Gouden eeuw van Athene

Par. 2

- De belangrijkste Griekse polis in Klein-Azië was Milete
- Croesus was de 5e opvolger van koning Gyges van Lydië. Hij stond bekend om zijn philhellenisme.
Cyrus was de leider van de Perzen die in +/- 550 de macht over heel Klein-Azië in handen kreeg na het verslaan van koning Croesus.
- Kort na de val van Croesus deden veel Griekse steden mee aan een opstand
tegen Cyrus en werden hiervoor streng gestraft door het betalen van schattingen. Alleen Milete behield een bijzondere status.
- Veel Grieken hadden zich sinds +/- 750 gevestigd in Sicilië en Zuid-Italië. Carthago neemt het westelijk deel in en Sardinië. Er was ook veel opstand bij de plaatselijke Etruskische bevolking. Deze 2 werkten samen tegen een aanval op Alalia. De Alaliërs behaalden een Pyrrhusoverwinning.

Par. 3

- Perzische expansiepolitiek was onder koning Darius bescheiden.
- In +/- 520 ondernamen de Perzen een expeditie naar de Skythen. Hij kwam tot voorbij de Donau waar zijn leger een nederlaag leed. Op de terugtocht werd Thracië tot satrapie gemaakt en onderwierp Macedonië zich.
- Aristagoras was de tyran van Milete die was gevraagd door edelen om in te grijpen op Naxos. Dit leidde tot een Ionische opstand, want Aristagoras had op de terugtocht de tyrannen naar hun stad gestuurd en was met de vloot (200) naar Ionië gegaan zoekend naar steun. Die kreeg hij van Athene en Eretria. De opstand mislukte door de Phoenische vloot van de Perzen en de tweedracht bij de Grieken.
- In 492 Mardonius, schoonzoon van Darius opdracht vanuit Thracië uitbreiding naar het westen. Zijn vloot sloeg op de klippen bij de berg Athos
- In 491 strafexpeditie naar Attica van de Perzen via de Cycladen naar het centrum. Athene weigert zich vrijwillig te onderwerpen. Sparta noodgedwongen ook.
- In 490 vertrok de Perzische vloot naar Eretria, dat werd verwoest. Atheners verlaten de stad en gaan naar Marathon. Het kleinere Atheens leger van hoplieten wisten o.l.v. Miltiades ll de Perzen bij Marathon te verslaan.
- Miltiades had de staat overgehaald tot een vlootexpeditie naar Paros die rampzalig eindigde. Exit Miltiades.
- Sparta's houding t.o.v. de Perzen was afwachtend. Ze wilden het Griekse vastenland hebben en dachten iets te kunnen regelen met de Perzen.
- In 483 steld Themistokles voor een grote vloot te bouwen om Aegina te verslaan met het zilver gevonden in het Lauriongebergte. Er kwamen 200 triëren.
- Athene richt de Helleense Bond op. Alle staten die bescherming wilden tegen de Perzen.
- Xerxes had een brug over de Hellespont laten bouwen en een kanaal achter kaap Athos. De vloot ging langs Thracië en door het kanaal. Het landleger ging Thacië en de nauwe pas. Ze verslaan de koning Leonidas en zijn gevolg bij Thermopylae en Thebe onderwiep zich. Nu vrij baan naar Athene. Een vlootslag bij Artemision eindigt onbeslist. De Griekse vloot lag in de Golf van Salamis. Athene werd ontruimd. Perzische leger verovert Athene en met wat moeite de Acropolis en vernietigd de stad. Themistokles haalt de leider van de vloot over bij Salamis te blijven. In de nauwe baai verliest de Perzische vloot.
Athene wordt weer geplunderd en de Grieken verslaan bij Plataeae o.l.v. de spartaan Pausanias definitief de Perzen.
- In 497 worden de overgebleven Perzische schepen verslagen bij Mycale.

Par. 4

- Er waren spanningen op Sicilië, omdat een aantal vorsten en de Carthagers hun gebied op Sicilië wilden vergroten en 2 tyrannen, Theron van Acragas en Gelon van Gela waren hun invloed aan het vergroten. Gelon veroverd Syracuse en Theron verdrijft de heerser van Himera. Carthago vallen in 480 aan met een vloot. Ze verliezen de slag om Himera, maar ze sluiten wel vrede

Par. 1

- Sparta bleef de grootste macht op de Peloponnesus, maar Athene werd een grote macht in het oosten van het Middellands zeegebied.
- Belangrijkste literaire van de periode 479-404 is Thucydides. Aantekeningen van de Perzische oorlogen tot een compositie. Loopt maar tot 411. Overzicht groei Atheense macht.

Par. 2

- Clubs van verwanten en vrienden van politica en edelmannen heet de hetaiteiai. Adelijke families hadden veel invloed op de democratie door hun traditie, opvoeding en beste info.
- Bevolkingssamenstelling: Burgers (vooral zeugieten en theten), vrouwen + kids, metoiken en slaven
- De onafhankelijke boer was het ideale beroep. In iemands dienst werken was een schande.
- Beroepen van een slaaf: mijnwerker, op het land/in de nijverheid. Huisslaven voor het onderwijs van de kinderen. Overheidsdiensten.
- Metoiken mochten geen land bezitten, wel belasting betalen en worden opgeroepen voor het leger. Vaak werken in de handel en nijverheid.
- De leitourgia is een instelling waarbij de rijke burgers en de metoiken afwisselend grote feesten en toneelstukken en de vloot financierden

