Barok tot en met het heden

Barok 1600-1720:             inleiding

• Vormgeving van klassieke elementen op een geheel eigen manier.

• Uitwerking kolossale zuilen en verspringende gevelpartijen.

• Inspiratie: Michelangelo en El Greco (maniëristisch) voornamelijk door de grote licht-donker contrasten en de ongewone lichtval.
• Betekenis Barocco: grillig parel.
• Oorlog met Spanje (1568-1648): de 7 Noordelijke provinciën worden een Republiek.
• Opdrachtgevers schilderkunst: rijke burgers, gilden en regenten.

• In Spanje, Frankrijk en Engeland zijn dat nog steeds de kerk en de adel.

• Doel kerk: met alle pracht en praal de mensen en invloed na de Reformatie terug winnen.
• Doel in Frankrijk: met barok het aanzien van machtige vorsten verhogen.

• Bijvoorbeeld het Paleis van Versailles van Lodewijk XIV.

• Typisch barok: streven naar samensmelting van architectuur, beeldhouwkunst en schilderkunst.
• Classicisme: een sobere variant van de barok, vooral gebruikt in Engeland en ‘Nederland’.

Barok:   architectuur

Vormgeving

• San Carlo alle Quattro Fontane van Borromini: onregelmatige plattegrond, levendige indruk, nissen, uitspringende gevelpartijen, lichtval, licht en donker effecten, beweging en zuilen van kolossale orden.
• Amsterdam: imposante woon- en kantoorgebouwen langs de gracht.
• Het stadhuis op de Dam: kleine ingangen zonder trap.

• Beeld op het fronton: stelt Vrede voor, want zonder Vrede was er geen handel en welvaart in Amsterdam.
• Het beeld draagt olijftakken en de Staf van Mercurius, god van de handel.

Functie

• Opdracht van de Jezuïeten: de bouw van kerken, kloosters en dus het Rooms-Katholieke geloof een impuls te geven.
• Doel van de kolossale zuilen: de macht van de kerk uitdrukken.
• Decoratie van het stadhuis op de Dam: aanzien van de stad weergeven.
• Functie stadhuis tegenwoordig: museum, voor staatsbezoeken en nieuwjaarsrecepties van het koninklijk huis.

Barok:   schilderkunst

Voorstelling

• Paleizen en kerken: mythologische en religieuze taferelen.
• Caravaggio, Kruisiging van Petrus: alledaags vanwege de eigentijdse kleding.

• Het tafereel is toch geïdealiseerd, perfect en mooi.

• Opdrachtgever: stedelijke burgerij.

• Onderwerp: dagelijks leven, de natuur, stillevens en historiestukken (schilderijen met historische gebeurtenissen).
• Portretten van rijke kooplui.
• Genrestukken: landelijke en huiselijke taferelen (bijv. Jan Steen).

Vormgeving

• De kruisiging van Petrus: 2 diagonalen die de dynamiek en het dramatische effect versterken.

• Clair-obscur: extreem licht-donker contrast.
• De belangrijkste persoon Petrus wordt extra belicht.

• De nachtwacht, Rembrandt: een groepsportret van een soort burgerwacht.

• Levensecht schilderij met clair-obscur.
• Het kleine meisje wordt door het licht benadrukt.

• Etsen van Rembrandt: worden vaak gedrukt en zijn dus ook betaalbaarder.

Functie

• Functie van de kruisiging van Petrus: als eredienst en versterking van het geloof.

• Het aanzien van de Rooms-Katholieke kerk verbeteren.

• Functie van Sint Nicolaasfeest, Jan Steen: de moraal dat brave kinderen worden beloond en deugnieten worden gestraft.

• Een wijze les, maar ook een versiering.
• Protest tegen het protestantisme: het feest werd niet gewaardeerd door de protestanten, maar toch gevierd door de katholieken.

• Kunstwerken van beroemde meesters dienen als statussymbool of pronkobject.

Barok:   beeldhouwkunst en toegepaste kunst

Voorstelling

• Onderwerp: Bijbelse en mythologische thema’s en ornamenten (versieringen) uit de natuur.
• Licht is een belangrijk element in de barok.

• Lichtstralen van boven verwijzen naar hemelse inspiratie.

• Extase van de heilige Theresia: twee levensechte figuren met een karakter, die op de wolken zweven.
• Opkomst welvaart van de burger: de vraag naar luxe voorwerpen stijgt, bijv. voor de inrichting van het interieur.

Vormgeving

• Emoties in de beelden verwerken om gevoelens bij de toeschouwer op te roepen.
• Beweeglijke indruk: vaak d.m.v. houdingen, gebaren en plastische kleding.

Functie

• Extase van de heilige Theresia: roept religieuze emoties en bewogenheid bij gelovigen op.

• Versiering: vooral decoratieve waarde.
• Voorwerpen: worden gebruikt als statussymbolen.

Barok:   textielkunst

• Cartons van Rubens: met als kenmerk de dynamische composities en het gebruik van clair-obscur.
• Tapijtkunst Frankrijk: bijna alles draaide om de glorie van Lodewijk XIV.
• Charles le Brun: keert terug naar de klassieke thema’s en brengt de rand (bordures) weer terug om de voorstelling.

Rococo 1720-1750:          inleiding

• Vervolg op de barok (barocco en rocaille).
• Ontstaan: in Frankrijk en geliefd onder de aristocratie en de adel.
• Stijl: nog meer uitbundige en versierde vormen dan in de barok.

• Vormen en motieven van de klassieke vormgeving en mythologie.

• 2 stromingen in de schilderkunst: rubénisten en poussinisten.

• Rubénisten: uitbundige barokstijl, met nadruk op kleur en emotie.
• Poussinisten: strenge classicistische stijl, waarbij de lijnen het belangrijkste zijn.

Rococo:               architectuur

Vormgeving

• Geen academische beperkingen en voorschriften, maar spontaniteit en vrolijkheid.
• Interieurs: ovaalvormige plattegronden, en de toevoeging van beeldhouwkunst, schilderkunst en architectuur in de interieurs.
• Wanden en plafonds: met gips gestucte reliëfs.
• Rocaillemotieven: schelpachtige versieringen.
• Slingerende asymmetrische versieringen uit de natuur.
• Aanschaf van rococokunst: kan alleen de rijke bovenlaag van de bevolking betalen, want het was tijdrovend en duur.

