Tweede wereldoorlog

Gevolgen hiervan waren:
• De strijd werd meer op afstand gevoerd en was dus minder persoonlijk. Het werd steeds meer een zaak van technici.

• Er werden geen strijdgassen gebruikt.

In de tweede wereldoorlog waren veel meer burgers bij de oorlog betrokken dan in eerdere oorlogen:

- Omdat miljoenen mannen in militaire dienst waren, moesten vrouwen hen vervangen in fabrieken en andere bedrijven. Daarnaast verzorgden vrouwen voor de verpleging van gewonden. In de bezette gebieden leverden vrouwen ook belangrijke bijdragen aan het verzet.

- Ten gevolge van de bewegingsoorlog met veel betere middelen van vervoer dan ooit tevoren werden in die landen veel grotere gebieden door de strijd getroffen.

- Uit veel gebieden in Oost-Europa werd de bevolking op hardhandige wijze geheel of gedeeltelijk verdreven. Eerst door de Duitsers, later op nog veel groter schaal door de Russen.

Ook vielen er veel meer doden onder de burgerbevolking dan in de Eerste Wereldoorlog:
- Massale bombardementen verwoesten steden en doodden talloze inwoners.

- Nazi-Duitsland voerde een ideologische oorlog die met massamoorden binnen en buiten concentratiekampen gepaard ging.

- Ook in de overige bezette gebieden traden de Duitsers wreed op. Om verzet te onderdrukken werden talloze gijzelaars geëxecuteerd.

- In Azie kostte de oorlog van Japan tegen China aan miljoenen Chinese burgers het leven. Berucht werd het bloedbad van Nanking, waarbij enkele honderdduizenden burgers zouden zijn omgekomen.

Ook waren de verwoestingen veel omvangrijker:
- De verwoestingen op niet eerder vertoonde schaal waren het gevolg van de bewegingsoorlog, de vernietigender wapens en de bombardementen.

- aan het oostfront leidde ook de tactiek van ‘de verschroeide aarde’tot grote verwoestingen. Ze vernielden zoveel ze maar konden om niets in de handen van de tegenstander te laten vallen.

Weer veel aandacht voor propaganda en cultuur

- Een uitgebreide illegale pers ontstond. Dit kwam vooral omdat de Duitsers een groot deel van Europa hadden bezet (zie het kaartje).

- De film werd veel belangrijker. Vanaf de jaren '30 kwamen er films met geluid.

- Strooibiljetten werden grootschaliger gebruikt. Ze riepen de vijandelijke bevolking op de strijd te staken en zich te verzetten tegen de eigen regering.

- De radio werd het belangrijkste propagandamiddel. Hitler en Goebbels hielden vaak toespraken voor de radio. Men maakte speciale programma's voor de bevolking in de vijandelijke en bezette gebieden.

- Het effect van de propaganda was niet groot. De afkeer van de vijand werd in Engeland en de VS vooral veroorzaakt door de vijand zelf. Hoewel de VS isolationistisch was veranderde dat door de Japanse aanval op Pearl Harbor. In Engeland groeide de afkeer van Nazi-Duitsland vooral na München. De Duitsers manipuleerden echter de media tot in de kleinste details.

Paragraaf 3 Nederland onder Duitse bezetting.
De tweede wereldoorlog begon voor Nederland op vrijdag 10 mei 1940, toen Duitse troepen vroeg in de morgen Nederland binnenvielen. Deze aanval was een klein onderdeel van een groot Duits aanvalsplan tegen West-Europa.

Het Nederlandse leger was veel groter dan het Duitse leger dat Nederland aanviel, maat het was slecht bewapend en niet goed voorbereid.

Hoewel de Duitse aanval met parachutisten op het regeringscentrum Den Haag mislukte, was het de Nederlandse legerleiding al op 13 mei duidelijk dat de strijd verloren was. Een bombardement op Rotterdam op 14 mei betekende het einde. De Nederlandse opperbevelhebber, generaal Winkelman, vreesde bombardementen op meer steden en capituleerde.

