Samenvatting Hoofdstuk 2: Tijd van Grieken en Romeinen

Tijdvak 2: Tijd van Grieken en Romeinen (3000 v.C. – 500 n.C.) Oudheid

Kenmerkend aspect 4: de ontwikkeling van wetenschappelijk denken en het denken over burgerschap en politiek in de Griekse stadstaat

Kenmerkend aspect 5: de groei van het Romeinse imperium waardoor de Grieks-Romeinse cultuur zich in Europa verspreidde

Kenmerkend aspect 6: de klassieke vormentaal van de Grieks-Romeinse cultuur

Kenmerkend aspect 7: de confrontatie tussen de Grieks-Romeinse cultuur en de Germaanse cultuur van Noordwest-Europa

Kenmerkend aspect 8: de ontwikkeling van het jodendom en het christendom als de eerste monotheïstische godsdiensten

H2.1 De Griekse wereld

• 5e eeuw v.C. bestaat Griekenland uit zelfstandige stadsstaatjes (poleis),
• Athene (grootste polis van Griekenland)
• Athene is het centrum van de klassieke bouwkunst, filosofie en wetenschap.
• In Athene ontstaat de democratie, vrije Atheense mannen beslissen mee over het bestuur.
• Grieken legden basis van wetenschappelijk denken en beïnvloeden nog steeds de bouwkunst.
• Al deze poleis hadden een gemeenschappelijke cultuur (bijvoorbeeld Olympische spelen), taal en godsdienst.
• Twee oorlogen tegen de perzen:
• Er was bevolkingsgroei in Griekenland > er waren voedseltekorten > kolonisatie > kolonisatie werd na mate de tijd moeilijker door andere grote rijken zoals de perzen > perzen voerden oorlog tegen de Grieken > Grieken werken samen > Grieken winnen > nog een oorlog tegen de Perzen > Grieken winnen weer door samenwerking
• Athene: centrum van cultuur:
• Perzen plunderen Atheners en beelden van tirannendoders > de Grieken bouwden nieuwe beelden > blijdschap om vrijheid > Perikles startte een bouwproject voor Athene.
• In de 5e eeuw v.C. werd Athene het cultureel centrum van de Griekse wereld.
• Bouwkunst en beeldende kunst uit die tijd werd een voorbeeld voor de latere kunst.

• Griekse beeldhouwkunst:

• driedimensionaal
• anatomisch correct
• naakt
• geperfectioneerd
• Denken over de natuur en de mens:
• Athene was ook het centrum van de wetenschap.
• Vanaf de 6e eeuw v.C. werden er naar natuurlijke oorzaken gezocht in plaats van door oorzaken goddelijk te verklaren.
• Natuurfilosofen zoeken in deze tijd naar de zogenaamde ‘oerstof’ of ‘atoom’.
• Filosofen: liefhebbers van wijsheid, ze zoeken oplossingen naar belangrijke vraagstukken, ook denken ze na over bijvoorbeeld het gedrag van de mens en dat te verklaren
• Denken over gezondheid
• Sofisten: de mens staat centraal (bv. Functioneren menselijk lichaam)
• De basis van de moderne geneeskunde werd gelegd met rondtrekkende onderwijzers
• Artsenscholen ontstaan vanaf ongeveer 600 v.C.
• Niet de goden maar natuurlijke oorzaken voor ziekten.
• Hippokrates bedacht de theorie van de 4 lichaamssappen (zwarte gal, gele gal, slijm, bloed)
• Democratie in Athene:
• Vrijheid in politiek actief te kunnen zijn en vrij te kunnen spreken in de volksvergadering.
• Gelijkheid, iedereen arm/rijk, laag/hoog was voor de wet en politiek gelijk.
• Politieke functies worden verloot, ook voor de gelijkheid.
• Directe democratie in oud-Athene, als je wilt mee beslissen moest je aanwezig zijn.
• Rijke mensen zijn tegen de democratie, want ze raken hierdoor veel macht kwijt.
• In Sparta is een Aristocratie: in een aristocratie is de adel de baas.
• Oligarchie: In een oligarchie is een kleine groep rijke mensen de baas in de samenleving
• Griekenland valt uiteen na de Perzische oorlogen doordat ze niet meer samenwerken, Griekenland wordt ingenomen.