Functie

• De gegoede stand: ziet zijn eigen idealen van een gecultiveerd, stijlvol leven weerspiegelt.
• Afleiding: het leidde de aristocratie af van de problemen aan de vooravond van de Franse Revolutie.
• Vreugde brengen: de overvloedige versieringen zorgen voor een luchtig en speels effect.
• Nadruk leggen op het koor: de versieringen en kleuren worden naar het altaar en dus het koor, steeds drukker.

Rococo:               schilderkunst

Voorstelling

• Rococobeeldhouwkunst: frivole engeltjes, mensfiguren, slingerende plantmotieven en mythologische figuren.
• Schilderkunst: de geneugten van het leven.

• Uitdagende, soms erotische taferelen.
• Idyllische landschappen met herders.
• Decadente feesten.
• Met pastelkrijt getekende portretten.

• Franse schilder Fragonard: schilderde ‘Een gelukkig toeval onder de schommel’.

• Kenmerkend voor de rococo, want het is een vrolijk en sierlijk tafereel.
• Het beeldje van Cupido staat voor een liefdesontmoeting.

Vormgeving

• ‘Een gelukkig toeval onder de schommel’: de vrouw staat in het licht, waardoor de nadruk op haar ligt.

• Het licht volgt de lijn van linksboven naar rechtsonder (compositorische diagonalen).
• De pastelkleurige kleding was in de rococo de mode.

Rococo:               schilderkunst

Voorstelling en vormgeving

• Meissen, terrine van porselein: symmetrisch gedecoreerd met gouden lijnen en nimfen.

• Symbool van gulheid: de nimf op het deksel schenkt een kan leeg.
• De 4 pootjes: gestileerde vissenkoppen.
• Textuur van een schelp.

Functie

• Amsterdamse tegelzetters lukt het in 1708 om kopieën te maken van Chinees porselein.

• In Duitsland worden de kleuren en de textuur uitgebreid.

• Duur, maar mooi: geliefd bij de adel.

 

Kenmerken barok bouwkunst:

- Sterke dieptewerking

- Rijk materiaalgebruik

- Symmetrie

- Ingewikkelde patronen

- Veelvuldig gebruik van versieringen

 

Kenmerken barok schilderkunst:

- Realistische weergave

- Dramatische effecten

- Gebruik van clair-obscur

- Nadruk op emotie

- Dynamiek

                     

19e eeuw

rijke burgers meer invloed - aan de macht

handenarbeid naar machinale arbeid

sociaal-economisch gebied veranderde veel

burgerij kende geen historie en saamhorigheidsgevoel

opleving van de economie en verandering in cultuur

toenemende verstedelijking

kunstenaars nieuwe spelregels

men koos voor kunst die meer op hun eigen leven was toegesneden

kunst werd geproduceerd voor rijke burgers

presenteren in salons

zelf onderwerpen kiezen of eigen stijl proberen te creëren.

ROMANTIEK

gevoel, fantasie, emotie

wild, gevoelig, avontuurlijk

status van kunstenaar veranderd - op een voetstuk geplaatst

historische thema's, dramatische gebeurtenissen en exotische onderwerpen

natuur

hekel aan het burgerlijke alledaagse --> ontvlucht de werkelijkheid en zoekt zijn inspiratie in dromen, sprookjes en het bovennatuurlijke

nationalistische gevoelens spelen grote rol in romantiek

-architectuur

grijpen terug op vroegere stijlen: gotiek, renaissance en barok

verschillende stijlen toegepast op 1 gebouw

eclectische stijl: combi gotiek en renaissance

>nationale trots, versiering

-schilderkunst

dynamische compositie - schuine lijnen en driehoeken

donker-licht tegen elkaar afsteken

dramatiek

monochroom geschilderd (bepaalde kleur)

Schuine lijnen, driehoeken en grote lichtdonkercontrast zorgen voor dynamiek

verschillende richtingen van forse toetsen aangebracht en de asymmetrische plaatsing van de lichte en donkere partijen veroorzaken dynamiek in de compositie.

diepte

Kunstenaar produceert voor de markt

historische gebeurtenissen en landschappen

-beeldhouwkunst

vastberaden gezichten, dynamische houdingen drukken moed en kracht uit

gebaren, gezichtsuitdrukking

geïnspireerd door klassieke kunst

openingen en vooruitstekende delen-licht donker contrast

dynamiek en emoties typisch romantisch

Dmv deze symbolische voorstelling worden de abstracte begrippen heldhaftigheid en verlandsliefde tot uitdrukking gebracht

Kenmerken romantische kunst:

-hang naar natuur, fantastische, dromen, exotische

-Kunstenaars geven uitdrukking aan hun persoonlijke emoties en gedachten

-er wordt veel gebruik gemaakt van clair-obscur

-symbolen spelen een belangrijke rol

-dynamiek benadrukt emoties

REALISME

nieuwe maatschappelijke verhoudingen en ontwikkelingen

kunstenaars richten zich op de smaak van de elite

Het in de salon geëxposeerde werk bestaat voornamelijk uit traditionele classicistisch georiënteerde schilderijen. Niet veel vernieuwende

Verzet tegen de afstandelijke stijl van het classicisme en heersende positie van de traditioneel ingestelde salon. + tegen overdreven sentimentele romantiek

Niet de klassieke cultuur of sentiment, maar de ongekunstelde realiteit van het alledaagse leven in het uitgangspunt

naturalistische stroming

bewondering voor 17e eeuwse Nederlandse landschapschilderkunst, ontvluchten drukken steden en zoeken hun inspiratie in de landelijke rust en de ongerepte natuur van het platteland.

