Tijdvak 6, De tijd van regenten en vorsten

Jaartallen
1600 – 1700 Tijd van Regenten en Vorsten.
1628 Piet Heijn boekte een legendarisch succes met de verovering van de Spaanse zilvervloot.
1715 Dood Lodewijk 14e

6.1 De Wereldeconomie
Reden gevaarlijk route richting Indië: Verraderlijke stromingen, niemand wist de route precies en de Portugezen waren een gevaar.
Waarom VOC opgericht: De concurrentie was moordend waardoor de prijzen te ver daalde.
Speciaal aan VOC: Handelsmonopolie voor heel Azië, Buiten VOC mocht geen Nederlander handel drijven, VOC had bevoegdheden die normaal alleen nationale overheden zouden hebben en VOC mocht verdragen sluiten met vorsten, vestigingen bouwen en oorlog voeren.

Handelskapitalisme: Kopmanondernemers houden zich bezig met de handel en nijverheid en een deel van de winst werd terug geïnvesteerd in het bedrijf.
Gouverneur-generaal: De hoogste bestuurder ban Batavia in Azië.
Hoe verliep de expansie van de VOC:
- Het eiland Ambon werd veroverd, en de bevolking moest hun specerijen afstaan (1605).
- VOC stichtte Hoofdkwartier Batavia op Java (1619).
- Handelsposten en forten werden op de kusten van Azië gebouwd.
- In Zuid-Afrika werd een verversingspost gesticht.
Reden 18e eeuw VOC meer richtte op Java: Koffie werd populair. Deze groeiden gemakkelijk op Java.
Reden Oprichting WIC: De Nederlanders werden ook actief in West-Afrika en Amerika.
Doel WIC: Bestrijden van Spanje, ze bedreven kaapvaart, piraterij met toestemming v.d. overheid.
Rede Winst WIC: Met de handel in slaven, goud en suiker.
Kenmerkend Aspect: Wereldwijde handelscontacten, handelskapitalisme en het begin van de wereldeconomie.

6.2 De Gouden Eeuw van Nederland
Oorsprong ‘schikken en plooien’: Nederland had geen regering, daarom werd eerst veel overleg den daarna werden er compromissen gesloten.

Regenten: Heren die in besturen zaten en hoge rechterlijke en ambtelijke functies bekleedden.
Vroedschap: 24 á 36 regenten die de stad bestuurden. (wetgevende bevoegdheden zoals burgemeesters)
Taken stadhouder: Opperbevelhebber leger, toezicht houden op rechtspraak in zijn gewest en kon gratie verlenen & hij had het laatste woord bij de benoeming het vroedschap.
Besluiten Staten-Generaal over: Buitenlandse politiek, in- en uitvoerrechten, het leger en ze bestuurden de Generaliteitslanden.
Reden meeste macht Holland: Het bracht het meeste geld in het laatje van de Staten-Generaal.
Taken landsadvocaat of raadspensionaris: Voorzitter Staten van Holland, Leidde de Hollandse vertegenwoordigers in de S-G & onderhield namens de S-G contacten met het buitenland.
Reden Nederland nog machtiger:
- De val van Antwerpen in 1585, waarbij veel rijke kooplieden en kundige ambachtslieden naar Amsterdam vluchtten en hun geld, kennis en contacten meenamen.
- De S-G ondersteunde de handel door lage in- en uitvoerrechten en liet de buitenlandse politiek en handel zwaar meewegen.
Reden migratie van buitenlandse wetenschappers naar Nederland: Nergens was zoveel gewetensvrijheid.
Kenmerkend Aspect: De bijzondere plaats in staatkundig opzicht en de bloei in economisch en cultureel opzicht van de Nederlandse Republiek.

6.3 Het absolutisme
Ogen en Oren Lodewijk 14e: De intendanten die aangesteld waren om belastingen te innen, soldaten te rekruteren en zij bemoeide zich ook met de landbouw, nijverheid, rechtspraak en tal van andere zaken.