De Nederlandse regering was op 13 mei uit veiligheidsoverwegingen naar Engeland uitgeweken om van daaruit de rest van het Koninkrijk te kunnen blijven besturen.

Nederland vond neutraliteit in de jaren ’30 de beste politiek:
1) veiligheid

2) handel

3) moreel -> goede voorbeeld geven GEEN oorlog.

4) Duitse bestuur tijdens de bezetting

De hoogste gezagsdrager in Nederland werd de Oostenrijkse nationaal-socialist Seyss Inquart. Hij stond rechtstreeks onder Hitler en zijn titel was ‘rijkscommissaris’.

Het was de bedoeling dat Nederland nauw met het nieuwe Duitse rijk zou worden verbonden, want het Nederlandse volk behoorde volgens de nationaal-socialisten ook tot het Germaanse ras.

Seyss-Inquart stond aan het hoofd van 1500 Duitse bestuursambtenaren. Zij gaven bevelen die door de Nederlandse ambtenaren van ministeries, provincies, gemeenten moesten worden uitgevoerd.

Ook Duitse politie kwam er in Nederland om verzet te voorkomen of de onderdrukken. Zij moesten ook de kust verdedigen tegen een eventuele landing vanuit Engeland.

Ook Duitse jachtvliegtuigen op Nederlandse vliegvelden gezet om Engelse en Amerikaanse bommenwerpers die op weg waren naar Duitsland neer te halen.

De Duitse bezetters hadden bij hun bestuur vooral 2 doeleinden:

1) Nederland inschakelen bij de Duitse oorlogvoering. Door Nederlandse aan te werven voor het Duitse leger, maar ook door ze als arbeiders laten werken in de Duitse oorlogsindustrie. Ook konden de Nederlandse landbouw en industrie producten leveren aan Duitsland.

2) De Nederlandse bevolking winnen voor het nationaal socialisme. Nederland zou nationaal-socialistisch worden(nazificatie). Ook de joden moesten uit de samenleving.

Seyss Inquart hoopte dat de Nederlandse bevolking vrijwillig tot het nationaal-socialisme zou overgaan. Er werd hier veel propaganda voor gemaakt.

Een poging van Nederlanders tot politieke vernieuwing wekte enthousiasme.

In juni 1940 werd de Nederlandse Unie opgericht. Een organisatie die met de Duitsers wilde samenwerken alleen die wel het karakter van Nederland benadrukte. Deze nieuwe aanhang kwam ook doordat voor de oorlog de regering de problemen van de economische crisis niet kon oplossen.

De aanhang van de Nationaal-Socialistische Beweging(NSB), een Nederlandse Fascistische partij, steeg wel aan het begin van de oorlog. Veel Nederlanders wilde wel met de Duitsers samenwerken, ze hadden hiervoor verschillende redenen:
1) om hun bedrijf in stand te houden

2) om veel geld te verdienen door order van het Duitse leger

3) om niet te worden ontslagen

4) er waren baantjesjager die carrière wilden maken

5) uit afkeer van de parlementaire democratie

6) om het communisme te bestrijden.

Vanaf begin 1941 ging de bezetter harder optreden om het nationaal-socialisme door te voeren. Dat gebeurde vooral om 2 redenen:
1) De nationaal-socialistische propaganda sloeg niet aan bij de Nederlandse bevolking

2) Nederland moest een grotere bijlage leveren aan de oorlogvoering,

In juni 1941 viel Duitsland Rusland binnen en in december 1941 verklaarde Hitler de oorlog aan de VS. Daardoor een 2 frontenoorlog.

Omdat vrijwillige nazificatie niet lukte, ging de bezetter dwang gebruiken.

• Kunstenaars moesten lid worden van de nationaal-socialistische Kultuurkamer.