Verftube - en plein air

-architectuur

glas en ijzergietijzer en staal

grote overspanningen

bakstenen of pleisterwerk in een romantsiche neostijl

gietijzeren of stalen constructie gewoon zichtbaar

overkappen van een grote ruimte

open constructie van het skelet zorgt voor licht en ruimte

-schilderkunst

sombere kleuren

sobere bestaan van arme ploeteraars

arbeiders afgebeeld

centrale valt op door lichtere tinten

clair-obscureffect

paletmes

voorwerpen en personen hebben symbolische betekenis

-beeldhouwkunst

onderwerpen uit het dagelijks leven

contrapost

gezichtsuitdrukking - concentratie en wilskracht

realistische vormgeving

monumentale karakter van de beelden benadrukken door te plaatsen op voetstuk - sokkel

klei of brines

factuur- sporen van boetseren was zichtbaar gebleven

realistische manier uitbeelden

arbeiders klassieke helden, waardig en voornaam

Kenmerken realistische kunst

-technische vooruitgang is zichtbaar in constructies van gebouwen

-nadruk op het alledaagse leven

-plein air schilderkunst

-contrapost houding in beeldhouwkunst

IMPRESSIONISME

gebruik zuivere kleuren gaat tegen academische regels in

manier van schilderen belangrijkste aan voorstelling

ontdekkingen in de natuurwetenschappen, menselijke waarnemen wordt bepaald door het licht dat op een voorwerp valt en vervolgens weer teruggekaatst wordt.

uitsluitend weergeven wat op hun netvlies valt: vlekjes licht en kleur

soms zuivere kleur hebben

lichtmengsel van diverse kleuren: kleur lichtbron, de eigen kleur van het voorwerp en weerkaatsing van kleuren

fotografie-onbevangen waar te nemen

vastleggen

beïnvloed hoe onderwerpen worden weergegeven

momentopnames

-schilderkunst

alledaagse taferelen

kleuren snel veranderen onder invl van wisselende lichtval -> snelle forse toetsen

vlekken van diverse zuivere kleuren

tegenlicht, donkere silhouetten

ontbreekt elke aanduiding van lijnperspectief

warm-koudcontrast

ruimtesuggestie

oliverftube, aquarel en krijg

tegen conservatieve en classicistische opvattingen van de salonjury's. Datgene weergeven wat ze zien - alledaagse leven

losse toetsen, ter plekke geschilderd, forse penseelstreken en dikke klodders

Haagse school: realistisch, weergave werkelijkheid, licht, atmosfeer

Japonisme

-beeldhouwkunst

weergave stemming en emoties

schetsmatige vormgeving

factuur van de geboetseerde klei zichtbaar

symbolische en historische functie

diepbedroefde gezichten, gespierde lichamen, uitdrukkingsvolle gezichten - expressieve karakter

Kenmerken impressionistische kunst

-fotografie als hulpmiddel

-en plein air schilderen

-lichtval

-stemming van bepaald moment

- gebruik van zuivere kleuren

-japonisme

-dynamisch

-expressief

Pointillisme en postimpressionisme

wetenschappelijke ontdekkingen en kleurtheorieen

stippen van primaire kleuren

verschillende kleuren tot 1 kleur gemengd, optisch engen

japanse prenten

De gestileerde vormen en egale vlakke, effen kleurvlakken was inspiratie

verdergaan dan alleen weergeven wat je ziet

subjectieve wijze vormgeven

abstrahering

wetmatigheden die aan de natuur ten grondslag liggen

verschillende richtingen toetsen - dynamiek

Pointillisme

verschillende zuivere kleuren in stipjes

contourlijnen ontbreken

kleurgebruik en de vormgeving niet realistisch

complementair kleurcontrast

stiptechniek

bomen en het gras- wollige onscherpe indruk

-herstructurering

-schilderijen zijn geheel opgebouwd uit puntjes

-gebruik zuivere kleuren

-weergeven sfeer en lichtval

Postimpressionisme

gemoedstoestand tot uitdrukking

warm-koud als complementair kleurcontrast

emoties

verschillende richtingen aangebrachte toetsen - ritme en dynamiek

kenmerken:

-onrealistisch kleurgebruik

-persoonlijke visie van de kunstenaar

- afwijzing impressionisme

-kunstenaars gaan op zoek naar nieuwe uitbeeldingsvormen

SYMBOLISME

diaper, mystieke werkelijkheid

symbolen geven diepere betekenis van de zichtbare dingen

Impressionisme: te oppervlakkig en te veel op visuele waarneming gericht

literaire verhalen, poëzie, mystieke overlevingen, dromen , visioenen en gevoelens > inspiratie

Japanse prentkunst: egale kleurvlakken met nadrukkelijke contouren, ontbreken van schaduwen, decoratieve

terug naar de natuur

naar eiland

primitieve en onschuld, ongerepte cultuur van de primitieve eilandbewoners, hun verbondenheid met de natuur en hun geloof in goden en demonen boeide hem veel

Dromen, onderbewuste, primitieve, nadruk op poëtische effecten centraal

kleurcontrasten, nadrukkelijke contouren

innerlijke belevenis

weergave ziel van de kunstenaar

P3

De stijl
Op zoek naar een universele uitbeeldingsvorm, die Mondriaan de 'Nieuwe Beelding' of 'neoplasticisme' heet. Geen inbreng of uiting van eigen gevoelens, decoraties, ornamenten en klassieke regels zijn uit den boze.
De rechte lijn en de primaire kleuren rood, blauw en geel naast zwart, wit en grijs spelen daarbij een belangrijke rol. 
Één allesomvattende kunstvorm.

Architectuur
Rietvelt-schroderhuis: verschillende valkken die elkaar snijden en overlappen, om een zwevend effect te bewerkstelligen > reliefwerking, schijnbare gewichtloosheid.
Asymmetrische vlakken zorgen voor zekere spanning. De lijnelementen zijn met primaire kleuren beschilderd en geven het gebouw een moderne uitstraling.

Schilderkunst
De voorstelling is niet herkenbaar (non-figuratief). De voorkeur voor afstrafte is kenmerkend voor de schilderijen van De Stijl.
Toepassing van geometrische basisvormen en de strikte kleurbeperking is ook kenmerkend.

Asymmetrie. 

Geen sprake van een persoonlijke toets of handschrift van de schilder.

Functie

Onpersoonlijke indruk.