Par. 3

- De Atheners stichten een nieuwe bond: De Delisch-Attische bond. Doel was vrijheid tegenover Perzen en Griekse steden in Klein-Azië bevrijden. Deelnemers: de bondgenoten van Athene. Bijdragen: levering oorlogsschepen of een jaarlijkse betaling.
- Voordelen van de Bond voor Athene waren: veel werkgelegenheid in de scheepsbouw voor de theten en de haven van Piraeus trok vele mensen uit de hele Aegeïsche wereld. Veel handel.
- Naxos en Thasos worden aangepakt door Athene, omdat ze de Bond wilden verlaten. Veel twijfel bij de bondgenoten ontstaat.
- Sparta heeft een inzinking ook door nederlaa tegen Argos en beschuldigd de anti-Sparta Themistokles van banden met de Perzen.
- Belangrijke staatsman in de vredige tijd na 478 tussen Athene en Sparta was Cimon. De zoon van Miltiades. Hij was een oude aristocraat en werkte in de democratie via de hetaiteia. Goede generaal-admiraal in de Bond.
- Messenische opstand. De messenische heloten komen in opstand tegen de Spartanen na de aardbeving.
- Sparta vraagt ook Athene om hulp. Cimon stemt toe en voert met het Atheense leger naar Sparta. Daar is hun hulp niet meer gewenst. Athene stapt uit het bondgenootschap met Sparta tegen Perzië, wegens het gezichtsverlies.

Par. 1.4

- De Areopagus ( Raad) moest eerst toezicht op wetten en rechtspraak, maar Ephialtes wilde deze taken overdragen aan de Raad van 55, de Volksvergadering en de volksrechtbanken. De Areopagus alleen nog rechtspraak in moordzaken
- Pericles liet wetten aannemen die deelname aan democratie voor meer mensen mogelijk maakte en voor het werken in de Raad van 500 en volksrechtbanken vergoedingen uitgekeerd.

Par. 5

- Bondgenoten houden: klerouchies stichten bij overwonnen bondgenoten.(zeugieten werden theten).
- Vrede van Callias tussen Athene en Perzië na 450: erkennen van elkaars militaire invloed. Geen perzen in de Aegeïsche zee minstens 3 dagmarsen. Perzië kreeg Cyprus en Atheense erkenning heerschappij over Egypte.

Par. 6

- Sterke punten van de machtspositie van Pericles: familieverbanden, uitstraling op volk, overredingskracht
- 3 bezwaren van bondgenoten tegen de Zeebond:1)de Perzen waren geen bedreiging meer. 2)Het meebetalen aan de restauratie van de Akropolis 3)Rechtzaken in Athene met een Atheense jury en rechtbank.
- Voordelen Athene: Grote vloot die handel beschermde ook naar Athene zelf toe. Veel werk.
- 2 groepen tegenstanders van Pericles: 1)de olargisch gericht groep 2)de radicale democratische groep
- Intellectuele invloed op Pericles en de vrouw uit Milete Aspasia.

Par. 7

- Conflict tussen Korinthe en Corcyra. Athene help Corcyra en Sparta helpt Korinthe. Kolonie van Korinthe, Potidaia wil Zeebond verlaten. Athena tegen Korinthe en Sparta helpt Korinthe. Vooral Korinthe en Megara willen een oorlog. Spartanen vallen Attika binnen. Ontstaan 2 machtscentra.
- A)Archidamische oorlog:
Strategie Pericles, terugtrekken binnen de stadsmuren. Beleg tegen Potidaia gaat door.
- Pestepidemie in Athene: Pericles dood.
- Athene let op Sicilië dat graan levert aan Sparta.
- Conflict bij Pylos: Atheense omsingeld de Spartanen. Spartanen doen vredesaanbod. Vooral door de nieuwe volksleider, Cleon, verworpen.

- Jaar 425 hoogtepunt voor Athene. In 424 ging Spartaanse generaal Brasidas naar Thracië en viel Attische nederzettingen aan. Hulp van koning van Macedonië. Cleon en een vloot tegen Brasidas. Beide sterven. In 421 vrede van Nicias.
- B) Pericles had goede scholing en kwam uit adelijke familie en was gematigd. Cleon was radicaal en niet van adel. Veel overtuigenskracht
Nicias speel een gematigde rol. Alcibades was opgevoed in het huis van Periclesen van de oude adel, maar wist moderne democratie te voeren.
- C)Segesta vraagt hulp aan Alcibades op Sicilië. Vloot wordt klaargemaakt.
- Vlak voor vertrek Hermenschandaal. Alcibades is erbij betrokken en vlucht naar Sparta.
- Syracuse was omsingeld en de Spartanen met Alcibades komen Syracuse te hulp. Atheense leger en vloot wordt verslagen. Athene verliest macht.
- D) Sparta en Athene weer in oorlog. Laatste fase heet de Deceleïsche oorlog. Onrust bij bondgenoten
- De Perzen gaven financiële steun aan Sparta.
- Alcibades van Athene naar Sparta, van Sparta naar de satraap Tissaphernes en weer terug als strateeg naar Athene.
- Vanaf 407 kreeg Sparta steun van bevelhebber van Klein-Azië. De Spartanen werden geleid door Lysander. Veel overwinningen.
- Conon nieuwe bevelhebber van de Atheners. Wordt ingesloten bij Lesbos en Athene helpt. Conon wordt verlost, maar een jaar later wordt de Atheense vloot vernietigd bij Aegospotamoi.
- Belangrijkste oorzaak verlies Athene is dat de Spartanen over een vloot konden beschikken in de Deceleïssche oorlog