

Industrieel kapitalisme > door steeds verdergaande mechanisatie, de inzet van steeds nieuwere machines en door toepassing van technische uitvindingen, groeide de economie enorm.

Overals was sprake van onmenselijke woon en werkomstandigheden.

Kinderarbeid kwam op grote schaal voor.

Hele families moesten werken in de fabrieken.

De tijd waarin het industrieel kapitalisme tot bloei wam, was de tijd van de opkomst van vakbonden en socialistische partijen. Ze kwamen op voor de belangen van de arbeiders.

In 1842 was Karl Marx hoofdredacteur van de krant Die Rheinische Zeitung.

Hij schreef een analyse van het kapitalisme (Das Kapital)

Tweedeling van de maatschappij:

• Bezittende klasse
• Arbeiders klasse

Marx verzette zich tegen diegenen die een individualistisch en liberaal mensbeeld hanteerden, zoals Hobbes en Smith. Hij was het eens dat de mensen egoïstisch waren, maar dat waren mensen geworden. De mensen werden gevormd door de barre omstandigheden, waarin ieder voor zichzelf moet opkomen. Mensen worden gewelddadig omdat de maatschappij waarin ze leven gewelddadig is.

Volgens Marx mag je niet zeggen dat de mens een egoïst is, want als de maatschappij verandert de mens mee.