Gotiek

De middeleeuwen; Gotiek Rond 1130 ging de romaanse stijl geleidelijk over op de gotische stijl. Dit kwam doordat de bevolking vanaf 1000 sterk toenam en het land gecultiveerd werd. Zo kwamen er steeds meer steden bij, waarin kerken moesten worden gebouwd. Bouwmeesters probeerden steeds mooiere en nieuwere kerken te maken dan andere. Hierdoor werd vooral de schoonheid van kathedralen steeds groter. Er werd niet meer met hout, maar uitsluitend met steen gebouwd. De gotiek ontstond in Noord-Frankrijk en verspreidde zich langzamerhand over Europa. Vooral in Engeland, Duitsland, Italië, Spanje, Oostenrijk en Nederland werd de stijl populair. De gotiek is in 3 delen gesplitst: 1. De vroeggotiek (1150 - 1250) 2. De hooggotiek (1250 - 1350) 3. De burgergotiek (1250 - 1530) De bouwkunst In de vroeggotiek begon de neiging om in de hoogte te bouwen zich te ontwikkelen. Men wilde dichter bij God staan en het verticalisme deed zijn intrede; hogere torens moesten dit mede duidelijk maken. Het interieur

van de kerk moest lichter worden en dus veranderde de kleine ramen van de romaanse tijd in grote ramen waardoor het daglicht naar binnen kon. Om toch nog de druk van het dak en de gewelven op te kunnen vangen, ontstonden er luchtbogen die de druk 'doorgaven' aan steunberen (contraforten). De spitsbogen en het kruisribgewelf, die in de romaanse tijd al waren uitgevonden, werden in de gotiek
verder ontwikkeld en werden dé kenmerken van de gotische bouwstijl. Daarnaast veranderde de wand van het schip. Eerst bestond deze wand uit 4 onderdelen, namelijk: 1. de arcadezone, 2. de galerijen, 3. het triforium en 4. de lichtbeuk. In de vroeggotiek bestond het triforiom
uit een looppad, later in de hooggotiek verdwijnt het triforiom helemaal. Ook zijn de ramen in de lichtbeuk in
de vroeggotiek nog klein, later in de hooggotiek worden deze groter. In de vroeggotiek werd, net zoals in het romaans, het gewelf op een vierkant geprojecteerd. De travee in het middenschip was een vierkantje en die van de 2 zijschepen waren 2 x één kwart daarvan. Maar in de hooggotiek veranderde dit; de travee in het middenschip werd een rechthoek en die
van de zijschepen werden 1 x de helft van die van het middenschip. (zie hierboven) De pijlers in de kerken werden vervangen door puntpijlers. Ook werd de kerk nu veel meer versiert door
o.a. pinakels en het karakteristieke roosvenster. De kantelen zijn in de gotiek uitgevonden. Na de 14de eeuw neemt de kerkenbouw af en worden er vooral niet-kerkelijke bouwerken, zoals kastelen, bruggen, stadsmuren en raadhuizen, in de gotische stijl gemaakt. De zogenaamde burgergotiek. Later wordt deze bouwstijl ook toegepast op huizen van rijke burgers. De gotiek ontwikkelde zich op verschillende manieren in andere landen. 1. In Frankrijk werden de kerken (binnen en buiten) versierd met beeldhouwwerken en
andere ornamenten, vooral bij de portalen. Ook zijn de kerken altijd aan een plein gevestigd. Voorbeelden van gotische kerken: 1. Saint Chapelle te Parijs en 2. de Notre Dame te Parijs. 2. In Engeland is de gotiek altijd een van de belangrijkste bouwstijlen geweest. De kerk heeft
een groot grondvlak, is lang, smal en vrij laag. Ook zijn de gevels en transepten ver ontwikkeld. 3. Nederland en Italië daarentegen hebben niet veel bijgedragen aan de gotische stijl. Alleen de burgergotiek
is echt doorgedrongen. Voorbeeld van een gotische kerk in Nederland: de Sint Jan in Den Bosch. 4. In Duitsland hield men zich erg aan de romaanse stijl en dus bleven de kerken massief, zwaar en sober
met kleine ramen. Het voorbeeld van een (Frans) gotische kerk in Duitsland: de dom in Keulen. Wel is opvallend dat de gotiek in het noorden van Europa veel langer is blijven hangen dan in het zuiden, waar, met name in Italië, de renaissance vrij snel zijn intrede deed. Gotiek in het noorden duurde tot

