Tijdvak 2

2.1 Wetenschap en politiek in de Griekse stadstaat
De ontwikkeling van het wetenschappelijk denken en het denke over burgerschap en politiek in de Griekse stadstaat.
Een stadstaat (ook wel poleis) is een ‘stad’ met het omringende platteland. Elke stadstaat heeft zijn eigen bestuur, eigen regels en zijn eigen wetten. Er was sprake van een landbouw stedelijke (agrarisch-urbane) samenleving.
Regeringsvormen
Monarchie: macht ligt bij de koning (legitiem).
Tirannie: macht ligt bij één persoon (niet legitiem).
Aristocratie: regering van kleine groep mensen (adel).
Democratie: mannen met burgerrecht (vrije man geboren te Athene) mochten ‘stemmen’. Athene was de eerste poleis die een democratie kende in 507 v.Chr. De ekklesia besliste over wetten, koos de militaire commandant en andere hoge functionarissen en ze controleerden de ambtenaren en bestuurders.

Griekse filosofen
Filosofen waren de eerste personen die dingen op rationele wijze wouden verklaren, in plaats van dingen verklaren mbv de mythologie. Filosofen hielden zich bezig met onder andere: politiek, geneeskunde, sterrenkunde, wiskunde en natuurkunde.
Plato: ‘democratie lijd tot chaos, de ideale staat is een republiek waarin filosofen de totale macht hebben’. Plato was een leerling van Socrates.
Socrates: ‘ik weet dat ik niets weet’. We kennen hem uit de dialogen van zijn leerlingen. In deze dialogen stelde hij alleen maar vragen om de andere mensen aan het twijfelen te brengen.
Aristoteles: ‘vanwege het feit dat mensen zich verwonderen, beginnen ze te filosoferen’ en ‘filosofie is het denken over het denken’. Leraar van Alexander de Grote, leerling van Plato.


2.2 Het Romeinse imperium

De groei van het Romeins imperium waardoor de Grieks-Romeinse cultuur zich in Europa verspreidde.

Carthago
In 814 v.Chr. gesticht door Poeniciërs het werd een machtige en rijke stadstaat. Na drie oorlogen (146 v.Chr.) hadden de romeinen het volk verslagen. De romeinen creërden een woestijn en noemden het vrede.

In diezelfde tijd veroverden de Romeinen Macedonië en Griekenland. Sindsdien combineerden de Romeinen hun hardheid met Griekse fijnzinnigheid. Na de verovering van Hellas werd werd veel veroverd. In het zuiden de complete Noord-Afrikaanse kuststrook en in het noorden werd Galië (Frankrijk, België en zuid-Nederland) en het alpengebied tot ver in beieren veroverd.
In Europa vormden de Rijn en Donau de natuurlijke grens. In het noorden van Brittanië kwam een muur.

Julius Ceaser 58-52 v. Chr. veroverde hij Galië. Hij heerste in 48 v.Chr in een alleenheerschappij.
Ocravianus stichtte in 27 v.Chr. het imperium Romanum. Later kreeg ij de naar Ceasar Augustus. Onder zijn leiding werd het een keizerrijk.
Met Augustus aan de macht ontstond de Pax Romana, een lange periode van welvaart en vrede binnen de grenzen van het Romeinse rijk.

Romeinen en Grieken
De romeinen blonken uit door hardheid, taaiheid en discipline en waren goede organisatoren. Het rijk werd geregeerd vanuit Rome. De staat was zelfvoorzienend (eten, aquaducten, watervoorzieningen). In de rest van het rijk regeerden gouverneurs vanuit provinciehoofdsteden. Het leger en de infrastructuur werd betaal doordat de Romeinen belasting moesten betalen.

Grieks Romeinse cultuur
De Romeinse hardheid en Griekse smaak werden gecombineerd. In de 2e eeuw v.Chr. werden er Grieken naar Rome gehaald om de Griekse bouwwerken na te bootsen. Ook werden er Griekse goden overgenomen.

Romanisering
De Grieks-Romeinse cultuur verspreidde zich door het hele rijk. Zo werden er bijvoorbeeld aquaducten, amfitheaters, bruggen en triomfbogen gebouwd. Vooral het Romeinse leger bevorderde de romanisering.


2.3 De Grieks-Romeinse cultuur

De klassieke vormentaal van de Grieks-Romeinse cultuur.

Klassiek: voortreffelijk voorbeeld. Iets dat blijvende waarde heeft. Bij de Grieks-Romeinse cultuur hebben we het dan vaak over de beeldhouwkunst en de architectuur.