• de omroeporganisaties werden vervangen door 1 rijksradio: de Nederlandse omroep(maart 1941)

• alle vakvereningen gingen op in het Nederlands Arbeidsfront

• de NSB werd de enige politieke partij die was toegestaan. Einde aan oude politieke partijen(juli 1941) en Nederlandse Unie werd verboden(december 1941)

De NSB kende evenals de Duitse NSDAP het leidersbeginsel. De leider van de NSB was ir. Anton Mussert.

Door propaganda probeerde ze veel leden te krijgen, maar dit lukte niet. Dus Mussert en de NSB van de Duitsers hadden maar weinig macht.

Het aantal vrijwilligers was gering dus besloot de bezetter Nederlanders eind februari 1941 te dwingen (Arbeitseinsatz). Nederlandse arbeidsbureaus hielpen de bezetter met het vinden van arbeidskrachten. Ook moest Nederland landbouw- en industrieproducten aan Duitsland te leveren. Bepaalde producten begonnen daardoor in Nederland schaars te worden. Toen de bezetter besloot om de Nederlandse krijgsgevangenen weer op te roepen braken als protest in 1943 de April/meistakingen uit. Deze werd hardhandig onderdrukt door stakers standrechtelijk te executeren. Maar door de stakingen hadden veel voormalige soldaten de moed gekregen om zich te verzetten. Ze gingen zich niet melden, maar doken onder.

De belangrijkste Duitse maatregelen richten zich in het begin van de bezetting vooral tegen joden. Stap voor stap werden de Joodse Nederlanders geïsoleerd.

Zes maatregelen waren:
1) alle joden die in dienst waren van de overheid moesten zich laten registreren

2) alle joden ontslaan

3) joodse kinderen alleen nog maar naar speciale joodse scholen

4) veel dingen werden voor joden verboden

5) alle joden moesten een gele ster dragen

6) alle joden moesten zich melden voor werkverruiming in Duitsland.

in de praktijk hield dat in dat de meeste Joden naar het kamp Westerbork(Drenthe) werden gebracht. Vanuit hier begon de deportatie naar de vernietigingskamp Auschwitz en Sobibor in Polen.

Doordat producten schaars werden kam er een distributiesysteem. Echte honger was er niet behalve in de Hongerwinter in West-Nederland. Naast de legale handel via distributiebonnen ontstond er ook een ruilhandel en een levendige zwarte handel met hoge prijzen.

De anti-Duitse stemming nam door het harde optreden van Duitsland toe en doken er veel meer mensen onder.

Actief verzet:
Verzetsmensen hielden zich vooral bezig met:

- de verzorging van onderduikers,

- opvang van bemanning van neergeschoten Engelse of Amerikaanse vliegtuigen,

- vervaardiging en verspreiding van ondergrondsekranten,

- vervalsing van persoonsbewijzen en bonkaarten,

- het plegen van sabotage en van overvallen om aan goederen voor onderduikers te komen,

- het liquideren van voor het verzet levensgevaarlijke verraders.

- Meisjes zorgden als koerierster voor het onderlinge contact

De grootste verzetsorganisatie was de LO/LKP (Landelijke Organisatie voor Hulp aan Onderduikers/Landelijke Knokploegen)

Passief Verzet:
Passief verzet is onderduiken of onderdak verlenen. Of het blijk geven van anti-Duitse gezindheid. Door bijvoorbeeld beroep opgeven, omdat zij de bezetter geen dienst wilde leveren.

Op actief verzet stond de doodstraf en op passief verzet het concentratiekamp.

De laatste oorlogsmaanden: september 1944- mei 1945

Na de geslaagde invasie in Normandië (6 juni 1944) en de opmars van de Russische troepen in Oost- Europa stond de militaire overwinning van de Geallieerde vast. September 1944 bereikte de Geallieerde het zuiden van Nederland.

Door een fout van radio oranje vanuit London begon Nederland de bevrijding te vieren, dolle dinsdag (5 september 1944). De regering riep daarna op tot een spoorwegstaking maar dat had geen zin. De spoorwegstaking was bedoeld voor de verbindingslijnen van het Duitse leger in Nederland te bemoeilijken.