Hij streeft ernaar in zijn schilderijen en absolute evenwicht en de universele harmonie zichtbaar te maken, horizontale en verticale lijn vormen uitgangspunt.

De verticale lijn beschouwt de verticale lijn als 'het geestelijke mannelijke'. De horizontale lijn beschouwt 

hij beschouwt hij als uitdrukking van 'het materiële, traditionele, vrouwelijke of natuurlijke.' Tegen de achtergrond van het vormloze witte vlak (als symbool van de werkelijkheid) speelt zich in zijn schilderijen de strijd af tussen het stoffelijke en geestelijke, gesymboliseerd door de horizontale en verticale lijnen.

Beeldhouwkunst

Meestal abstract, geen enkele relatie met de zichtbare werkelijkheid

Geometrische basisvormen: balken en blokken uit primaire kleuren.

Basiskleuren, basisvormen en basisrichtingen. 

Toegepaste kunst

Veel meubelen en lampen. Basiskleuren, basisvormen, basisrichtingen.

Meer decoratieve functie.

Constructivisme (1917-1924)

Russische kunstenaars willen wanneer de revolutie in Rusland uitbreekt in 1927, met hun constructivistische idealen een bijdrage leveren aan een nieuwe eerlijke maatschappij: nieuwe waarden formuleren, de machinale productie dienstbaar maken aan het algemeen belang en de communicatie bevorderen met behulp van (foto)grafische middelen. Dient als niet als decoratie , maar moet het dagelijks leven helpen vormgeven en op een hoger plan brengen. Om hun idealen zoveel mogelijk ingang te doen vinden, streven de constructivisten naar een heldere dynamische vormentaal. Geometrische basisvormen, objectieve universele vormgeving. Voor persoonlijke voorkeur, emotie en individualiteit is geen plek. Door revolutie vluchten veel constructivisten naar het Westen en zette het daar voort.

Architectuur

Gebruik van metaal, glas en basisvormen zoals kubussen, kegels en cilinders, verticale en horizontale lijnen. 

Schilderkunst

Vaak: asymmetrische compositie, gebouwd uit geometrische basisvormen, variërend in grootte. 

In het schilderij erboven: onpersoonlijke vormen, egaal geschilderd, scherp afgebakend. Beperkte kleuren (rood, zwart, wit). Deze kleuren plus compositie maken dingen duidelijk over de communisten en de situatie in Rusland.

Beeldhouwkunst

Weinig ruimtelijke kunstwerken, vaak bestaat het uit abstracte vormen. 

Dynamiek 

KENMERKEN

-Kunstenaars beperken zich tot geometrische vormen

-streven naar een objectieve benadering

-abstrahering

-gebruik van grafische en fotografische middelen

-affiches

-officiele kunstvorm van de Russische Revolutie

Functionalisme

Gewapend beton.

Snel groeiende steden en stadsvernieuwingen stimuleren de vraag naar functionele en betaalbare architectuur, die qua vormgeving aansluit bij het moderne leven. 

Door toepassing van het stalen bouwskelet (+lift) kan de architect hoger bouwen dan voorheen, structuur van skelet is meestal nog steeds zichtbaar.

Het principe houdt in dat de functie, het doel waarvoor het gebruikt wordt, de vorm van een gebouw of voorwerp bepaalt. Overbodige versieringen of een onpraktische vormgeving zijn uit den boze.

Voorkeur voo geometrische vormen zonder versieringen en lichte kleuren, gebruik van moderne materialen zoals gewapend beton, glas en staal.

Architectuur Amerika

Versieringen weggelaten. De nadrukkelijke horizontale lijnen en brede uitstekende daklijsten sluiten aan bij de uitgestrekte prairies van armerika. 

Alles draait om functionaliteit. Licht, lucht en ruimte spelen een belangrijke rol

Architectuur in Nederland

Sobere en doelmatige vormgeving.  Voorkeur voor moderne materialen en serieproductie. Modernisme aanhangen, inspiratie komt uit de middeleeuwse (romaanse) kunst. Enkele art-decoversieringen.

Skeletbouw

Toepassing gewapend beton, glas en staal voor constructie (die nog zichtbaar is) en bestaat uit een skelet van dikke betonnen vloerplaten op betonnen pijlers.

De toepassing van betonnen of stalen bouwskelet als dragende constructie wordt skeletbouw genoemd. Voordeel: mogelijkheid om bepaalde binnen- en buitenwanden te verplaatsen of zelfs weg te laten en de realisering van licht, lucht en ruimte in een gebouw, een belangrijk ideaal van het moderne bouwen. 

De openlucht (in een schoolgebouw) zou goed zijn voor kinderen met aandoeningen aan luchtwegen. 

Le Corbusier

Uitgangspunten:

-ipv dragende muren maakt hij gebruik van piloten onder de betonnen vloerplaten

-de interieurs dienen flexibel te zijn, de muren kunnen gemakkelijk verplaatst worden.

-veel daglicht is een vereiste

-toevoeging van een dakterras voor gezamenlijk gebruik, waar iedereen kan genieten van de zon en frisse lucht.

-toepassing gulden snede

Functie:

Bewoners van alle gemakken voorzien.

Veel mensen op 1 plek laten wonen

KENMERKEN

-de vormgeving is ondergeschikt aan de functie

-zuiverheid van vormen en constructie

-overbodige versieringen worden weggelaten

-de constructie is zichtbaar aan de buitenzijde

-streven naar betaalbare woningen en sociale vooruitgang

P4

Arts and Crafts 1875-1900
Toegepaste kunst
William Morris. Protesteert tegen de stijlloze fabrieksproducten die door de industriële revolutie, de ambachtelijke producten steeds meer verdringen. Morris en de zijnen idealiseren de middeleeuwse wereld van eenvoud, schoonheid en ambachtelijkheid. Hij wil de kunstenaar en handwerksman weer helemaal betrekken bij het vervaardigen van gebruiksvoorwerpen. Voor de vormgeving van de producten gaan Morris en zijn navolgers zowel te rade bij elementen uit de middeleeuwse kunst, zoals het kleurgebruik en motieven, als bij vormen uit de natuur.
Kenmerken: heldere natuurlijke kleuren, gestileerde vormen, golvende lijnen in vorm van takken of bladeren, herhaling patroon symmetrisch, gebruik van natuurlijke materialen met de hand gemaakt.

