Kunst: Doet verslag / reageert op wat er in de werkelijkheid gaande is.
20e eeuw: Achter waarneembare werkelijkheid schuilt emoties als angst, agressie en passie.
Expressionisme: Functie van emoties uitdrukken in kunst werd zo belangrijk dat al het andere hiervoor moesten wijken in dans, muziek & beeldende kunst.
- Het rechtstreeks tot uitdrukking brengen van vaak heftige emoties.
- Persoonlijke en wat chaotische stijl sluit niet altijd aan bij smaak van publiek.
- Expressionistische kunstenaars weinig aandacht voor regels die in kunst gelden.
Funf Kodotten (1914) Berlijnse nachtleven
Ernst Ludwig Kirchner (1880-1938) in 1905 kunstenaarsgroep ´Die Brucke’ oprichten.
- Niet weergeven wat hij ziet, maar emotie die hem ´tot scheppen drijft.’
Houtsnede: vijf vrouwen onherkenbaar en niet-kloppend met auto in verwrongen perspectief.
Lijkt alsof Kirchner niet heeft nagedacht over compositie & geen modellen gebruikt heeft.
- Alles snel met ritmische lijnen in hoekige vormen gesneden uit weerbarstige hout.
Houtsnede is een favoriete techniek voor expressionisten, het vraagt meer kracht dan schilderen-tekenen en fouten kunnen niet worden hersteld.
Le sacre du printemps (1913) van Les Ballets Russes
Ballet over oer ritueel waarbij jonge maagd wordt geofferd om de god van het voorjaar gunstig te stemmen.
Igor Stravinsky (1882-1971) componeert muziek voor dit ballet, kenmerken:
- Krachtig & onregelmatig ritme.
- Op een ingewikkelde manier worden akkoorden op elkaar gestapeld tot een enorme uitbarsting van geluid.
Vaslav Nijinski (1889-1950), sterdanser maakt choreografie:
- Dansers stampen voeten op de vloer en storten zich ter aarde.
- Le Sacre = revolutionair, primitieve stam een rituele moord uitvoeren
Academische ballet Sierlijk en zwevend over dansvloer (gewichtloos).
Hexentanz (1914)
Mary Wigman: Choreografe & danseres (1886-1973)
Gevoelens verdriet & woede tot uitdrukking brengen door te:
- Knielen, hurken, vallen, kruipen
- Niet volgens geschreven regels academische ballet
- Muziek beperkt tot alleen slagwerk: Optimale bewegingsvrijheid voor danser bereiken.
Door succes eigen dansschool wordt de vorm van dansen (Ausdruckstanz) invloedrijk in EU.
§2: Onderhuids
1900: Die Traumdeutung boek (psychiater Sigmund Freud)
- Doet verslag van duistere wereld die in dromen opduikt.
- Interesseert in momenten waarbij controle wegvalt (slaap, onder hypnose / tijdens dronken bui.
Steeds dieper graven om achter te komen waar bij zijn patiënten echte problemen liggen.
- Wat patiënt niet herinnert, wat verdrongen is en wat niet hardop kan worden gezegd.
Volgens Freud leren we las we opgroeien, ons aan te passen aan wat ons wordt verlangd.
- Dierlijke driften en verlangens (vaak seksuele aard, vakkundig wegstoppen.
Werkelijkheid achter zichtbare en hoorbare wereld spraken expressionisten en andere kunstenaars aan.
Erwartung (1909)
Zangstuk voor sopraan en orkest Verslag droom/nachtmerrie.
- Wanhopige vrouw dwaalt ’s nachts door ondoordringbaar bos op zoek naar geliefde.
Arnold Schönberg (1874-1951) Componist zangstuk
- Waanvoorstellingen van vrouw
- Onherkenbaar melodie / vaste ritme, voortdurend tempowisselingen & sterke dynamiek.
- Combinaties van tonen maken die afwijken van harmonieleer: ‘vals.’
- Opeenstapeling van tonen is chaotisch als de droom
De Schreeuw (1885) van Noorse schilder Edvard Munch (1863-1944)
Vooral in Duitsland een grote indruk geweest op schilders en op componisten als Schönberg.
Het doet men denken aan de radeloze vrouw en haar angst in Erwartung.
- Kleuren en lijnen vloeien ineen
- Munch werkte snel met grote kwaststreken
- Heftigheid van kleuren en vormen lijkt op heftigheid van Schönbergs muziek
L’après midi d’un faune (1912)
Verborgen driften van Les Ballets Russes.
Nijinski maakt choreografie op muziek van Claude Debussy en danst de hoofdrol.
- Hoekige en energieke bewegingen dierlijke manier ongetemde driften.
- Manier dansen is tegenovergesteld van academische ballet.
Léon Bakst (1866-1924), ontwerper Nijinski’s exotische kostuum.
Faun = Klassieke mythologische bosgod.
- Bruine vlekken lopen van nauwsluitende kostuum op blote armen en geven indruk dat lichaam naakt is (mens & dier tegelijk).
- Sluier die de faun in ballet buit maakt op een nimf, is onderdeel van het kostuum.
- Einde ballet op grond met schokkende heupbewegingen: ‘Liefde bedrijven’ met de sluier.
§3: Abstractie
Abstract: Als in een schilderij de voorstelling geen rol speelt.
- Kleuren, vlakken en lijnen lijken niet meer op dingen maar spelen een zelfstandige rol.
- Je kijkt naar vormen en kleuren i.p.v. voorstelling.
- Heeft alles met expressionisme te maken.
Vassily Kandinsky (1866-1944) 1 v/d pioniers abstracte kunst neemt muziek als voorbeeld.
Bij uitzondering hoor je in muziek alledaagse geluiden (vogels zingen / regendruppels etc.), waarom schilderkunst niet abstract?
Woont in 1911 een concert bij Schönberg.
- Atonale muziek = Vaste regels zoals harmonieleer, gelden niet meer.
Kandinsky is onder de indruk hiervan.
Voor Schönberg & kandinsky is abstracte kunst nodig om uitdrukking te geven aan het onderbewuste, het innerlijke of, wat Kandinsky betreft, het geestelijke.
- Impressies
- Improvisaties
- composities
Improvisatie no. 2, Treurmars
1910: Kandinsky onderscheidt werk in:
Impressies: Werken waarin de directe waarneming (landschap) nog een rol speelt.
- Ontleend aan muziek, het gaat om kleur, vorm en lijn en voorstelling is minder belangrijk.
‘Treurmars’ titel duidt vaag aan: Tuin / kerkhof. Voorstelling doet niet veel ter zake: geen treurige blik. Hoofdrol schilderij: kleur, vorm en iets mindere mate de donkere omlijning.
Beeldende middelen bepalen karakter van schilderij waarnaar de titel verwijst.
Impressie III concert
1911: Kandinski concert van Schönberg bezoeken.
- Probeert in schilderij Impressie III Concert (1911) vast te leggen wat indruk op hem gemaakt heeft, wat hij tijdens concert gehoord heeft.
- Voorstelling sterk geabstraheerd.
De samenvatting gaat verder na deze boodschap.
Verder lezen
REACTIES
:name
:name
:comment
1 seconde geleden