Ook de opmars van de geallieerde liep bij de grote rivieren vast en het lukte hen ook niet om de burg over de rijk te veroveren.

De laatste oorlogsmaanden in het zuiden van Nederland:

- Najaar 1944 grotendeels bevrijd door Britse en Canadese troepen.

- De geallieerden bepaalden wat er gebeurde.

- In de frontgebieden werden veel vernielingen aangericht en velen verbleven in kelders en werden geëvacueerd en dakloos.

De laatste oorlogsmaanden in de rest van Nederland:
- Het Duitse bestuur werd steeds harder en ze gingen razzia’s gebruiken om arbeidskrachten voor Duitsland te verzamelen.

- Mannen werden van straat opgepakt en naar Duitsland gebracht.

- Het verzet nam toe, maar daardoor ook de maatregelen van de bezetter. Hierdoor werd de hele mannelijke bevolking van putten naar Duitse werkkampen gebracht.

De laatste oorlogsmaanden in het westen van Nederland:
- Veel voorzieningen waren verdwenen.

- Gas, elektriciteit, openbaar vervoer was er soms of helemaal niet.

- In de grote steden ontstond hongersnood. (Hongerswinter)

- Dit tegelijk met een strenge winter leidde tot de dood van ongeveer 15.000 Nederlanders.

Het einde van de oorlog:
- In het voorjaar van 1945 wisten de Geallieerden de Duitse tegenstand in Nederland te breken.

- Op 5 mei 1945 gaven de Duitse troepen in ons land zich over.

- Enkele dagen later capituleerde het hele Duitse leger.

- Bij de bevrijding van Nederland sneuvelden 6.700 Britse, 4.000 Canadese, 1.135 Amerikaanse en 630 Poolse soldaten. Het aantal Duitse gesneuvelden wordt geschat op 15.000.

Paragraaf 4: De gevolgen van de oorlog.
Gevolgen voor de slachtoffers, nabestaanden en andere overlevenden:

- Slachtoffers -> 40 miljoen doden, 250 000 Nederlanders.

- Nabestaanden ->

- miljoenen gezinnen hadden 1 of meer gezinsleden verloren.

- Vrouwen moesten zonder echtgenoot een gezin opvoeden,

- veel kinderen hadden een vader verloren nog voordat zij hem hadden leren kennen,

- ouders verloren kinderen,

- veel kinderen verloren 1 of beide ouders.

- Overlevenden -> nog steeds lichamelijke klachten en psychische problemen, die kunnen worden teruggevoerd op oorlogservaringen

Berechtiging van oorlogsmisdadigers:
- Na de tweede wereldoorlog werden voor het eerst na een oorlog de voormalige leiders van de verliezende staten wegens oorlogsmisdaden berecht.

- In Neurenberg en in Tokyo werden militaire tribunalen gehouden.

- In het westen kreeg het internationaal militair tribunaal van Neurenberg de grootste aandacht.

- Ook vele andere Duitsers, Japanners en mensen uit bezette gebieden die met de bezetter hadden samengewerkt, werden wegens oorlogsmisdaden veroordeeld.

Berechtiging van collaborateurs:
Collaborateurs zijn mensen die in bezette gebieden met de Duitsers hebben samengewerkt. De Berechtiging bleek een moeilijke opgave, omdat

- het was een ingewikkelde zaak

- het aantal betrokkenen groot was.

- Het was soms moeilijk om de juiste straf te bepalen.

- Ook in Nederland werden mensen die gecollaboreerd hadden via bijzondere rechtspraak ter verantwoording geroepen.

Kort na de oorlog: enorme verwoestingen en grote armoede:

- Op korte termijn waren ongetwijfeld de enorme verwoestingen van groot belang.

- Economisch was veel schade aangericht.

- Toch was Nederland in 1950 alweer op economische niveau als voor 1940.