H2.2 Het hellenisme

• Alexander de Grote veroverde een groot deel van de toen bekende wereld.
• 338 v.C. Koning Filippos van Macedonië begint samen met de Grieken oorlog tegen Perzië.
• Het was een slimme zet, samen vechten tegen aartsvijand.
• Na de dood van Filippos zet zijn zoon Alexander de Grote de oorlogsplannen voort.
• Grote delen van Midden-Oosten werd veroverd, er kwamen nieuwe stadstaten, die waren in de praktijk niet zelfstandig.
• Hellenisme: verspreiding van de Griekse cultuur door Alexander en zijn opvolgers.
• Factoren van verspreiding Hellenisme:
• Grieken leefden in de veroverde gebieden in eigen Griekse wereld.
• Wilde je iets betekenen, moest je de Griekse taal en cultuur overnemen.
• Rijke Grieken schonken grote bedragen voor nieuwe gebouwen en beelden.
• Alexandrië: Pharos en Museion: belangrijke plekken voor de literatuur en exacte wetenschappen, theorie en praktijk ging samen en er was een hele grote bibliotheek
• Joden leefden verspreid over de hellenistische wereld. Jodendom was monotheïstisch.
• Diaspora: Het joodse volk was verstrooid over meerdere landen.
• Ze werden als slaven gehaald uit Palestina, nadat ze vrij werden, bleven veel joden in de Griekse wereld wonen.
• In Alexandrië was grootste groep joden.
• Ze wouden graag hun Thora vertalen in het Grieks, hiervoor wouden ze gebruik maken van de grote bibliotheek.
• Ruzies tussen Joden en Grieken
• Ze werden gezien als aparte groep door hun godsdienst
• Door dat de Grieken anti-Joods werden, werden de joden hierdoor anti-Grieks.

H2.3 Imperium Romanum

• Julius Caesar (dood: 44 v.C.)
• Legendarische generaal
• Soldaten werden afhankelijk van hun generaal (buit)
• Generaals werden machtiger dan consuls en senaat
• Alleenheerser voor een paar jaar

• Koningstijd

• De laatste koning werd weggejaagd
• Monarchie

• Republiek

• Ze wilden het voorkomen dat één persoon te veel macht zou krijgen
• Macht verdeeld over meerdere functies
• Functionarissen voor een jaar gekozen
• Belangrijkste functie: consul
• Senaat heeft de meeste macht
• Oligarchie: een rijke groep mensen hadden de macht

• Keizertijd

• Ontstaat door burgeroorlogen
• Macht in handen van de keizer
• Senaat en consuls bleven bestaan, maar hadden weinig macht
• Monarchie
• Ze hadden strijd met de Noord-Afrikaanse grootmacht, Carthago, die het westelijke zeegebied beheerste. De Romeinen versloegen Carthago, waardoor ze een gebiedsuitbreiding verkregen.
• Stadstaat groeit uit tot het Imperium Romanum
• Imperium: een groot rijk onder macht van een keizer of één volk.
• Redenen voor de groei van het Romeinse rijk:
• Sterk en gedisciplineerd leger
• Goed verdedigbare grenzen
• Goede infrastructuur
• Goed bestuur

• Als veroverde vorsten meewerkten behielden zij hun macht en kregen zij het Romeinse burgerschap > met als gevolg > Romanisering: Het overnemen van (delen van) de Romeinse cultuur door andere volkeren.
• De Romeinen namen veel van de Griekse cultuur over.
• Romeinse beeldhouwkunst:

• driedimensionaal
• anatomisch correct
• gekleed
• realistisch

• Romeinse architectuur:

• mengeling van Griekse stijlen
• gebruik van beton zorgt voor meer mogelijkheden
• maakten veel gebruik van boogconstructies en koepels