Geschiedenis van het Humanisme

Humanisme:  

Aantekeningen: 

Definitie humanisme: stroming die uitgaat van de vrijheid en eigen verantwoordelijkheid van de mens (je hebt dus zelf alles in handen.  

7 gelijkenissen in humanisme: 

Ze gaan uit van de kracht van de mens en zelfbeschikking (recht op het maken van eigen keuzes). 

1. Ze wijzen fundamentalisme(godsdienst)/meningsvorming/dwang af.  

1. Democratie is volgens hen de beste bestuursvorm.  

1. Ze staan voor scheiding tussen kerk en staat.  

1. Ze willen gelijkwaardige behandeling voor iedereen (ras, geslacht, geloof etc.). 

1. Ze willen een tolerante samenleving (=prettig/verdraagzaam). 

1. Ze erkennen/”geloven in” het voordeel van de twijfel, je mening kan veranderen op basis van nieuwe ervaring of informatie. 

Geschiedenis van het Humanisme: 

450 j.v.c => Socrates, vond het belangrijk dat mensen zelf bleven nadenken. “Durf kritisch te denken” zei hij. 

15e & 16e eeuw => Renaissance, steeds meer aandacht voor het individu. Er kwam meer handel, kunst en wetenschap. Invloed van de kerk neemt af en verdraagzaamheid (= dat mensen goed met elkaar omgaan) neemt toe.  

In deze tijd leefde ook Erasmus => inspirerende persoon van het humanisme. Hij was gelovig maar vond wel dat mensen zelf moesten nadenken. “Overtuigen moet je met argumenten, niet met macht”.  

1700 tot 1800 => wetenschap en techniek gaan vooruit. Mensen ontwikkelen ook veel, zo kwam er meer Atheïstische filosofie (= mensen die niet (meer) geloven) en nam de invloed van de kerk nog meer af.  

1900 tot nu => de ontwikkelingen in filosofie en techniek gaan nog steeds door.  

Boek/lesstof: 

Humanisme: geen geloof maar levensbeschouwing. Mens centraal, mens moet fijn kunnen leven. “Humaan” betekent menselijk.  

De mens is waardig omdat je jezelf bent, niet vanwege god. Wat jou mens maakt beantwoorden ze met 5 kernpunten.  

1. Individu: iedereen heeft recht van bestaan en ontwikkeling.  

1. Vrijheid: de mens is een vrij wezen.  

1. Verantwoordelijkheid: omdat je vrij bent ben je zelf verantwoordelijk voor de dingen die je doet. 

1. Rede of ratio: je mag en moet je eigen verstand gebruiken.  

1. Godsdienst: het geloof mag niet in strijd zijn met de bovenstaande 4 punten.  

Er zijn 3 groepen humanisten:  

1. Actief humanisten: ze hebben de gedachten, zijn lid van een vereniging en ze zetten zich actief in voor het humanisme.  

1. Passief humanisten: ze hebben de gedachten maar zetten zich niet actief in voor organisaties of verenigingen.  

1. “Onbewuste”: ze denken er wel eens over maar zijn zich er niet bewust van dat het humanistische gedachten zijn (iedereen heeft deze af en toe) 

In de middeleeuwen was de mens vaak onderdeel van een bepaalde groep en een schepsel van God. Aan het eind van de middeleeuwen, 15e en 16e eeuw kwam de mens centraler en werd het een bewust individu. Men voelde zich herboren (hergeboorte = renaissance).  

Er waren ook veel vernieuwingen, boekdrukkunst, economische groei (meer handel met China en Islamitische landen), veel landen/werelddelen ontdekt en meer wetenschap en kunst. Mensen van de derde stand waren eerst boeren, later ook normale burgers, zij kregen nu meer macht.  

Dit vond plaats in t’ zuiden van Europa, Italië. Italiaanse humanisme richtte zich vooral op wetenschap en kunst, denk aan ... 

• Leonardo da Vinci (1452-1519 <67>) 

• Michelangelo Buonarroti (1475-1564 <89>) 

Het noordelijk humanisme legde het accent op ethiek (= juist handelen), streven naar tolerantie en verdraagzaamheid. Denk aan ... 

• Thomas More (1478-1564 <86>) 
• (Desiderius) Erasmus (1469-1536 <67>) 

De humanisten uit de eerste periode stonden kritisch tegenover godsdiensten, maar ze waren er niet per se tegen.  

Modern humanisme: ontstaan in de 19e eeuw (1800) en komt tot bloei in 20e eeuw. Het werd sterk beïnvloed door de verlichting uit de 17e en 18e eeuw, kenmerken daarvan zijn … 

1. Ontwikkelingen van de natuurwetenschappen, Isaac Newton (1642-1727 <85>) 

1. Kritische en afwijkende houding naar godsdiensten. Ze zien God als een concurrent van de mens. Als God zou bestaan kan de mens niet vrij leven.  