Grenzen verschuiven landen verdwijnen:
o Belangrijke wijzing was de verschuiving van Polen naar het westen ten koste van Duitsland.

o Om latere problemen te voorkomen werden de Duitsers, evenals de Sudeten- Duitsers, in Tsjecho-Slowakije daar verdreven.

o Duitsland werd in 4 dalen onderverdeeld, Engeland, Frankrijk, Amerika en Rusland.

o Engeland, Frankrijk en Amerika samen werd de Bondsrepubliek (West-Duitsland) genoemd.

En het Russische gedeelte de Republiek DDR (Oost-Duitsland).

o Estland, Letland, Litouwen en delen van Slowakije en Roemenië werden weer onderdeel van het Russische rijk.

o Istrië, dat aan Italië had behoord, werd toegevoegd aan Joegoslavië.

Machtsverhoudingen veranderen sterk:
- Voor de tweede wereldoorlog had West-Europa een grote macht, maar in de tweede wereldoorlog groeide de rol van de VS en Rusland sterk.

- De macht van de VS en Rusland bleef en die van West-Europa nam af.

- Nederlandse positie veranderde. Nederland bleef niet meer neutraal maar sloot zich na de oorlog aan bij het Westerse gedeelte.

De koude oorlog ontstaan en een bewapeningswedloop begint:
Na de Tweede Wereldoorlog kwam het kapitalistische blok onder leiding van de VS tegenover het communistische blok te staan onder leiding van de Sovjet Unie. Tussen beide blokken ontstond een 'Koude Oorlog', die gepaard ging met een bewapeningswedloop.

De kolonisatie komt dichterbij:
- Sinds de Eerste Wereldoorlog waren de nationalistische bewegingen in de koloniën sterk gegroeid.

- Hoewel de koloniale mogendheden ook van mening waren dat er ooit een einde moest komen aan het koloniale tijdperk verschilden ze met de nationalisten van mening over het tijdstip waarop.

- Door de Tweede Wereldoorlog kregen de nationalistische bewegingen nieuwe mogelijkheden.

- Daarbij kwam dat zowel de VS als de SU anti - kolonialistisch waren.

- Spoedig werden landen onafhankelijk zoals India en Pakistan in 1948 en Indonesië in 1949.

Einde van de oorlog wordt het begin van het atoomtijdperk:
In 1945 kon alleen de VS een atoombom maken, nu kunnen al meerdere landen dat. Het einde van de oorlog zou het begin van het atoomtijdperk worden. De dreiging van een atoomoorlog is het gevolg van de tweede wereldoorlog.

Meer aandacht voor vredes- en verdedigingsorganisaties.
- Na de eerste wereldoorlog was de Volkenbond opgericht om een nieuwe oorlog te voorkomen.

- Deze organisatie wist echter in de praktijk maar heel weinig invloed op de politiek uit te oefenen.

- Na de tweede wereldoorlog tekende 50 vertegenwoordigers van staten het ‘handvest van de verenigde Naties’.

- De verenigde Naties kregen tot taak nieuwe oorlogen te voorkomen en te helpen bij de bestrijding van armoede, ziekten, honger en onrecht in de wereld.

De meeste staten wilden bijdragen aan het voorkomen van oorlogen door samenwerking op militair gebied. Zo kwam in de westerse wereld de Noord-Atlantische Verdragsorganisatie (NAVO) tot stand, die nog steeds bestaat.

De aanhang van de Nationaal-Socialistische Beweging(NSB), een Nederlandse Fascistische partij, steeg wel aan het begin van de oorlog. Veel Nederlanders wilde wel met de Duitsers samenwerken, ze hadden hiervoor verschillende redenen:
1) om hun bedrijf in stand te houden

2) om veel geld te verdienen door order van het Duitse leger

3) om niet te worden ontslagen

4) er waren baantjesjager die carrière wilden maken

5) uit afkeer van de parlementaire democratie

6) om het communisme te bestrijden.

