Van jagen en verzamelen naar landbouw

H 1 Boeren en Jagers

§ 1

Jagers en verzamelaars

• Levenswijze jagers en verzamelaars: cultuur, jager-verzamelaars
• Ontstaan mensheid, etnische verschillen.

Etnische en culturele verschillen:

Mensen hebben geen rassen maar zijn: etnisch verschillend:
verschillende lichamelijke kenmerken bij groepen mensen (bv huidskleur).

Verklaring etnische verschillen:
de mens heeft zich miljarden jaren geleden verspreid over alle werelddelen (behalve Antarctica), dit was toen nog een stuk vast land. Door de jaren heen heeft de mens zich aangepast aan de levensomstandigheden (klimaat enz.).

Culturele verschillen: verschillen in denken en doen van bevolkingsgroepen.

• KA’s van jagers en[DH1]  boeren:
  • Levenswijze jagers en verzamelaars
  • Ontstaan landbouw + landbouwsamenlevingen
  • Ontstaan eerste stedelijke gemeenschappen
• Periode:
  • Prehistorie: tijd van ongeschreven bronnen.
    Ongeveer 3000 v.C. ontstond schrift. Maar dit is niet per definitie het einde van de prehistorie, omdat het ontstaan van het schrift verschilde van tijd per gebied. Voor het ene gebied eindigt de prehistorie dus eerder dan bij de ander.

De prehistorie eindigt als er over/door jou geschreven word.

à          Leefde in 2500 v.C. een volk, maar er wordt wel van gezegd dat het in de prehistorie leefde, waarom?

Leefwijze jagers en verzamelaars[DH2] :

• Leven in kleine groepen (20 tot 50 man)
• Middelen van bestaan:
  • Jacht
  • Visserij
  • Noten
  • Vruchten
• Altijd voor een korte tijd ergens gevestigd
• Eenvoudige bewoning: open lucht/ grot/ simpele hut
• Eenvoudige werktuigen: hout, steen en botten
• Taakverdeling: incidenteel leiderschap. Niet per se een leider. Je deed gewoon waar je goed in was.
• Geloof in magie/ magische rituelen. (Dit leidde uit eindelijk tot ontw. van religie.)

§ 2

Boeren

Neolithische revolutie[DH3] :
het ontdekken en ontwikkelen van landbouw waardoor de
sedentaire revolutie:
het leven op een vaste plek zich ontwikkelde.

Dit duurde duizenden jaren. 3 fasen:

• Eerst:
  Normandische samenleving (jagen, verzamelen, vissen).
• Dan:
  semi-sedentaire samenleving (overgangsfase). Mensen gingen geleidelijk op vaste plekken wonen (dus niet van de een op de andere dag).
• En dan:
  Sedentaire samenleving: boeren in een landbouwsamenleving.

Dit is de landbouwrevolutie. Dit proces is voltooid in het Midden-Oosten rond 7500 v.C..

Meer kenmerken van landbouwsamenleving:

• Ontwikkelen sedentaire samenleving (leven op vaste plek).
• Zelf voedsel verbouwen.
• Domesticatie: het leren gebruiken van gewassen + dieren leren temmen.
• Hiërarchische samenleving: leiderschap gebaseerd op bezit. (hierdoor gelaagde samenleving)
• Specialisatie: taakverdeling in samenleving (beroepen).
• Bevolkingsgroei -> meer bestaanszekerheid.
• Ontstaan dorpen.
• (later) Ontwikkeling steden.
• (uit eindelijk) Schrift.

Landbouwsporen in NL

Tot 5300 geen sporen. Va. 5300 bandkeramiekers: naar potten vernoemd volk. Werk/ versiering in vorm van band om een pot.
In Limburg gevonden: graan, linzen, erwten (sedentaire samenleving). Vanuit Limburg geen verder verspreiding, want:
Rond 4500 v.C. verdween landbouwcultuur daar. Land was al geschikt voor jacht en visserij, waarom dan nog aan landbouw doen als we al in levensbehoeften kunnen voorzien?
In Drenthe: Hunebedbouwers, megalithische[DH4]  cultuur (megalithisch= grote stenen). Trechterbekercultuur (3450-2900 v.C.) Trechterbekers zijn in Drenthe gevonden.

à          Bij landbouwcultuur behoorde geloof in rituelen en godsdienst (religie). Voorouderverering was hier een onderdeel van. De mensen in die landbouwsamenlevingen deden dit d.m.v. de hunebedden.

Stadstaten

Vruchtbaar stroomgebied: Eufraat en Tigris.
Er was een vroege ontwikkeling in landbouw.

In de nederzettingen:
- Vervullen van taken voor de gemeenschap, gemeenschappelijke landbouw (bv irrigatie landbouwgrond)
- Werden voorraden aangelegd
- Ontstonden handelscontacten met  verderaf gelegen gebied
- Ontstond ongelijkheid van bezit

In de stadstaten:
- Dorpen groeien uit/ aan elkaar tot steden
- Steden eerst zelfstandige staat met aan het hoofd een priester-koning
- Later onderdeel van een staat -> groter koninkrijk

Staten worden groter, er is bestuur en organisatie nodig in samenleving.

Klimaat (heet en droog) en overstromingen
Irrigatie[DH5]  en dijkenbouw
Zonder organisatie en leiding komt het belangrijkste middel van bestaan in gevaar. *

- Voedsel wordt centraal geleid
overschot aan voedsel gaat naar paleis, er ontstaat bezitsvorming en sociale verschillen:
bovenlaag met rijken en leidinggevenden.

Belangrijk verschil met jagers en verzamelaars: gelijk/ gelaagd
er kwamen beroepen, niet iedereen was boer meer en nieuwe groep mensen: handelaars (handelscontact).

Mesopotamië als vb:
koning van de stadstaat
stad met omringd landbouw gebied, boer draagt oogst af aan staat. Oogst wordt weer gebruikt als belasting.
Centrum van stadstaat= (priester)koning met bestuur[DH6]  en tempel.

à          De priesterkoning kunnen wetten maken en VASTLEGGEN met behulp van het SCHIRFT! (zie blz. 15 van het handboek).

 [DH1]Het tijdvak heet jagers en boeren! Zonder landbouw geen steden…

 [DH2]Netjes overzicht. Welke vraag zou je hierbij voor jezelf bedenken?

 [DH3]Welk verband bestaat er tussen de neolithische en sedentaire revolutie?

Dat heb je hieronder goed uitgelegd

 [DH4]Welk verband bestaat er tussen het bouwen van dit soort monumenten en landbouw?

 [DH5]Irrigatie dwingt dus tot samenwerking, anders gaat er kostbare grond/gewassen etc. verloren.

 [DH6]Vastleggen van wetten met behulp van?