Samv H11 KUA
Arnold Schonberg: Erwartung
-Duister/ nachtmerrie
-Logische verloop ontbreekt
-expressionistisch>ingewikkelde wereld van ideeën en gevoelens weergeven tot in detail
-Atonaal
Harmonieleer:
Voorgeschreven tonen, welke tonen passen goed bij elkaar? Schonenberg breekt deze regels: atonale muziek (klint soms vals> tooncentrum ontbreekt)
Sigmund Freud: Traumdeutung
-het onderbewuste stuurt het gedrag van de mens
-zo diep mogelijk in emoties/ het onderbewuste graven (zoals een automonteur in een auto)
-dromen en hypnose zijn hulpmiddelen
Röntgen en Freud: leerden ons dat niet alles wat we zien ook werkelijk is.
Impressionisme: impressie van het zichtbare, ‘zoals jij het ziet’
Expressionisme: Wat er achter het zichtbare schuilhoudt
Vassily Kandinsky:
Het instinctieve is belangrijk, niet smaak, opvoeding of verstand > de mens moet zich uitdrukken!
Zijn schilderkunst:
-voorstelling minder belangrijk
-kleur, lijn en vorm laten de emotie zien
-‘Concert’ laat de vergelijking tussen kleuren en tonen en instrumenten zien
Walzer: muziekstuk met het twaalftonensysteem (twaalf verschillende tonen die telkens op een verschillende manier worden gerangschikt)
Abstracte kunst: (Schonenberg en Kandinsky): Het innerlijke weergeven en het object zal niet meer overeenkomen met wat je normaal ziet.
-Komt uit meerdere streken
Vaslav Nijinsky: geen sentimentele verfijning, maar een dierlijke manier ongetemde driften (dans).
Leon Bakst: ontwerpt het kostuum van een faun (bosgod)
Stravinsky: La Sacre du Printemps
-niet de gebruikelijke symfonische opbouw van de westerse muziek
-oerdans
-verhaal verzonnen
-ingewikkelde opeenstapeling van akkoorden
-uitbarsting van klanken
-onregelmatige ritmische structuren
-oosters: gebruik van herhaling
-zwaartekracht (dus niet meer het ‘zweven’ over het podium)
Martha Graham> Grahamdans: ze schrijft ook een nieuwe choreografie voor Le Sacre
-vloeiendere bewegingen
-The Rite of Spring
-Psychologische elementen (Freud> expressionistisch)
-contrast tussen spanning en ontspanning> ademhaling
-geestgesteldheid wordt lichamelijk
-zwaartekracht (liggen, zitten en vallen)
Muziek
Ragtime
-Elf instrumenten (cimbaal een van de belangrijkste)
-jazz (New Orleans)
-strakke baspartij> melodie ritmisch tegenin> verscheurde maat
-spelen op gevoel (geen noten lezen)
Cakewalk: Zwarten imiteren spottend het dansen van blanken
Bessie Smith: De blues
St. Louis Blues (met Louis Armstrong)
Blues
-drie zinnen per couplet> eerste zin wordt herhaald> derde zin conclusie op voorgaande twee
-vast akkoordenschema over twaalf maten
-soms expres onzuivere tonen
-berustende teksten over dagelijks leven, niet al te vrolijk
-blue notes: noten die in combinatie met de begeleidingsakkoorden een spanning oproepen
New Orleans Jazz
-collectieve improvisaties door de blazers
-trompettist speelt variaties op het thema
-trombone ondersteunt de akkoorden
-klarinet omspeelt het thema
-overige instrumenten (waaronder de piano) vormen de ritmesectie
-variant op deze stijl wordt dixieland genoemd
Eind jaren ’20: ‘eigen’ Chicago-stijl : solistische prestaties belangrijker > Armstrong: Basin Street Blues (1 voor 1 wordt er geïmproviseerd)
Kirchner: oerdriften – maskers –seksualiteit –schuil achter het zichtbare – primitief – ‘ Funf Kokotten’ –anonimiteit van stedelingen
Kubisme
-Primitief
-Demoiselles d’Avignon: hoeren die zichzelf aan het publiek verkopen
Oriëntaalse weergave (populair)
Vanuit het midden worden de vrouwen steeds hoekiger en uitdagender voorgesteld
Afrikaans maskers als voorbeeld!