Ongeveer 1400 en in het zuiden tot ongeveer 1300. De beeldhouwkunst In de romaanse periode waren er alleen maar beelden in het westelijke portaal. Maar in de gotiek kwamen er vele beelden op de noord- en zuidportalen en ook op de luchtbogen. Ook zijn er duidelijke verschillen met 'de kwailiteit' van de beelden. De beelden werden losser, dat wil zeggen; de strakke vorm van de zuil
werd achterwege gelaten en het beeld kwam ervoor te staan. De anatomie was beter en de beelden kregen
meer emotie. Ook hadden de beelden onderling contact, waardoor dus de plooival veranderde; deze werd natuurlijker. De beelden hadden vooral religieuze onderwerpen maar niet meer uitsluitend; er kwamen ook profane opdrachten => bustes. Er werd veel met steen gewerkt (vooral in Zuid-Europa), omdat dat nauwelijks kapot gaat, maar ook met hout. Vooral in Nederland en Duitsland gebruikte men dat veel voor
bv. preekstoelen, altaren etc. De schilderkunst De schilderkunst ontwikkelde zich op dezelfde manier als de beeldhouwkunst. Er kwam meer emotie bij, de anatomie werd beter, de plooival klopte en de schilderkunst werd door de kerken gestimuleerd. De onderwerpen waren dus vooral godsdienstig en werden soms in de eigen tijd afgebeeld. De miniatuurschilderkunst maakte een bloei mee. In de 14de eeuw groeide de steden en werden burgers rijker. Hierdoor ontstond aan het einde van de hooggotiek de portretkunst. Ook wilde kunstenaars niet langer anoniem blijven, iets wat wijst op de overgang naar de renaissance. Er vonden 3 belangrijke ontwikkelingen plaats: 1. Er vond integraie plaats tussen de figuren en de achtergrond (met soms een verzonnen achtergrond). 2. Er kwam een begin van ruimte suggestie; begin van perspectief => Er werden plannen (dimensies) gemaakt; het 2e en het 3e plan. Pas na de gotiek zou het 1e plan erbij komen. 3. Er werd gestreeft naar realisme ( in de miniatuurschilderkunst) Vooral in Vlaanderen werd dit belangrijk ( 'de Vlaamse primitieven'). Alles werd weergegeven zoals
de kunstenaars het zagen. Een belangrijk voorbeeld van zo'n Vlaamse primitief is Jan van Eyck. Hij en zijn broer Hubert waren een van de eerste die gebruik maakte van een nieuw schildermateriaal, namelijk olieverf. Juist olieverf maakte het hen mogelijk om ruimtelijk te werken. Want olieverf droogt niet snel, waardoor je kleuren mooi in elkaar kan laten overlopen. Ook is er dan nog een mogelijkheid om te corrigeren; en deze overloop van kleuren werkt ruimtelijk. Daarvóór gebruikte men tempera ( = een mengsel van eigeel met pigment) en dat droogt erg snel. Hierdoor konden er geen mooie kleur-overgangen gemaakt worden en geen grote oppervlakten beschilderd worden. De uitvinding van olieverf was dus revolutionair! Net als in de romaanse periode werden er in de gotiek fresco's gemaakt. Nieuw was wel de enorme bloei van glas-in-loodschilderingen. Het glas-in-lood werd gebruikt voor de ramen in de kerken en bestonden dus uit bijbelse voorstellingen. Ze werden vooral in Frankrijk gebruikt. Aan het glas (mengsel van zand en potas) werd metaaloxyden toegevoegd om kleur te krijgen en het schilderen zelf gebeurde met loodverf. Een goed voorbeeld zijn de roosvensters.