Themakatern Midden-Oosten en Noord-Afrika samenvatting

Leerlijn Midden-Oosten en Noord-Afrika

Je kunt uitleggen wat culturele eenheid is en hoe deze ontstond in het Midden-Oosten en Noord-Afrika. + Je kunt uitleggen wat culturele diversiteit is en aan hand van drie voorbeelden beschrijven hoe je dat terugzag in het Arabische rijk.

Culturele eenheid betekent dat er in een grote groep mensen één zelfde cultuur word aangehouden. Voor 697 was dat niet het geval in het Midden-Oosten en Noord-Afrika. Er was toen diversiteit. Dat kwam omdat er in die tijd nog geen geforceerde bekeringen plaatsvonden (er waren dus meerdere godsdiensten), het Grieks en Perzisch als bestuurstaal werd gehouden, hun munten werden geaccepteerd en er werden nog lokale talen gesproken in de veroverde gebieden.

Na 697 kwam hier verandering in door de groei van de islam. Arabisch werd de bestuurstaal en er werden Arabische munten zonder afbeeldingen ingevoerd. Ook werd het Arabisch door veel volkeren overgenomen.

Je kunt beschrijven op welke manier economische bloei leidde tot culturele bloei in de Arabische wereld en van beide twee voorbeelden noemen.

Door de zijderoute tussen Azië en het Midden-Oosten ontstond er een netwerk aan handel in luxe goederen. Ook was er een bloei in de landbouw, onder andere door de irrigatiesystemen.

Deze economische bloei leidde tot een culturele bloei, doordat rijke kaliefen gingen investeren in de kunsten en wetenschappen. Daarnaast werd er door de handel met andere gebieden veel kennis ook geadopteerd. Bagdad (Irak) werd het culturele centrum van de wereld. Er werden veel uitvindingen gedaan zoals het papier.

Je kunt twee verschillende stromingen van wetenschap noemen en uitleggen waarom er tegenstellingen ontstonden tussen Arabische geleerden en wat deze tegenstellingen inhielden.

Er ontstonden twee verschillende wetenschappelijke stromingen: de rationalisten en de traditionalisten. Dit kwam door een verschil in gedachte.

Rationalisten, o.a. de wetenschapper Avicenna, vonden namelijk dat wetenschap niet in strijd was met God, want God had de mens het vermogen gegeven om wetenschap uit te voeren. Volgens de rationalisten had God de wereld geschapen die draait op oorzaak en gevolg.

Terwijl de traditionalisten, o.a. Al-Ghazali, vonden dat God almachtig is en de rationalisten dat teniet deden. Zij wouden de kennis van de islam alleen baseren op de Koran en de Hadith.

Je kunt beschrijven hoe het Ottomaanse rijk vanuit Noordwest-Anatolië kon uitgroeien tot een wereldrijk.

Doordat de Ottomanen investeerden in de wetenschap ontwikkelden ze wapens zoals kanonnen die hen hielpen met het veroveren van o.a. Constantinopel in 1453, waarmee ze het rijk van de Abbasiden overnamen en vervolgens nog meer gebieden

Je kunt uitleggen waarom de Ottomanen vanaf eind 16e eeuw op het gebied van wetenschap een achterstand opliepen ten opzichte van West-Europa in die tijd.

Op den duur wonnen de traditionalisten van de rationalisten in het Ottomaanse Rijk. Wetenschappelijke teksten werden verboden en de Ottomanen liepen een achterstand op ten opzichte van West-Europa in die tijd, die juist wel investeerde in de wetenschap: rationalisme, scheepvaart en navigatie. Doordat Europa niet meer via het Ottomaanse Rijk wil handelen met Azië, omdat het duur was en de Ottomanen islamitisch waren en geen christen, gaan ze opzoek naar hun eigen routes met als gevolg de ontdekking van Amerika door Columbus.

Je kunt de relatie tussen het Ottomaanse Rijk en Nederland beschrijven en besteed daarin aandacht aan politieke en economische aspecten. 

Nederland en het Ottomaanse Rijk hadden dezelfde vijand: het Habsburgse Rijk (Spanje en Oostenrijk). Doordat ze dezelfde vijand hadden besloten ze een bondgenootschap te sluiten om zo de Habsburgers van twee kanten aan te vallen en ze zo te verzwakken, omdat de Habsburgers dan noodzakelijk hun leger en voedsel over twee fronten moeten verdelen. De politieke bondgenootschap leidt dan ook tot economische bondgenoten in bijvoorbeeld wapens om de straten veilig te houden en ook werd er gehandeld in de Levant en Straat van Gibraltar.

Je kunt de verhouding tussen Noord-Afrika en Europa beschrijven door in je uitleg gebruik te maken van: de modernisering van Egypte, het superioriteitsdenken van Europa en de toenemende Europese invloed op Noord-Afrika.

Europa stichtte velen kolonies in Afrika en er heerste het superioriteitsdenken in Europa (racisme en christendom). Het Ottomaanse Rijk werd in die tijd ‘een zieke man’ genoemd, een rijk dat langzaam aan het sterven was doordat er het traditionalisme en conservatisme nog overheerste en er als gevolg ook geen ondernemende burgers of industrialisatie was, wat leidde tot veel armoede. Er werd niet gemoderniseerd, waardoor de Europese invloed alleen maar groter werd. De Ottomanen waren afhankelijk van Europa. De Europeanen investeerden in de modernisering van Egypte, waar ze met die positie ook invloed konden uitoefenen.