-losse hoekige fragmenten
-analyseert zichtbare werkelijkheid>splitsing in delen>samenvoegen
-meer dan alleen de buitenkant laten zien (expressionistisch)
-alles wat de kunstenaar heeft gezien (non-expressionistisch, niet vanuit gevoel)
Eric Satie:
-schrijft muziek voor Parade
-jazz-achtige thema’s
-alledaagse geluiden
-meubelmuziek (alleen voor achtergrondmuziek)
Delaunay: Hommage aan Bleriot
-de twee symbolen (eiffeltoren en het vliegtuig) van het machinetijdperk
-3 vliegtuigen: derde vliegtuig gezichtspunt van de kunstenaar
-nieuwe kijk op dingen (alles vanuit de lucht zien is nieuw)
-enthousiasme over machinetijdperk
-Veel kleuren
Marinetti: Futuristisch manifest
Gevolg: Futurisme (visie)
-politiek
-literatuur
-theater
-film
-beeldende kunst
-dagelijks leven
-geen aandacht meer voor ‘oude’ en vooral klassieke kunst
Balla: Voortsnellende auto + licht +lawaai
-abstract
-herhalingen
-beweging
De machine wordt een lust voor het leven > Eerste Wereldoorlog
Severini: De Pantsertrein
-kubistisch
-de trein geeft snelheid en richting door perspectief
-robotisering lijkt als een feest gevierd te worden
Jean Borlin: rolschaatsbewegingen> dans (geen fysieke hoogstandjes meer zoals bij Nijinski)
Dada: reactie op de ‘grote oorlog’
Zurich: Zwitserland neutraal dus kunstenaars kunnen zich hier ontplooien, dada wordt hier als eerste genoemd
Jean Arp: collage van vierkanten volgens de wetten van toeval
Kenmerken:
-Afkeer tegen stromingen en oorlog, geen deel uit maken van een stroming en dus ook geen eigen ideologie
-spontane actie
-instinct wint van verstand
-montage
Cadeau van Man Ray symbool voor Dada, strijkbout> gladstrijken> pinnen> alles kapot maken> dada wil blijven irriteren om de creatieve geest wakker te houden
Marcel Duchamp: Fontein
-niet interessant mooi/lelijk
-geen ambachtelijke kwaliteiten (niet eigenhandig gemaakt)
-geen waarde bepalen (niet uniek)
-Moraal: ideeën belangrijker dan waarde van kunst
Kurt Schwitters
-afval verzamelen: ‘Merz’
-hergroepering woorden: ‘Lautdichten’ (geen betekenis van woorden maar klanken zijn belangrijk)
-Ursonate: kapotgeslagen taal volgens de principes uit de muziekwereld (net als Kandinsky: kleur, lijn en vlak aan muzikale regels onderwerpen)
Montage:
1912: kubisten gebruiken collage-elementen: bijv. stukken uit krant (alledaagse werkelijkheid)
Juan Gris: Fruitschaal met karaf
-‘echte’ onderdelen in tegenspraak met andere onderdelen
-met moeite perspectief/schaduwwerking te herkennen
-afzwakken van illusie van diepte door ‘echte’ onderdelen
Georg Grosz: Daum Marries
-collage op grond van voorstelling
-omgeving waarheidsgetrouw> contrast tussen mannetje en omgeving valt op
-verslag van Berlijn rond 1920 (na 1e WO)
-hoe is het met de robotisering van de mens gesteld na al dat optimisme 10 jaar eerder? (soort spot)
-oorlogsinvaliden goed voorbeeld voor de robotiserende mens
-objecten vervangen onderdelen van het menselijk lichaam
Salvador Dali
-van lichaamsdelen naar objecten (verschil met Grosz)
-Gezicht van Mae West: erotische wensdroom> het lichaam willen bewonen
Sjostakovitsj:
-montage-achtige opera
-korte scenes
-muziek wisselt van karakter
Surrealistisch manifest
Breton: surrealisme: een realiteit die interessanter is dan de direct waarneembare werkelijkheid
-kunst verlossen van burgerlijke normen
-krankzinnigheid (Freud was hier juist tegen!)