Griekse beeldhouwkunst
- driedimensionaal
- anatomisch correct
- naakt
- geperfectioneerd

Griekse architectuur
- Dorische stijl: strakke lijnen, simpele versieringen. 7e eeuw v. Chr.
- Ionische stijl: smaller, meer versieringen
- Korintische stijl: veel versieringen, vooral bladeren

Klassieke periode
De 5e eeuw v. Chr. word nu ook wel de klassieke periode genoemd. De Griekse beeldhouwkunst en architectuur was een voorbeeld voor latere generaties.

Romeinse ateliers
De vraag naar Griekse beelden was te groot. Er kwamen ateliers waar de Griekse beelden werden nagemaakt. Dankzij deze kopieën weten we nu hoe de Griekse beelden eruit zagen, de originelen zijn verloren gegaan. Na deze periode dat de romeinen alles kopieerden van de Grieken, ontwikkelden de Romeinse beeldhouwers hun eigen stijl.

Romeinse beeldhouwkunst
- driedimensionaal
- anatomisch correct
- gekleed
- realistisch

Romeinse architectuur
- mengeling van Griekse stijlen
- gebruik van beton zorgde voor meer mogelijkheden
bogen -> meer kracht dragen
koepels



2.4 Romeinen en Germanen

De confrontatie tussen de Grieks-Romeinse cultuur en de Germaanse cultuur van Noordwest-Europa.

Romeinen: ‘Germanen zijn barbaren, onbeschaafde woestelingen. Maar het zijn wel dappere en sterke krijgers.’
Germanen: ‘Wij bewonderen de Romeinse cultuur en nemen hem soms over (romanisering).’e

Romeinen
- landbouw stedelijke samenleving
- goed georganiseerd imperium

Germanen
- landbouwsamenleving
- losse stammen

Onderlinge contacten:
- handel
- Germanen in her Romeinse leger
- Germanen verhuisden naar het Romeinse rijk

Invallen Germanen
In de 3e eeuw n. Chr. vallen grote groepen Germanen het imperium Romanum binnen.
De redenen hiervoor waren:
- de Germanen zochten goede landbouwgrond
- de Germanen wouden mee profiteren van de Romeinse welvaart
De gevolgen hiervan waren:
- chaos!
- hervorming van het Romeinse bestuur
- 395 n. Chr: definitieve splitsing tussen het west en oost Romeinse rijk

Volksverhuizingen
In de 5e en 6e eeuw n. Chr. kwamen er grote volksverhuizingen op gang.
De redenen hiervoor waren:
- veel Germanen leefden al in het rijk
- Germanen vluchten voor de Hunnen
De gevolgen hiervan waren:
- chaos!
- ineenstorting van het west Romeinse rijk. Het west Romeinse rijk was ‘arm’ en had niet genoeg geld om de Hunnen en Germanen af te kopen.
2.5 Jodendom en Christendom

De ontwikkeling van het jodendom en het christendom als de eerste monotheïstische godsdiensten.

Het Jodendom en het Christendom zijn de eerste monotheïstische godsdiensten. Joden en Christenen nemen een aparte plaats in het hellenisme van de romeinen en de wereld van de polytheïstische godsdiensten.


Jodendom Christendom
ontstaan – 1750 v. Chr. ontstaan – 30 n.Chr.
god – Jaweh god - God
profeet – Mozes profeet - Jezus
heilig boek – Tenach heilig boek - Bijbel
regels – Torah en de tien geboden regels – de tien geboden

Christendom in het imperium Romanum
30 n.Chr: arrestatie van Jezus
30 -100 n. Chr: volgelingen verspreiden de boodschap maar worden streng vervolgd.
- ze geloofden niet in de Romeinse goden
- ze luisterden niet naar de keizer want God is voor hen de belangrijkste koning
Het christendom blijft groeien, vooral in de steden in het oosten. Voornamelijk de armen, vrouwen en slaven zien wel wat in het Christendom.
3000 n.Chr: Christendom wordt ook populair onder de rijke burgers. In deze tijd gaat het ook slechter met het Romeinse rijk, de Christenen krijgen hier de schuld van.

Rond 1000 v.Chr. verenigden de Joodse stammen zich in het Koninkrijk Israël, onder koningen als Saul, David en Salamo. In 926 v.Chr. viel dit rijk uiteen. Tijdens de Romeinse overheersing, die in 63 v. Chr. begon, raakten ze verstrooid over het hele Romeinse rijk.