Vanaf begin 1941 ging de bezetter harder optreden om het nationaal-socialisme door te voeren. Dat gebeurde vooral om 2 redenen:
1) De nationaal-socialistische propaganda sloeg niet aan bij de Nederlandse bevolking

2) Nederland moest een grotere bijlage leveren aan de oorlogvoering,

In juni 1941 viel Duitsland Rusland binnen en in december 1941 verklaarde Hitler de oorlog aan de VS. Daardoor een 2 frontenoorlog.

Omdat vrijwillige nazificatie niet lukte, ging de bezetter dwang gebruiken.

• Kunstenaars moesten lid worden van de nationaal-socialistische Kultuurkamer.

• de omroeporganisaties werden vervangen door 1 rijksradio: de Nederlandse omroep(maart 1941)

• alle vakvereningen gingen op in het Nederlands Arbeidsfront

• de NSB werd de enige politieke partij die was toegestaan. Einde aan oude politieke partijen(juli 1941) en Nederlandse Unie werd verboden(december 1941)

De NSB kende evenals de Duitse NSDAP het leidersbeginsel. De leider van de NSB was ir. Anton Mussert.

Door propaganda probeerde ze veel leden te krijgen, maar dit lukte niet. Dus Mussert en de NSB van de Duitsers hadden maar weinig macht.

Het aantal vrijwilligers was gering dus besloot de bezetter Nederlanders eind februari 1941 te dwingen (Arbeitseinsatz). Nederlandse arbeidsbureaus hielpen de bezetter met het vinden van arbeidskrachten. Ook moest Nederland landbouw- en industrieproducten aan Duitsland te leveren. Bepaalde producten begonnen daardoor in Nederland schaars te worden. Toen de bezetter besloot om de Nederlandse krijgsgevangenen weer op te roepen braken als protest in 1943 de April/meistakingen uit. Deze werd hardhandig onderdrukt door stakers standrechtelijk te executeren. Maar door de stakingen hadden veel voormalige soldaten de moed gekregen om zich te verzetten. Ze gingen zich niet melden, maar doken onder.

De belangrijkste Duitse maatregelen richten zich in het begin van de bezetting vooral tegen joden. Stap voor stap werden de Joodse Nederlanders geïsoleerd.

Zes maatregelen waren:
1) alle joden die in dienst waren van de overheid moesten zich laten registreren

2) alle joden ontslaan

3) joodse kinderen alleen nog maar naar speciale joodse scholen

4) veel dingen werden voor joden verboden

5) alle joden moesten een gele ster dragen

6) alle joden moesten zich melden voor werkverruiming in Duitsland.

in de praktijk hield dat in dat de meeste Joden naar het kamp Westerbork(Drenthe) werden gebracht. Vanuit hier begon de deportatie naar de vernietigingskamp Auschwitz en Sobibor in Polen.

Doordat producten schaars werden kam er een distributiesysteem. Echte honger was er niet behalve in de Hongerwinter in West-Nederland. Naast de legale handel via distributiebonnen ontstond er ook een ruilhandel en een levendige zwarte handel met hoge prijzen.

De anti-Duitse stemming nam door het harde optreden van Duitsland toe en doken er veel meer mensen onder.

Actief verzet:
Verzetsmensen hielden zich vooral bezig met:

- de verzorging van onderduikers,

- opvang van bemanning van neergeschoten Engelse of Amerikaanse vliegtuigen,

- vervaardiging en verspreiding van ondergrondsekranten,

- vervalsing van persoonsbewijzen en bonkaarten,

- het plegen van sabotage en van overvallen om aan goederen voor onderduikers te komen,

- het liquideren van voor het verzet levensgevaarlijke verraders.

- Meisjes zorgden als koerierster voor het onderlinge contact

De grootste verzetsorganisatie was de LO/LKP (Landelijke Organisatie voor Hulp aan Onderduikers/Landelijke Knokploegen)

Passief Verzet:
Passief verzet is onderduiken of onderdak verlenen. Of het blijk geven van anti-Duitse gezindheid. Door bijvoorbeeld beroep opgeven, omdat zij de bezetter geen dienst wilde leveren.