Jugendstil 1890-1910 (Art nouveaux)
inspiratie in de vormen uit de natuur, de vroegmiddeleeuwse kunst, Japanse kunst, en de decoratieve vormgeving van het symbolisme.
Symboliek een belangrijke rol.
Tot bloei gekomen in toegepaste kunst en architectuur.

Architectuur en beeldhouwkunst
Veel versieringen die aan de natuur ontleend zijn.
(kleuren) symboliek

Schilderkunst
Afgeleid van de natuur: planten, bloemen, vogels en mensfiguren.
Duidelijke contouren en dunne, slingerende of gebogen lijnen.
Organische vormen.
(in het schilderij erboven): Plastische vormgeving en realistische weergave van de hoofden, armen etc. van de mensfiguren vormen een contrast met de vlakke en decoratieve uitwerking van de kleding en de omgeving.
Functie: productreclame, decoratief, opfleuring, vermaak, symbolische functie

Gebruiksvoorwerpen
Bijv. Beeldsnijden, glasblazen, emailleren, edelsmeden voor sieraden, lampen, vazen etc.
Organische vormen, slingerende lijnen en motieven uit de natuur.
Fraaie vormgeving en decoratie zijn meestal belangrijker dan de praktische functie.

Meubels en interieur
Kenmerken: Gebogen, verspringende muurvlakken, asymmetrie, golvende ornamenten en welvende plafonds.
Wanden, trapleuningen, deuren, ramen etc. rijkelijk versierd met slingerende, organische plantmotieven.
- Toepassing van gietijzer creëert licht, openheid en ruimtelijkheid in het interieur.
- Traditionele materialen als marmer, natuursteen en ambachtelijke technieken zoals glas-in-lood en mozaïek zijn in het interieur verwerkt.
- combinatie slider-, beeldhouw-en toegepaste kunst in een gebouw wordt Gesammtkunstwerk genoemd.
-Voor meubels worden veel kostbare materialen en ambachtelijke technieken toegepast.



KENMERKEN
-plantmotieven
-natuurlijke elementen
-kostbare materialen
-ambachtelijk
-decoratief
-inspiratie uit middeleeuwen en Japanse kunst

Art Deco 1910-1940
Kenmerken:
 -Toepassing van geometrische vormen en stileringen van vormen uit de natuur.
-Strakke, gestroomlijnde vormen en decoraties worden voorzien van felle, primaire kleuren, zwart, zilver-, metaal- of chroomkleuren.
-Vormen , kleuren en ornamenten van art Deco worden ontleend aan motieven uit de kunst van oude culturen, het kubisme, futurisme en De stijl.
-Exclusieve materialen en ambachtelijke technieken.
-Stijl vooral populair onder de nieuwe rijke bovenlaag van de samenleving.

KENMERKEN
-toegepaste kunst
-geometrische vormen
-primaire kleuren
-ambacht en luxe materialen

Expressionisme 1905-1920
(waaronder: fauvisme, Die Brucke, Der Blaue Reiter)
Niet streven naar de weergave van de zichtbare werkelijkheid, maar naar de uitdrukking van hun eigen emoties. Daarom worden deze schilders, die hun gevoelens op een ongeremde wijze door middel van felle kleuren en krachtige vormen uitdrukken, expressionisten genoemd.
De naam expressionisme is afgeleid van het woord expression. Het expressionisme is een reactie op het impressionisme en de academische kunsttradities. Voor de impressionisten is het oog belangrijk, voor de expressionisten het gevoel.
‘Fauvist’: (wilde beesten) kunstenaars met gedurfd kleurgebruik, robuuste vormen en grove penseelstreken. Het belang van het uitdrukken van de eigen gevoelens en sociale betrokkenheid staat voorop. Ze laten zich inspireren door het stadsleven, de natuur en de mensfiguur.

Architectuur
Architect moet rekening houden bij het uitdrukken van zijn emoties en gevoelens met de functionaliteit.
Kenmerkend: opvallende torens, natuurlijke vormen, banden van verticaal geplaatste dakpannen en decoratief metselwerk met verschillende kleuren baksteen. Organische en decoratieve vormgeving geven dynamische indruk.

Fauvisme (Frankrijk, België) 1905-1910
Fauvisten laten zich inspireren door het landschap, stadsgezichten, interieurs en mensfiguren.
Kenmerken: felle kleuren, niet natuurgetrouw, complementair kleurencontrast, forse toetsen, vermijden nadrukkelijk lijnperspectief, olieverf pasteus (dik).
De vormen zijn spontaan en van uit het gevoel, de emotie op doek gezet.

Die Brücke (Duitsland) 1905-1913
Uit sociale betrokkenheid schilderen de leden van Die Brucke de misere in de grote steden.
Overige thema’s: seksualiteit, corruptie en de mysterieuze verbondenheid van de mens met de natuur.
Kenmerken: egale kleurvlakken, kleuren steken af van elkaar, ritmische herhaling van vormen en kleuren zorgen voor dynamiek, zijlicht, olieverf is pasteus en dekkend toegepast, hoekige vormgeving, grote licht-donkercontrasten.

Der Blaue Reiter (Munchen) 1911-1915
Inspiratie door kubistische kunst, sterk vereenvoudigde geometrische vormgeving, met de cirkelvorm als uitgangspunt, is beïnvloed door het kubisme. Olieverf is in duidelijk zichtbaar gebleven toetsend, pasteus en dekkend aangebracht. Voornamelijk gebruik primaire en secundaire kleuren.
Functie: zichtbare buitenwereld verbinden met de emoties van de binnenwereld. Hij streeft ernaar in zijn schilderij de universele, onstoffelijke en mystieke werkelijkheid zichtbaar te maken.  Kleurgebruik symbolisch

Expressionisme
Beeldhouwkunst
Gestileerde vormen, glad afgewerkt, vormen geabstraheerd en gereduceerd tot geometrische grondvormen.
Materiaal is erg belangrijk.
Functie: geen realistische kopieën van de werkelijkheid, maar drukken de gevoelens en de beleving van de expressionistische beeldhouwers uit.

