Samen leven in de Middeleeuwen

Samen leven in de Middeleeuwen

Boeren en burgers

Traditionele taakverdeling:

-Man: ploegen, ontginnen

-Vrouw: kaas maken

-Kind: bessen plukken

Arbeidskrachten die niet meer nodig waren in de landbouw, legden zich toe op een ambacht.

De ambachtslieden gingen dicht bij de markt wonen en handelsnederzettingen groeiden uit tot steden.

De veranderingen in de landbouw en de opbloei van handel en nijverheid maakten een forse bevolkingsgroei mogelijk.

De landbouwsamenleving maakte plaats voor een landbouwstedelijke samenleving.

De horigheid verdween.

In de stad was het vuil, epidemieën konden snel om zich heen grijpen, omdat de mensen dicht op elkaar wonen en de hygiëne heel slecht was. Afval lag gewoon op straat.

Maatschappelijke verbanden:

-Het gezin; vader, moeder, kinderen

-De buurt (de buurplicht hield in dat mensen elkaar hielpen bij bijvoorbeeld geboorte, huwelijk of overlijden)

-Het gilde; kooplieden gingen zich verenigen in gilden.

Voordeel van het gilde: je had weinig/geen concurrentie

Nadeel: je moest je houden aan de regels en kwaliteitseisen van het gilde.

In de 14^e eeuw sloeg in Europa het noodlot toe. Na een reeks hongersnoden in de eerste paar decennia van de 14^e eeuw brak in 1347 de pest uit.

In de 15^e eeuw leefde de economie weer op en mensen hadden het beter dan van tevoren.

Adel

Na 1200 maakten de houten gebouwen plaats voor indrukwekkende stenen burchten en de inrichting en de leefstijl werden comfortabeler en weelderiger.

Mede door kruistochten was de handel met de Islamitische landen, de Levant, op gang gekomen.

In Europa ontstond ook de hoofse cultuur, waarmee de adel zich eveneens onderscheidde.

Later ging de rijke burgerij deze cultuur ook overnemen, wel werd de cultuur aangpast aan de burgerlijke leefwijze en moraal.

Taken van de adel:

-Vechten

-Belasting ophalen

-Rechtspraak

Bronnen van inkomsten:

-Pacht van de grond

-Verlenen van stadsrechten (deze bron van inkomsten kwam er bij na de verstedelijking)

Door het verlenen van stadsrechten werd de adel rijker, maar minder machtig, omdat de mensen in de steden veel vrijheid kregen.

De adellijke dames speelden een belangrijke rol in het culturele leven. Ze kregen net als de mannen een degelijk opleiding van privéleraren.

De lagere edelen leefden echter heel wat minder luxueus en verfijnd en hun omgangsvormen bleven grof en boers.

Het huwelijk

Vanaf de 11^e eeuw speelde de kerk in Europa in het dagelijkse leven een overheersende rol.

De 7 heilige sacramenten waren erg belangrijk voor de mensen en in de 12^e eeuw werd het huwelijk ook een van de sacramenten.

De 7 sacramenten:

1. Doop
2. Vormsel
3. Eucharistie
4. Communie
5. Biecht
6. Huwelijk
7. Stervensbegeleiding

In 1039 werden alle huwelijken van geestelijken ongeldig verklaard en moesten ze zich houden aan het celibaat.

Voor de hogere kringen was het huwelijk vooral een contract dat uit strategische overwegingen gesloten werd.

In de huwelijkspolitiek van vorsten, graven en hertogen stonden bescherming van bezittingen, voortzetting van de dynastie en machtspolitiek voorop.

Het was voor getrouwde heren gebruikelijk om er een concubine op na te houden, waarmee ze vaak bastaardkinderen kregen.

De opvoeding van kinderen

De Franse historicus Philippe Ariès meende dat het kind pas rond 1800 werd ontdekt. Daarvoor werden kinderen behandeld als kleine volwassenen.

Hij meende dat moederliefde een 19-eeuwse uitvinding was. Voor die tijd zouden de emotionele banden tussen ouders en kinderen niet hecht zijn geweest.

Het onderwijs op scholen was tot de 12^e eeuw geheel in handen van de geestelijken.

In de klooster- en kathedraalscholen werden jongens uit de adel opgeleid tot geestelijken.

Vanaf de 12^e eeuw ontstonden er Latijnse scholen en universiteiten.

Een standaardopleiding was de studie van de zeven ‘vrije kunsten’ (artes liberales).

De eerste drie vakken werden onderwezen op de Latijnse scholen:

-Grammatica

-Retorica (welsprekendheid)

-Dialectica

De andere vier werden onderwezen op de universiteit:

-Arithmetica (rekenkunde)

-Geometrica (meetkunde)

-Astronomia

-Musica

Daarna kon een hogere opleiding worden gevolgd, in theologie, rechten of medicijnen.

Door de opbloei van handel groeide in de steden de behoefte om te kunnen lezen en scrhijven, daardoor kwamen er meer scholen die ook toegankelijk waren voor kinderen van handelaren en ambachtslieden.

Samen leven in de vroegmoderne tijd

Hollands welvaren

In de tweede helft van de 15^e eeuw groeide de welvaart en nam de handel in Europa toe.

Nederland speelde daarin een belangrijke rol. De havensteden profiteerden van hun gunstige ligging tussen Oostzee en Middellandse Zee en tussen Engeland en Duitsland.

Amsterdam werd de graanhaven, van waaruit heel Europa van graan werd voorzien. Doordat brood het belangrijkste voedingsmiddel was, bracht de beheersing van de internationale graanmarkt rijkdom en macht.