Op actief verzet stond de doodstraf en op passief verzet het concentratiekamp.

De laatste oorlogsmaanden: september 1944- mei 1945

Na de geslaagde invasie in Normandië (6 juni 1944) en de opmars van de Russische troepen in Oost- Europa stond de militaire overwinning van de Geallieerde vast. September 1944 bereikte de Geallieerde het zuiden van Nederland.

Door een fout van radio oranje vanuit London begon Nederland de bevrijding te vieren, dolle dinsdag (5 september 1944). De regering riep daarna op tot een spoorwegstaking maar dat had geen zin. De spoorwegstaking was bedoeld voor de verbindingslijnen van het Duitse leger in Nederland te bemoeilijken.

Ook de opmars van de geallieerde liep bij de grote rivieren vast en het lukte hen ook niet om de burg over de rijk te veroveren.

De laatste oorlogsmaanden in het zuiden van Nederland:

- Najaar 1944 grotendeels bevrijd door Britse en Canadese troepen.

- De geallieerden bepaalden wat er gebeurde.

- In de frontgebieden werden veel vernielingen aangericht en velen verbleven in kelders en werden geëvacueerd en dakloos.

De laatste oorlogsmaanden in de rest van Nederland:
- Het Duitse bestuur werd steeds harder en ze gingen razzia’s gebruiken om arbeidskrachten voor Duitsland te verzamelen.

- Mannen werden van straat opgepakt en naar Duitsland gebracht.

- Het verzet nam toe, maar daardoor ook de maatregelen van de bezetter. Hierdoor werd de hele mannelijke bevolking van putten naar Duitse werkkampen gebracht.

De laatste oorlogsmaanden in het westen van Nederland:
- Veel voorzieningen waren verdwenen.

- Gas, elektriciteit, openbaar vervoer was er soms of helemaal niet.

- In de grote steden ontstond hongersnood. (Hongerswinter)

- Dit tegelijk met een strenge winter leidde tot de dood van ongeveer 15.000 Nederlanders.

Het einde van de oorlog:
- In het voorjaar van 1945 wisten de Geallieerden de Duitse tegenstand in Nederland te breken.

- Op 5 mei 1945 gaven de Duitse troepen in ons land zich over.

- Enkele dagen later capituleerde het hele Duitse leger.

- Bij de bevrijding van Nederland sneuvelden 6.700 Britse, 4.000 Canadese, 1.135 Amerikaanse en 630 Poolse soldaten. Het aantal Duitse gesneuvelden wordt geschat op 15.000.

Paragraaf 4: De gevolgen van de oorlog.
Gevolgen voor de slachtoffers, nabestaanden en andere overlevenden:

- Slachtoffers -> 40 miljoen doden, 250 000 Nederlanders.

- Nabestaanden ->

- miljoenen gezinnen hadden 1 of meer gezinsleden verloren.

- Vrouwen moesten zonder echtgenoot een gezin opvoeden,

- veel kinderen hadden een vader verloren nog voordat zij hem hadden leren kennen,

- ouders verloren kinderen,

- veel kinderen verloren 1 of beide ouders.

- Overlevenden -> nog steeds lichamelijke klachten en psychische problemen, die kunnen worden teruggevoerd op oorlogservaringen

Berechtiging van oorlogsmisdadigers:
- Na de tweede wereldoorlog werden voor het eerst na een oorlog de voormalige leiders van de verliezende staten wegens oorlogsmisdaden berecht.

- In Neurenberg en in Tokyo werden militaire tribunalen gehouden.

- In het westen kreeg het internationaal militair tribunaal van Neurenberg de grootste aandacht.

- Ook vele andere Duitsers, Japanners en mensen uit bezette gebieden die met de bezetter hadden samengewerkt, werden wegens oorlogsmisdaden veroordeeld.

Berechtiging van collaborateurs:
Collaborateurs zijn mensen die in bezette gebieden met de Duitsers hebben samengewerkt. De Berechtiging bleek een moeilijke opgave, omdat

- het was een ingewikkelde zaak

- het aantal betrokkenen groot was.