Rust Frankrijk: Lodewijk stelde eigen leger aan van 400.000 man. Hoge officieren konden gestraft worden bij gebrek aan discipline. Hierdoor was het onmogelijk voor de adel het land te terroriseren.
Reden invoeren Mercantilisme: Voor financiering van het leger en het bestuur was veel geld nodig. Daarom versterkte Lodewijk de nationale economie door hoge tarieven op import te zetten.
Argumenten Vóór absolute macht:
- Als er geen autoritaire macht was, zou iedereen ieders vijand zijn.
- De koning was Gods politieke vertegenwoordiger op Aarde. (droit divin) (Goddelijk recht)
Reden centraliseren Kunst: Frankrijk moest ook op deze terreinen haar superioriteit tonen d.m.v. een Koninklijke academie voor schilder- en beeldhouwkunst & een Koninklijke academie voor wetenschappen.
Kenmerkend Aspect: Het streven van Vorsten naar absolute macht.

6.4 De Wetenschappelijke Revolutie
Hoe kwam men erachter dat de aarde niet het middelpunt van de Aarde was?:
- Copernicus stelde met wiskundige berekeningen vast dat de aarde om de zon en zijn eigen as draaide.
- Johan Kepler en Galilei Galileo werkten zijn ideeën verder uit.
Ontdekkingen Kepler:
- Toonde aan dat Copernicus gelijk had.
- Ontdekte dat de draaiingen in ellipsvormige baan gebeurde en niet in cirkels.
- Stelde formule vast waardoor hij de omloopsnelheid van planeten en hun afstand tot de zon kon berekenen.

Ontdekkingen Galileo:
- Bevestigde de theorie met hulp van zelfgebouwde telescopen.
- Constateerde dat de man niet zelf licht gaf en bestond uit een ruw oppervlak.
- Om Jupiter cirkelden manen.
- Stelde vast dat de sterren, maan en planeten uit de zelfde materie bestonden als de aarde.
Gevolgen wetenschappelijke revolutie:
- Galilei werd door de kerk verboden verder in te gaan op Copernicus’ ideeën.
- De revolutionibus kwam op de lijst van verboden boeken van de Katholieke kerk.
- Galilei schreef een tweede boek, waarna hij bedreigt werd op de brandstapel gegooid te worden.
Ontdekking Newton: Verklaarde alle bewegingen van de planeten, kometen, maan en de zee met de zwaartekracht.
Waarom wetenschappelijke revolutie belangrijke gebeurtenis:
- Er werden doorbraken bereikt in sterrenkunde, natuurkunde en wiskunde.
- Er ontstond een nieuwe kijk op de mens en de wereld.

Verschil qua tijd tussen Da Vinci en Newton: In het begin was wetenschap niet te onderscheiden met magie, later drong er een wetenschappelijk wereldbeeld door in de maatschappelijke toplaag. Zoals tijdschriften en overheden die geld stopten in onderzoek en wetenschappers bij elkaar brachten.
Waardoor wetenschap verklaren en begrijpen: Systematisch observeren, doen van proeven en het volgen van logische redeneringen.
Belangrijke uitvindingen van die tijd:
- Robert Boyle – Onderzocht de eigenschap van lucht.
- William Harvey – Ontdekte de bloedsomloop.
- Jan Swammerdam – Onderzocht de anatomie van insecten.
- Antoni van Leeuwenhoek – Onderzocht allerlei micro-organisme.
- Christiaan Huygens – Onderzocht de slingerbeweging en ontwierp het eerste lopende uurwerk.
- Curve van kogels werden berekend en vuurkracht werd vergroot.
- Previeze zeekaarten en meetinstrumenten werden verwezenlijkt.
Waarom leidde de ontwikkeling tot optimisme: De mens was dan wel niet het middelpunt, maar bleek met zijn verstand wel grote mogelijkheden te hebben. En kon de natuur beheersen en naar eigen hand zetten.
Kenmerkend Aspect: De Wetenschappelijke revolutie.