De scheepvaart stimuleerde bovendien andere activiteiten, zoals de scheepsbouw.

En boeren konden zich nu richten op veeteelt en winstgevender gewassen, zoals groente en fruit en grondstoffen voor de industrie.

Rond 1600 veroverden de Nederlanders een leidende positie in de opkomende wereldeconomie.

-Azië: Specerijen

-Afrika: slaven

-Zuid-Amerika: suiker

Na de Gouden Eeuw moest Nederland zijn leidende positie afstaan aan Engeland en Frankrijk.

De Nederlandse economie kwam langzaam tot stilstand en ging aan het einde van de 18^e eeuw hollend achteruit.

Werkeloosheid en verpaupering in de steden waren het gevolg.

Het handelskapitalisme maakte een kleine groep bankiers en handelaren steenrijk.

Ook de rest van de gegoede burgerij had een goed leven.

De maatschappelijke hiërarchie:

1. Gegoede burgerij
2. Kleine burgerij
3. Geschoolde werklieden
4. Laag geschoolde werknemers
5. Paupers

Het persoonlijk leven van de mensen

Holland was een van de schoonste landen ter wereld. Mensen hielden hun eigen stoep schoon, waardoor de straten altijd schoon waren.

Poetsen, wassen, boodschappen halen en koken waren tijdrovende bezigheden waar de vrouwen zich mee bezig hielden.

De ambachtslieden hadden in het voorhuis hun werkkamer over winkel.

De gegoede burgerij had er een ontvangstkamer, met het mooiste meubilair, die alleen werden gebruikt als er gasten kwamen.

In het achterhuis woonde de familie.

Mensen aten veel kaas, maar vooral veel vis. Later ook grovere groenten, als wortelen, uien en bieten. De uit Amerika geïmporteerde aardappel ontwikkelde zich al snel tot volksvoedsel nummer één.

Hollandse gezinnen waren klein, gemiddeld met vier.

In het oosten en het zuiden waren ze iets groter, maar nooit met meer dan zes.

Vooral bij boerenfamilies woonden vaak nog andere familieleden in; het uitgebreide gezin was daar een gebruikelijke samenlevingsvorm.

De taakverdeling:

-De man moest optreden als kostwinnaar

-De vrouw deed het huishouden, voedde de kinderen op, zorgde voor haar man

Bovendien hoorde ze haar echtgenoot te gehoorzamen. Dit stond ik het gereformeerde huwelijksformulier.

Toch verbaasden buitenlandse bezoekers zich over de zelfstandigheid van de vrouwen in Nederland.

Arbeidersvrouwen moesten vaak uit werken om het gezinsinkomen op peil te houden.

Eind 16^e eeuw werd in Nederland het katholieke huwelijksrecht vervangen door het protestantse. De grote leiders van de reformatie (Luther en Calvijn) hadden het sacrament van et huwelijk verworpen.

Erasmus en andere humanisten en na hen de hervormers drukten de mensen wel op het hart met iemand van gelijke stand te trouwen.

Opvattingen over taakverdeling man en vrouw

Al eeuwen werd op grond van de Bijbel beargumenteerd da de vrouw ondergeschikt was aan de man. Onder invloed van het rationalisme en de verlichting raakte in de 18^e eeuw een ‘wetenschappelijke verklaring’ voor die ondergeschiktheid in de mode.

Activiteit en rationaliteit golden als geslachtskenmerken van de man.

Passiviteit en emotionaliteit, geduld, zachtmoedigheid en zelfverloochening golden als kenmerken van de vrouw.

Femmes savantes

Toch waren er in de 18^e eeuw intellectuele vrouwen. Zij waren autodidact of hadden les gekregen van een privéleraar, want ze hadden geen reguliere schoolopleiding kunnen volgen.

Zij ontwikkelden zich tegen de heersende normen en waarden van hun tijd in.

Op geleerdheid bij vrouwen rustte een taboe.

Vrouwen publiceerden hun boeken en opstellen anoniem of onder een mannelijk pseudoniem.

Samen leven in de moderne tijd

Het persoonlijk leven van het gewone volk

In Groot-Brittannië draaide in 1832 de industriële revolutie op volle toeren.

Manchester was het symbool van de industrie.

De overgang van een landbouwstedelijke naar een industriële samenleving deed op den duur het welvaartspeil stijgen, maar rond 1830 waren de leef- en werkomstandigheden van de Britse industriearbeiders hemeltergend. Het werk was ongezond en gevaarlijk.

De overheid legde de fabrikanten geen strobreed in de weg, en dus hadden zij veel macht en moesten de arbeiders zich maar schikken.

De straten waren smal en vuil. Zelfs de meest elementaire hygiëne ontbrak.

Op het platteland waren de standsverschillen over het algemeen geaccepteerd.

Mensen uit verschillende standen waren min of meer hartelijk tegenover elkaar.

Maar in Manchester leefden rijk en arm langs elkaar heen.

Er ontstond klassenhaat. En zo ontstond in de jaren 1830 in Engeland de Sociale Kwestie.

Sociaal bewogen burgers maakten zich zorgen over de ellende in de stad en beijverden zich voor lotsverbetering in de laagste klassen.

In 1853 werd een doorbraak bereikt. Toen maakten weversbonden met textielfabrikanten de eerste afspraak over de hoogte van het loon. Dit werd het voorbeeld voor collectieve afspraken in andere sectoren.

Langzaam verbeterde de situatie van de arbeiders.