Je kunt uitleggen waardoor en hoe de Europese invloed toenam in het Midden-Oosten ten tijde van de Eerste Wereldoorlog.

Ten tijde van WO1 kwam het nationalisme, industrialisatie, militarisme, expansie en superioriteitsgevoel op in Europa. Het Ottomaanse Rijk hoorde bij de centralen (Het Duitse Keizerrijk, Oostenrijk-Hongarije & Italië) die de oorlog verloren tegen de geallieerden. Wat ook leidde tot hun val was de opstand van de Hasjemieten in 1916. Het panarabisme was opgekomen, een ideologie dat voor een natiestaat voor alle Arabieren was met eigen bestuur en eigen grenzen. De Hasjemieten waren tegen de Ottomanen en Europeanen. De Hasjemieten kregen steun van de Britten, die hun een eigen staat beloofden. De Britten hielden zich hier echter niet aan en legden in het geheim het Sykes-Picot verdrag met Frankrijk over invloedsferen en mandaatgebieden in de Ottomaanse gebieden zonder overleg en zonder enig panarabisme.

Je kunt met het begrip zelfbeschikkingsrecht verklaren hoe het nationalisme in gebieden in het Midden-Oosten toenam.

Na WO1 braken er nationalistische opstanden tegen de Britten uit in het Midden-Oosten. Ze voelden zich bedrogen, omdat de Britten zich niet aan hun beloftes hadden gehouden. De Amerikaanse president Wilson had gezegd dat ook de Arabieren zelfbeschikkingsrecht hadden: het recht om zelf te bepalen bij welke staat zijn gebied hoort en hoe deze staat bestuurd wordt.

Je kunt de modernisering van Turkije beschrijven en uitleggen waarom deze seculiere modernisten in de Arabische wereld een tegenreactie opriepen.

Onder de Turken was een fel nationalisme ontstaan en onder leiding van Mustafa Kemal werden alle buitenlandse troepen uit Turkije verdreven en de Turkse natiestaat opgericht. Kemal was en seculiere modernist: hij wou Turkije naar westers voorbeeld moderniseren. Arabisch schrift werd vervangen door Latijn en de islam werd verbannen uit het openbare leven. Hoofddoeken, tulbanden en sluiers werden verboden. Kemal werd ook wel Atatürk genoemd. Het strenge beleid van Kemal riep een tegenreactie op van de islamieten. Ze wouden geen parlementaire democratie meer, alleen islam.

Je kunt beschrijven hoe na de Tweede Wereldoorlog de dekolonisatie in het Midden-Oosten en Noord-Afrika verliep en welke nieuwe staten daar ontstonden.

Door de trend van de dekolonisatie kwam het Midden-Oosten en Noord-Afrika los van Europa. Er ontstonden de staten Libanon, Syrië, Jordanië, Libië, Marokko, Tunesië en Algerije. Al snel kwamen nationalistische dictaturen aan de macht zoals Nasser in Egypte. Nasser wou het Suezkanaal nationaliseren en voerde een zesdaagse oorlog tegen Israël daarvoor, die hij verloor.

Je kunt minstens vijf oorzaken noemen van de Arabische Lente in 2010 en 2011.

1. Beperkte vrijheid
2. Corruptie
3. Nepotisme
4. Zelfverrijking van de elite
5. Frustraties jongeren

Je kunt beschrijven hoe de verhouding tussen Israël en Palestina zich ontwikkelde vanaf 1948. Maak hier gebruik van de volgende begrippen: Zesdaagse Oorlog, PLO, intifada, Hamas.

Tijdens de oorlog in Palestina vluchten velen naar de Gazastrook, de Westoever, Libanon, Syrië, Jordanië en Egypte. In de zesdaagse oorlog verloren deze landen echter kansloos van Israël. Vanaf 1964 werd Israël bestreden door de PLO, een terroristische Palestijnse verzetsorganisatie. Door verdeeldheid onder de Palestijnen braken er gevechten uit tussen Hamas  en het PLO. Hamas kreeg de macht over o.a. de Gazastrook.

Je kunt verklaren waarom na 2000 een mogelijke oplossing van het Israëlisch-Palestijnse steeds onwaarschijnlijker werd.

Er woedde zich een oorlog tussen Israël en Hamas en Israël sloot de Westoever af met hoge muren. Nog altijd waren de Israëliers van mening dat het gebied waar de Palestijnse staat, staat bij hun hoort. Daarnaast kregen de Israëliërs steun van Trump.

Je kunt beschrijven hoe tegenstellingen tussen moslims zich ontwikkelden. Maak hier gebruik van de volgende begrippen: salafisme, jihadisten, fundamentalisten.

Het salafisme was een fundamentalistische ideologie die voor geweld kozen in hun streven naar een islamitische staat. Aanhangers van het salafisme worden jihadisten genoemd. Niet alle moslims waren voor deze gewelddadige ideologie, waardoor er tegenstellingen tussen moslims ontwikkelden.