KENMERKEN
-uitdrukken van gevoel
-sociale betrokkenheid
-abstrahering
-organische vormgeving

Kubisme

Volgens wetmatige principes die de vorm, kleur en compositie van zijn schilderijen bepalen.
De eerste periode: het uiteenrafelen en analyseren van de vormen centraal staat, wordt analytisch kubisme genoemd.
Tweede periode: stukken krant, papier, touw en andere gevonden materialen opnemen > tot stand komen van collages > synthetisch kubisme.
Bekendste kubist: Picasso

Schilderkunst
De kubistische schilders hebben een voorkeur voor stillevens en mensfiguren. 
Kenmerkend voor het analytische kubisme: de compositie bestaat ui evenwijdige en elkaar snijdende lijnen die het schilderij verschillende geometrische vlakken verdelen. Door de schaduwpartijen en lichte plekken in dit tamelijk monochrome schilderij ontstaat een reliefeffect. 
Expres geen perspectief toepassen.
Verschillende richtingen waarin de toetsen zijn geschilderd zorgen voor plasticiteit in de diverse vlakken.

Kenmerkend synthetisch kubisme: toevoeging van platte voorwerpen en materialen.
Functie: geen specifieke functie anders dan de weergave van ideeën van de kunstenaars zelf over de schilderkunst.

Beeldhouwkunst
Thema's: mensfiguren, stillevens en portretten.
Hoog liggende lichte gedeeltes en dieper liggende donkere partijen. De geabstraheerde vormelementen zijn afgeleid van de ruimtelijke geometrische basisvormen. 

KENMERKEN    
-geometrische vormen
-geabstraheerde beelden
-verschillende aanzichten worden tegelijkertijd weergegeven
-collage
-assemblage

Futurisme 1909-1916

Schoonheid van snelheid. Het is een ideologie of mentaliteit, geen stijl. 
Verheerlijking van de moderne, dynamische maatschappij waarin de machine, snelheid, kracht en techniek de belangrijkste rol spelen, neemt een centrale plaats in het denken van de futuristen in. Streven ernaar de bestaande maatschappij met haar tradities en museumkunst omver te werpen > moderne levensritme zichtbaar, hoorbaar en voelbaar maken.
Filmprincipe (sequentie): een reeks momentopnamen van een beweging in een schilderij.

Architectuur

Doel: het scheppen van een fantastische, sensationele architectuur. De structuur van de gebouwen is erg overzichtelijk: futuristische architectuur staat in directe verbinding met de aan-en afvoerwegen die zich op verschillende niveaus bevinden (liften etc)
Er is geen enkel futuristisch gebouw van betekenis gebouwd.

Schilderkunst
Dynamiek en rite vastleggen.
Vervagen door bewegingssnelheid
Losse toetsen van verschillende, naast elkaar geplaatste verzadigde kleuren benadrukken het bewegingseffect. De vorm kleur en lichtbrekingen in het schilderij maken de verschillende gezichtshoeken van waaruit de straatsituatie is waargenomen, zichtbaar.

Functie: autonome functie. Uiting van futuristische ideeën wat betreft dynamiek en beweging.

Beeldhouwkunst
Vormen van het mensfiguur zijn geabstraheerd. Gebruik maken van traditionele beeldhouwmaterialen. Holle en bolle vormen van het stilleven vormen samen een bijna symmetrische compositie, contrast grote en kleine vormpjes.

KENMERKEN
-beweging en herhaling
-kubistische fragmentering
-snelheid
-moderniteit

De stijl

Op zoek naar een universele uitbeeldingsvorm, die Mondriaan de 'Nieuwe Beelding' of 'neoplasticisme' heet. Geen inbreng of uiting van eigen gevoelens, decoraties, ornamenten en klassieke regels zijn uit den boze.
De rechte lijn en de primaire kleuren rood, blauw en geel naast zwart, wit en grijs spelen daarbij een belangrijke rol. 
Één allesomvattende kunstvorm.

Architectuur
Rietvelt-schroderhuis: verschillende vakken die elkaar snijden en overlappen, om een zwevend effect te bewerkstelligen > reliefwerking, schijnbare gewichtloosheid.
Asymmetrische vlakken zorgen voor zekere spanning. De lijnelementen zijn met primaire kleuren beschilderd en geven het gebouw een moderne uitstraling.

Schilderkunst
De voorstelling is niet herkenbaar (non-figuratief). De voorkeur voor afstrafte is kenmerkend voor de schilderijen van De Stijl.
Toepassing van geometrische basisvormen en de strikte kleurbeperking is ook kenmerkend.
Asymmetrie. 
Geen sprake van een persoonlijke toets of handschrift van de schilder.
Onpersoonlijke indruk.

Hij streeft ernaar in zijn schilderijen en absolute evenwicht en de universele harmonie zichtbaar te maken, horizontale en verticale lijn vormen uitgangspunt.
De verticale lijn beschouwt de verticale lijn als 'het geestelijke mannelijke'. De horizontale lijn beschouwt hij als uitdrukking van 'het materiële, traditionele, vrouwelijke of natuurlijke.' Tegen de achtergrond van het vormloze witte vlak (als symbool van de werkelijkheid) speelt zich in zijn schilderijen de strijd af tussen het stoffelijke en geestelijke, gesymboliseerd door de horizontale en verticale lijnen.

Beeldhouwkunst
Meestal abstract, geen enkele relatie met de zichtbare werkelijkheid
Geometrische basisvormen: balken en blokken uit primaire kleuren.
Basiskleuren, basisvormen en basisrichtingen. 

Toegepaste kunst
Veel meubelen en lampen. Basiskleuren, basisvormen, basisrichtingen.
Meer decoratieve functie.