In het humanisme kan je op 3 manieren met godsdiensten omgaan: 

1. Godsdienstig humanisme: respect naar godsdiensten, dit was vooral in het begin van het humanisme. Maar iets vanuit een godsdienst dat tegen het humanisme ingaat wordt niet geaccepteerd. Denk aan “Lof der zotheid” een boek van Erasmus waarin hij de Christenen een beetje plaagt/belachelijk maakt.  

1. Antigodsdienstig humanisme: geloof in God vinden ze een bedreiging voor de mens. Als je in God gelooft ben je volgens hen niet vrij. Een mens kan zelfstandig problemen oplossen, daar heb je God niet voor nodig.  

1. Ongodsdienstig humanisme: ze twijfelen aan het bestaan van God en denken er daarom niet te veel over na. Als iemand er zo over nadenkt noem je die persoon een agnost.  

Zelfbeschikking: je moet zelf kunnen bepalen wat je met je leven wilt doen en of je wilt leven. De wetgeving moet je daarom zo veel mogelijk ruimte daarin geven (denk aan het toestaan van euthanasie, hulp van een arts bij zelfdoding en abortus, het verwijderen van een ongeboren kind).  

Volgens een humanist is er nooit een volledig antwoord op een levensvraag. Je zult je eigen verstand en verantwoordelijkheid moeten gebruiken om achter het antwoord te komen.  

(Los blaadje) Vrijdenkersmanifest:  

Hieronder staan verschillende adviezen van de vrijdenkersvereniging “De Vrije Gedacht”, een Humanistische vereniging.  

Vrijheid van meningsuiting: de overheid moet de burgers beschermen voor geweld tegen meningsuiting. In het openbaar mogen mensen elkaar kwetsen en beledigen, maar je mag iemand niet fysiek iets aandoen.  

Scheiding van kerk en staat: kerk en staat MOETEN gescheiden blijven (=laïcisme) ze vinden dat de overheid geen geld meer mag geven (subsidie) aan bijzondere scholen zoals een Islamitisch voortgezet onderwijs of een Christelijke basisschool. Ze willen niet dat kinderen op school worden blootgesteld aan godsdienstige situaties (denk aan een kerststal op school of 3 dagen vrij voor Suikerfeesten) 

Kosmopolitisme en duurzaamheid: Ze willen dat iedereen elkaar gelijk behandelt. Hierbij moet ook rekening gehouden worden met dieren. Zo wil de vereniging bijvoorbeeld een verbod op ritueel slachten (=Dat de dieren niet verdoofd worden voordat ze worden gedood, de dieren voelen dus heel veel pijn).  

Bescherming lichamelijke integriteit: ze zijn tegen besnijdenis (iets wat regelmatig gebeurt bij joden of moslims), ook alle mensen handel moet worden afgeschaft (slavenhandel maar ook prostitutie).  

Wetenschap: volgens hen moet de overheid wetenschap stimuleren door activiteiten zoals Dutch design week of het Naturalis museum.  

Humanisme in een andere vorm (verdiepingsstof): 

Vrijdenkers lijken erg veel op humanisten maar er zijn een aantal verschillen tussen de twee.  

Zo vinden vrijdenkers bijvoorbeeld dat alles wetenschappelijk bewezen moet kunnen worden. Zo dus ook de mening van een mens. Ook vinden ze dat de overheid ervoor moet zorgen dat het volk het belangrijkst wordt (extreme democratie).  

Humanisten zijn over het algemeen antisemitisten, vrijdenkers behoorden in het verleden wel tot bepaalde groepen zoals socialisme of feminisme, de meest bekende personen hierbij zijn … 

• Psycholoog Baruch de Spinoza 
• Socialist Domela Nieuwenhuis 
• Feministe Wilhelmina Drucker 

• Anarchist Anton Constandse 

Vrijdenkers zijn van mening dat veel problemen zijn op te lossen doormiddel van wetenschap. 

Francis Bacon => studeerde aan de uni van Cambridge (Engeland). Hij was erg geïnteresseerd in filosofie (nadenken over wijsheid/houden van wijsheid). En hij herleidde bepaalde uitspraken naar de wetenschap en feiten.  

Toch vond hij ook dat je dingen moest kunnen meemaken, waarnemen via onze zintuigen. Hij vond het erg belangrijk dat wetenschappers experimenten uitvoerden. Hij was een voorloper van het empirisme (=alleen menselijke ervaring is de bron van wetenschap). Kennis is macht.  

Francis werkte bij een ambtenarij in Frankrijk, maar hij werd beschuldigd van het aannemen van steekpenningen (=smeergeld). Hij moest de gevangenis in maar zat die straf niet uit want koning Jacobus 1 gaf hem gratie (=je mag dan eerder dan afgesproken vrij). De koning vond dat hij al genoeg gestraft was doordat hij nu zo’n slechte naam had gekregen. Toen hij vrijkwam trok hij zich terug en schreef hij het boek Nova Atlantis (= het nieuwe Atlantis) het boek ging over een soort ideale samenleving, een soort Utopia.