2 manieren om surrealiteit te verbeelden:
-droombeelden oproepen door een onwerkelijke situatie natuurgetrouw af te beelden (vb. Mae West)
-rechtstreeks vanuit een droomtoestand schilderen (Joan Miro: gaat nuchtere verstand te boven)
Manier 1
Rene Magritte: De zoon der mensheid
-alledaags (normaal) burgermannetje
-neutrale wijze van schilderen
-fotografisch en tegelijkertijd wat onbeholpen
-het alledaagse krijgt een poëtische betekenis, zoals in dromen
Manier 2
Joan Miro: In vrouwen omsingeld door de vlucht van een vogel
-heelal –tekens – verschillende betekenissen
-vogel: bewegelijkheid
-ingewikkeld lijnenspel
-‘blik op komische orde in ons onderbewuste’
Samenvatting H12
Kunstenaars zetten zich in voor een betere toekomst> kunst levert hier een bijdrage aan
Betere woon- en werkomstandigheden creëren > ontwerpen nieuwe woningen en fabrieken > burgerlijke tradities breken
-Kiefhoek – Rotterdam: goed wonen, maar aandacht voor ‘het mooie’ is er niet
Malevitsj ‘zwart suprematisch vierkant’ (1915)
-start van abstracte kunst
-het zit vol betekenis maar er zijn geen voorwerpen
-de geest of het gevoel weergeven (de geest staat boven de materie: Suprematisme)
-de roep om radicale vernieuwingen
El Lissitzky ‘Versla de witten met de rode wig’
-bevolking mobiliseren
-tegen de contrarevolutionairen (aansporing rode, comm leger)
-Constructivisme: montage van losse elementen, constructie nieuwe wereldorde
Naturalisme: op toneel alles zo echt mogelijk | vorm van lijsttoneel: geen relatie tussen publiek en spel
Stanislavsky: schrijft een speelstijl waarbij de acteurs volledig in de huid van hun rol kruipen> er moet gevoeld worden | beelden en herinneringen uit eigen leven gebruiken voor het spel > hierdoor geloofwaardigheid
‘The Method’ wordt ook wel in films in VS gebruikt> mens zijn is belangrijker dan mens spelen
Meyerhold: leerling Stanislavsky , krijgt ook de opdracht het Russische toneel te vernieuwen> constructivistische theater | keert zich tegen het naturalisme, zie onder:
Biomechanica: Publiek moet blijven realiseren dat niets echt is wat op het toneel gebeurt | theater is machine-/fabrieksachtig
Popova: De bedrogen echtgenoot : Industrieel decor> door abstractie zijn decorwisselingen niet nodig (decor kan alle functies hebben)
Spelers moeten op dezelfde manier bewegen als fabrieksarbeiders> geen onderscheid tussen arbeiders en kunstenaars> mens moet bewegen als een machine (zie fig 12.6)
Bertold Brecht: publiek moet aan het denken worden gezet > communistische idealen en antimilitarisme
vervreemdingseffecten: bv liedjes en commentaarstemmen inlassen
Episch theater:
-emotie en psyche van de personages minder belangrijk dan de rol die ze spelen
Kurt Weill: ‘Der Jasager’: eenvoudig te spelen stuk
Nô-Theater: Japans theater, Weill heeft de Jasager hierop gebaseerd> handelingen van spelers worden van commentaar voorzien door een koor en begeleid door een klein orkest
Japanse architectuur:
Wright: onder de indruk van deze architectuur> ipv gescheiden kamers een doorlopend vloeroppervlak> ruimtelijke indeling bepaalt het exterieur van het gebouw
Robie House:
-horizontale lijnen
-de horizontale richting staat in relatie met het interieur> vloeren lopen door in balkons | breed overstekende dakranden maken van een dak een plafond> het gebouw voegt zich in het landschap
-glaswanden> dus veel ramen
-bouwkundige details en materialen belangrijk, geen versieringen
Rietveld: Schröderhuis
-open structuur
-veel witte wanden (qua zwaarte niet als echte muren)
-horizontale en verticale vlakken doorsnijden elkaar> vormen bij toeval een ruimte om in te wonen
-geen vaste scheiding tussen binnen en buiten
-geen vaste ruimte-indeling: indeling kan verschillen door schuifwanden
-van privacy geen sprake
-geen ‘luiheid’: bv actieve zithoudingen ( Rood-blauwe stoel)
-geen concessies aan functionaliteit
De Stijl (1917)
-reactie op 1e WO
-verzet tegen bestaande orde
-rust en harmonie > vergeestelijking van de mens
-tijdloos, universeel evenwicht
Piet Mondriaan
-Kunst heeft een tijdelijke functie
-Wetmatigheid laten zien die schuilgaat achter de wanorde van alledag > universele waarheid
-Abstracte composities (alleen dit geeft orde en waarheid aan)
Brancusi
-essentie: waarheid