- Het was soms moeilijk om de juiste straf te bepalen.

- Ook in Nederland werden mensen die gecollaboreerd hadden via bijzondere rechtspraak ter verantwoording geroepen.

Kort na de oorlog: enorme verwoestingen en grote armoede:

- Op korte termijn waren ongetwijfeld de enorme verwoestingen van groot belang.

- Economisch was veel schade aangericht.

- Toch was Nederland in 1950 alweer op economische niveau als voor 1940.

Grenzen verschuiven landen verdwijnen:
o Belangrijke wijzing was de verschuiving van Polen naar het westen ten koste van Duitsland.

o Om latere problemen te voorkomen werden de Duitsers, evenals de Sudeten- Duitsers, in Tsjecho-Slowakije daar verdreven.

o Duitsland werd in 4 dalen onderverdeeld, Engeland, Frankrijk, Amerika en Rusland.

o Engeland, Frankrijk en Amerika samen werd de Bondsrepubliek (West-Duitsland) genoemd.

En het Russische gedeelte de Republiek DDR (Oost-Duitsland).

o Estland, Letland, Litouwen en delen van Slowakije en Roemenië werden weer onderdeel van het Russische rijk.

o Istrië, dat aan Italië had behoord, werd toegevoegd aan Joegoslavië.

Machtsverhoudingen veranderen sterk:
- Voor de tweede wereldoorlog had West-Europa een grote macht, maar in de tweede wereldoorlog groeide de rol van de VS en Rusland sterk.

- De macht van de VS en Rusland bleef en die van West-Europa nam af.

- Nederlandse positie veranderde. Nederland bleef niet meer neutraal maar sloot zich na de oorlog aan bij het Westerse gedeelte.

De koude oorlog ontstaan en een bewapeningswedloop begint:
Na de Tweede Wereldoorlog kwam het kapitalistische blok onder leiding van de VS tegenover het communistische blok te staan onder leiding van de Sovjet Unie. Tussen beide blokken ontstond een 'Koude Oorlog', die gepaard ging met een bewapeningswedloop.

De kolonisatie komt dichterbij:
- Sinds de Eerste Wereldoorlog waren de nationalistische bewegingen in de koloniën sterk gegroeid.

- Hoewel de koloniale mogendheden ook van mening waren dat er ooit een einde moest komen aan het koloniale tijdperk verschilden ze met de nationalisten van mening over het tijdstip waarop.

- Door de Tweede Wereldoorlog kregen de nationalistische bewegingen nieuwe mogelijkheden.

- Daarbij kwam dat zowel de VS als de SU anti - kolonialistisch waren.

- Spoedig werden landen onafhankelijk zoals India en Pakistan in 1948 en Indonesië in 1949.

Einde van de oorlog wordt het begin van het atoomtijdperk:
In 1945 kon alleen de VS een atoombom maken, nu kunnen al meerdere landen dat. Het einde van de oorlog zou het begin van het atoomtijdperk worden. De dreiging van een atoomoorlog is het gevolg van de tweede wereldoorlog.

Meer aandacht voor vredes- en verdedigingsorganisaties.
- Na de eerste wereldoorlog was de Volkenbond opgericht om een nieuwe oorlog te voorkomen.

- Deze organisatie wist echter in de praktijk maar heel weinig invloed op de politiek uit te oefenen.

- Na de tweede wereldoorlog tekende 50 vertegenwoordigers van staten het ‘handvest van de verenigde Naties’.

- De verenigde Naties kregen tot taak nieuwe oorlogen te voorkomen en te helpen bij de bestrijding van armoede, ziekten, honger en onrecht in de wereld.

De meeste staten wilden bijdragen aan het voorkomen van oorlogen door samenwerking op militair gebied. Zo kwam in de westerse wereld de Noord-Atlantische Verdragsorganisatie (NAVO) tot stand, die nog steeds bestaat.