Constructivisme (1917-1924)

Russische kunstenaars willen wanneer de revolutie in Rusland uitbreekt in 1927, met hun constructivistische idealen een bijdrage leveren aan een nieuwe eerlijke maatschappij: nieuwe waarden formuleren, de machinale productie dienstbaar maken aan het algemeen belang en de communicatie bevorderen met behulp van (foto)grafische middelen. Dient als niet als decoratie, maar moet het dagelijks leven helpen vormgeven en op een hoger plan brengen. Om hun idealen zoveel mogelijk ingang te doen vinden, streven de constructivisten naar een heldere dynamische vormentaal. Geometrische basisvormen, objectieve universele vormgeving. Voor persoonlijke voorkeur, emotie en individualiteit is geen plek. Door revolutie vluchten veel constructivisten naar het Westen en zette het daar voort.

Architectuur
Gebruik van metaal, glas en basisvormen zoals kubussen, kegels en cilinders, verticale en horizontale lijnen. 

Schilderkunst
Vaak: asymmetrische compositie, gebouwd uit geometrische basisvormen, variërend in grootte. 
In het schilderij erboven: onpersoonlijke vormen, egaal geschilderd, scherp afgebakend. Beperkte kleuren (rood, zwart, wit). Deze kleuren plus compositie maken dingen duidelijk over de communisten en de situatie in Rusland.

Beeldhouwkunst
Weinig ruimtelijke kunstwerken, vaak bestaat het uit abstracte vormen. 
Dynamiek 

KENMERKEN
-Kunstenaars beperken zich tot geometrische vormen
-streven naar een objectieve benadering
-abstrahering
-gebruik van grafische en fotografische middelen
-affiches
-officiële kunstvorm van de Russische Revolutie

Functionalisme vanaf 1900

Gewapend beton.
Snel groeiende steden en stadsvernieuwingen stimuleren de vraag naar functionele en betaalbare architectuur, die qua vormgeving aansluit bij het moderne leven. 
Door toepassing van het stalen bouwskelet (+lift) kan de architect hoger bouwen dan voorheen, structuur van skelet is meestal nog steeds zichtbaar.
Het principe houdt in dat de functie, het doel waarvoor het gebruikt wordt, de vorm van een gebouw of voorwerp bepaald. Overbodige versieringen of een onpraktische vormgeving zijn uit den boze.
Voorkeur voor geometrische vormen zonder versieringen en lichte kleuren, gebruik van moderne materialen zoals gewapend beton, glas en staal.

Architectuur Amerika
Versieringen weggelaten. De nadrukkelijke horizontale lijnen en brede uitstekende daklijsten sluiten aan bij de uitgestrekte prairies van Amerika. 
Alles draait om functionaliteit. Licht, lucht en ruimte spelen een belangrijke rol

Architectuur in Nederland
Sobere en doelmatige vormgeving.  Voorkeur voor moderne materialen en serieproductie. Modernisme aanhangen, inspiratie komt uit de middeleeuwse (romaanse) kunst. Enkele art-decoversieringen.

Skeletbouw
Toepassing gewapend beton, glas en staal voor constructie (die nog zichtbaar is) en bestaat uit een skelet van dikke betonnen vloerplaten op betonnen pijlers.
De toepassing van betonnen of stalen bouwskelet als dragende constructie wordt skeletbouw genoemd. Voordeel: mogelijkheid om bepaalde binnen- en buitenwanden te verplaatsen of zelfs weg te laten en de realisering van licht, lucht en ruimte in een gebouw, een belangrijk ideaal van het moderne bouwen. 

De openlucht (in een schoolgebouw) zou goed zijn voor kinderen met aandoeningen aan luchtwegen. 

Le Corbusier

Uitgangspunten:
-ipv dragende muren maakt hij gebruik van piloten onder de betonnen vloerplaten
-de interieurs dienen flexibel te zijn, de muren kunnen gemakkelijk verplaatst worden.
-veel daglicht is een vereiste
-toevoeging van een dakterras voor gezamenlijk gebruik, waar iedereen kan genieten van de zon en frisse lucht.
-toepassing gulden snede

Functie:
Bewoners van alle gemakken voorzien.
Veel mensen op 1 plek laten wonen.

KENMERKEN
-de vormgeving is ondergeschikt aan de functie
-zuiverheid van vormen en constructie
-overbodige versieringen worden weggelaten
-de constructie is zichtbaar aan de buitenzijde
-streven naar betaalbare woningen en sociale vooruitgang

Bauhaus (1919-1933)

Om de industriële vervaardiging van kunstnijverheidsproducten zoals meubels en gebruiksvoorwerpen, te stimuleren, werd in Duitsland in 1907 de Deutsche Werkbund opgericht. Men werkten samen en alle kunstvormen moeten in dienst staan van de architectuur. Er wordt les gegeven in verschillende vakken en ateliers.
Hoewel machinale vervaardiging van de ontworpen producten het doel is van het onderwijs in toegepaste vormgeving, is slechts een deel van de producten die in de ateliers ontworpen waren uiteindelijk langs industriële weg geproduceerd. 

Architectuur
kenmerkend: vliesgevel: de glazen wanden die niets hoeven te dragen, lijken op vliezen die het interieur tegen weer en wind moeten beschermen. In combinatie met skeletgebouw: vliesgevel.
Grote blokken, vormgeving van de gebouwen is geometrisch en functioneel.

Typische Amerikaanse Bauhaus kenmerken: wolkenkrabbers: Strakke, rechthoekige vormen zien er uit als grote glazen dozen. Betonskelet goed zichtbaar (drager van het gebouw). Nadruk op contouren. De variatie in raam-en profielbreedte en de lichtreflecties op de spiegelende ramen doorbreken het massieve effect van de gebouwen. 

Bij voorkeur nieuwe bouwtechnieken toepassen: beton- of staalskeletbouw, vliesgevels en prefabbouw.
Gaat om functionaliteit en eenvoud.

Schilderkunst
Kenmerkend: asymmetrische en dynamische compositie.
Letters die zo geplaatst zijn dat ze de vorm van de geometrische figuren benadrukken.
De eenheid tussen letters en figuren wordt geaccentueerd door de vormovereenkomst tussen de letters en figuren. 
De mens in een ruimte, is het belangrijkste thema voor de Bauhaus kunstenaar Schlemmer. Hij reduceert de mensfiguren tot basisvormen. 
Het schilderij hierboven: schilderij komt strak en statisch over door de strenge lijnen van de architectuur in de compositie en gestileerde figuren. Kleurgebruik is opvallend en contrasterend.