-het wezen is werkelijk, niet de uiterlijke vorm
-Eenvoudige vormen (‘Adam en Eva’ )
-‘men komt door het benaderen van de ware betekenis van de dingen, ondanks zichzelf, tot eenvoud’
Bartók
Componist op drie verschillende manieren volksmuziek gebruiken:
-melodien ongewijzigd overnemen of voorzien van eenvoudige begeleiding
-zelf volksliedimitaties bedenken
-dezelfde sfeer als volksmuziek creëren
-West-Europese muziek verbinden met (boeren-)volksmuziek uit Oost-Europese landen
-gebruik van fonograaf
Bauhaus (kunstopleiding)
-geïnspireerd uit het werk van Rietveld (dus ‘De Stijl’)
-socialistisch
-primaire kleuren
-geometrische vormen
-eerlijkheid t.o.v. materiaal
-functionaliteit
Schlemmer:
Verzet tegen naturalistisch theater> Het Triadisch Ballet: Kubus-/bolvormige kostuums> bepalen hoe de dansers zich in de ruimte bewegen> kleur en materiaalkeuze bepalen het karakter van de figuren > tegenstrijdigheden tussen figuren> blijft echter abstract (geen duidelijk verhaal)
Breuer: ‘Wassily-stoel’: gebruik van buizen uit de fabriek> buigzaam> sluit aan bij mogelijkheden massaproductie> stoelen kunnen op grote schaal worden geproduceerd> kenmerk van Bauhaus
Het nieuwe bouwen
Internationalisering: progressieve kunstenaars
CIAM: net als Bauhaus
-nieuwe architectuur
-volkshuisvesting
-stadsplanning
-relatie tussen industrie en architectuur
-Constructivisme, Bauhaus, De Stijl
-Na WO II internationalisering invloedrijk
-functioneel (geen decoratie maar neutrale materialen)
-reactie op bedompte arbeiderswijken
-licht en ruimte
Le Corbusier
-CIAM-leidinggevende
-Stad van de toekomst: Urbanisme
-hoogbouw (wolkenkrabbers)
-nieuwbouwprojecten na WO II (functionaliteit)
-stad is rechtlijnig en geometrisch qua architectuur en plattegrond
Industrialisatie van de bouw
-Prefab-elementen noodzakelijk
-Economische crisis (in het interbellum) heeft het nieuwe bouwen voor WO II tegengehouden
-Van Nelle-fabriek in Rotterdam:
-Brinkman en Van der Vlugt architecten
-betonnen kolommen dragen de betonvloeren
-buitengevel vrij van dragende kolommen en enorme glazen wanden (veel licht)
-kromming in de gevel van het directiegebouw|tearoom op het dak (futuristisch en menselijk karakteriserend)
De macht verfilmd
Metropolis: miljoenen- (sci-fi-)stad komt tot leven
Fritz Lang is de regisseur: laat een gevaarlijke toekomst zien: Metropolisregeerders regeren bovenin de stad over de werkende massa die ondergronds blijven> klassenstrijd> gerobotiseerde Maria-verschijning moet de arbeiders weer in het gareel krijgen
-Een van de duurste stomme films> door decor
-Veel bekende ingrediënten om het publiek mee te slepen
-Massascènes met de werkende klasse in de hoofdrol
Lang wordt vervolgens gevraagd voor de Nazi-propagandafilms
Eisenstein
-De film ‘Oktober’ , in opdracht van de leiding van de communistische partij
-attractiemontage: met een hoog tempo op ritmische wijze gemonteerd (vergelijkbaar met fabrieksmatige productie) > een film is een aaneenschakeling van wisselende attracties (zoals in een ‘music hall’)
Attractiemontage is nieuw: normaal werd alles vanuit 1 shot gefilmd
-ontwikkelt een eigen ‘filmtaal’ zoals het Japanse Kabuki-theater (maskers, gebaren, symbolische kostuums, weinig tekst, veel muziek), hij is tegen de opkomende geluidsfilm (1927)
Riefenstahl
-Triumph des Willens: filmtechnisch hoge kwaliteit
Chaplin
-The Great Dictator: komische parodie over Hitler, ook risicovol (Chaplin maakt de grootheidswaan van Hitler duidelijk)> film in 1939 een paar weken stil gelegd, vervolgens toch afgemaakt> Chaplins eerste geluidsfilm
Verboden kunst
Avant-garde kunst: zegeningen van de revolutie worden op een herkenbare manier verbeeld> na dood Lenin verdwijnt dit weer langzaam
Stalin verbiedt avant-garde> sommige kunstenaars vertrekken naar het Westen (waaronder kunstenaars van Bauhaus)
Ook in Duitsland wordt sommige kunst verboden, waaronder ook Bauhaus
Vanaf 1933: vernietiging van alle vormen van modernisme (waaronder ook jazz en de stukken van Brecht)
Entartete kunst: de ontaarde kunst, kunstwerken worden bespot en belachelijk gemaakt
Kunstenaars vluchten vooral naar New York, hierdoor komen hier de verdere ontwikkelingen van de moderne kunst op
REACTIES
1 seconde geleden