Textielkunst
De voorkeur voor abstracte voorstellingen houdt verband met het accent dat tijdens de opleiding van de weefsters gelegd wordt op het experimenteren met de beeldende aspecten.
Uittesten van verschillende materialen, kunststoffen, kleurgebruik (kleurcontrasten)

Toegepaste vormgeving
strakke geometrische vormen, een heldere constructie en een functionele vormgeving > geschikt voor massaproductie
Voorkeur voor: toepassing van moderne materialen, die geschikt zijn voor industriële productie: kunststof, roestvrij staal, verchroomde buis en glas, triplex. 
Producten zijn zo veel mogelijk aangepast aan de eisen van de industriële productie. Alle toegepaste vormen, constructies en materialen zijn industrieel te vervaardigen en te verwerken > machinestijl.

KENMERKEN
-industriële vervaardiging van kunstnijverheidsproducten
-samensmelting kunst, ambacht en techniek
-gladde zakelijke vormgeving in de architectuur
-gebruik van vliesgevels
-strakke vormen, heldere constructies en functionele vormgeving

Dada (1916-1923)

Door middel van provocerende voorstellingen brengen de kunstenaars hun protest tegen de volstrekte waanzin en zinloosheid van de verwoestende oorlog tot uiting. De oorzaak van al deze ellende is in hun ogen de burgerlijke cultuur met haar traditionele opvattingen. Zij verklaren de westerse beschaving failliet en zetten zich fel af tegen de bestaande kunst en de musea. De kunstenaars zien dada niet als kunststijl maar als een levenshouding. 

In de kunstwerken die de kunstenaars maken wordt elke vorm van schoonheid of opzettelijke ordening verworpen. Dadaïsten maken bij voorkeur gebruik van het toeval bij hun composities. 

Het met opzet gebruiken van ongebruikelijke materialen, technieken en kunstvormen.

Readymades: voorwerpen die door de kunstenaar tot kunst worden verheven. Het is een vorm van kant en klare kunst. Marcel Duchamp is de eerste die hiermee werkt. 

Schilderkunst
Diverse voorwerpen zijn op willekeurige plaatsen in het schilderij op geplakt. Deze toegevoegde voorwerpen worden objets trouvés genoemd. 
Collage uit verschillende foto onderdelen: dadaïsten zijn de eersten die deze techniek toepassen.
Kenmerkend: onrealistisch kleurgebruik, compositie is druk en chaotisch, zoveel toevallige vormen dat er nauwelijks sprake is van enige vormeenheid, fotomontage. 
Met het toepassen van objets trouvés, in hun schilderijen en collages zetten de dadaïsten zich af tegen de traditionele schilderkunst. 
Functie: antikunst: toeval, bittere spot, absurditeit en kritiek spelen een belangrijke rol.

Beeldhouwkunst
De assemblage 'Lesprit de notre tempen' bestaat grotendeels uit onderdelen die de kunstenaar gevonden heeft. Het gebruik van toevallig gevonden voorwerpen en massaproducten is typerend voor de beeldhouwkunst van dada.
Door objets trouws aan de kunstwerken toe te voegen, geeft de dadaïstische kunstenaar de gevonden voorwerpen een nieuwe betekenis. Hij wil met zijn beelden de invloed van de techniek op de mens belachelijk maken.

KENMERKEN
-antikunst
-geen kunstvorm maar leefstijl
-afwijzing van schoonheid en ordening
-collages
-fotomontages
-assemblages
-objets trouvés
-readymade
-absurde voorstellingen, chaotische vormgeving en onconventionele technieken.

Surrealisme
Sigmund Freud: Psychiater die zenuwzieke Patiënten behandelt waarbij zij hun gedachten en dromen de vrije loop laten. Schrijver en dichter Andre Breton raakt in aanraking met deze ideeën en gaat hiermee experimenteren. > Hij is van belangrijke betekenis geweest
Surrealisme: boven de werkelijkheid

2 richtingen: 1: vertaalt allerlei dromen en visioenen in figuratieve schilderijen

                               2: abstracte richting laat de schilderijen associatief ontstaan: het ene beeld roept automatisch het andere beeld op. De schilderijen die hieruit ontstaan zijn meestal abstract.

Schilderkunst
Droom en beelden van uit het onderbewuste in het surrealisme.
Dali meest bekende kunstenaar.
Schildert heel gedetailleerd en precies. Door de toepassing van lijn- en atmosferisch perspectief is er sprake van duidelijke ruimtesuggestie in het tafereel.

'Automatisch' schilderen
Vormen zijn niet van tevoren bedacht, maar ontstaan als het ware vanzelf, automatisch zonder er bij na te denken. Grotendeels abstract.
Vormen komen spontaan tot stand, kleur en compositie zijn wel zorgvuldig uitgekozen. 
Sprake van vormcontrast (geometrische tegenover organische vormen).
Ritmische compositie maakt dynamische indruk. 
Techniek: rubbing: doordrukken van structuur van diverse voorwerpen door middel van wrijving met potlood of krijt.

Bouwkunst
Net als de surrealistische Schilder probeert de beeldhouwer bij het maken van zijn werk het logisch denken uit te schakelen en zich te laten leiden door willekeurige ingevingen. Hij haalt de dingen uit hun gewone omgeving en geeft er een nieuwe betekenis aan. 
De beelden die hieruit ontstaan hebben een vervreemdende en beklemmende werking ( kopje met schotel en lepel is met bont overdekt) 
Metamorfose ondergaan > wijkt sterk af van de werkelijkheid
Functie: Functievervreemding. Waarneming, tastzin en gevoel worden door de war gebracht.

KENMERKEN
-absurde en onwerkelijke
-dromen en visioenen worden vertaald in figuratieve schilderijen
-abstracte schilderijen zijn gebaseerd op associaties
-toeval speelt een grote rol bij de vormgeving van objecten
-vervreemding