Ruimtewedloop

1.0 De rivaliteit in de ruimte tussen de Verenigde Staten en de SU ten tijde van de koude oorlog
Waarom was de ruimtewedloop zo belangrijk voor de VS en de SU?

De ruimte maakt deel uit van ons leven en onze geschiedenis. Met de ruimtewedloop versnelde de ontwikkeling op het gebied van ruimtevaart.
Ondanks het feit dat de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie samen de Centrale versloegen in de WO2, bloeide het oude wantrouwen tussen “het Oosten” en “het Westen” na 1945 weer op. Het westen was voorstander van een Kapitalistische maatschappij terwijl de Sovjet-Unie juist een communistisch regime wilde handhaven. Het communisme was uit op een wereld revolutie met als doel het voor eens en voor altijd verslaan van het kapitalisme. Onder de bevolking in het vrije Westen ontstond opnieuw angst voor het communisme terwijl in het Oosten het wantrouwen ten opzichte van kapitalistische landen meer en meer toenam. Rusland wilde de wereld laten zien tot waar ze allemaal wel niet in staat waren en begon met het ontwikkelen van langeafstandsraketten. In het begin liet Amerika ze maar hun gang gaan, ze geloofde er niet echt in, maar toen de Russen in 1948 opeens met een krachtige versie van de Duitse V2 raket kwamen zagen de Amerikanen de ernst van de situatie in.
De ruimtewedloop begon eigenlijk omdat Amerika wilde voorkomen dat Rusland over krachtigere wapens dan de VS zou beschikken. Iedere keer als de Russen iets ontworpen hadden wilde de Amerikanen het overtreffen, en andersom ook. Er kwam geen eind aan…
In dit werkstuk ga je onderzoeken waarom de ruimtewedloop zo belangrijk was voor de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie en hoe er uiteindelijk een einde aan kwam.
1944 Eerste Duitse V2 raketten op Londen afgevuurd
4 okt.1957 De eerste satelliet, de Spoetnik 1 de ruimte in gelanceerd
3 nov.1957 De Spoetnik2 de ruimte in gelanceerd met de hond Laika aan boord, het eerste levende wezen ooit in de ruimte.
1948 De Russen kwamen met een krachtigere versie van de Duitse V2 raket
1959 De Russische satelliet Luna-2 stort neer op de maan en is daarmee het eerste object ooit wat in aanraking is gekomen met de Maan.

1.1 Het begin van de ruimtevaart

Wat ging er aan de ruimterace vooraf?

In de Wo2 werd het gebruik van langeafstandswapens niet erg serieus genomen door de grote machthebbers in de wereld. Pas toen op 8 september 1944 de eerste Duitse V2 raketten op Londen afgevuurd werden zag men de mogelijkheden van dit soort wapens in. 13Vanaf dat moment ontstond bij de VN en de SU een snelle ontwikkeling van raketten. Na enig onderzoek besloot de VS dat het ontwikkelen van raketten met kernwapens onmogelijk was; ze zouden te zwaar worden en daardoor niet in staat zijn grote afstanden door de lucht te overbruggen. In het gevaar van gewone langeafstandswapens, met alleen explosieve, geloofden de VS niet zo en daarom staakten ze de ontwikkelingen van nieuwe wapens en afweerschilden. Rusland geloofde wél dat het mogelijk was raketten te ontwikkelen die kernwapens konden dragen. Zo kwamen de Russen in 1948 met een krachtigere versie van de Duitse V2 raket.

Amerika, die dacht dat ze wetenschappelijk en technologisch gezien het machtigst waren, waren erg geschrokken van de prestaties van de Sovjet-Unie. Ze hadden deze prestaties altijd voor onmogelijk gehouden. De schrik werd alleen maar groter toen ze beseften dat de Russen nu ook ICBM's, Inter Continental Ballistic Missiles (kernkoppen die overal ter wereld kunnen komen)via de ruimte naar Amerika konden sturen. Omdat ze niet wilden achterlopen op die “achterlijke communisten” begonnen de Amerikanen nu ook met het ontwikkelen van zwaardere raketten en kernwapens. Dit was het begin van de ruimtewedloop.

1.2 Het belang van de ruimtewedloop

Waarom hielden de SU en de VS een ruimtewedloop?

De strijd tussen de Sovjetunie en de Verenigde Staten laaide na de 2de wereldoorlog weer in volle glorie op. De rivaliteit tussen de beide grootmachten was groter dan ooit en beide landen wilde aan elkaar laten zien tot wat ze allemaal wel niet in staat waren. Ze vonden allebei dat ze in staat moesten zijn de ruimte te bereiken en stortte zich dan ook in een meedogenloze strijd om het eerst boven te zijn. Opvallend was dat de Russen hun plannen, en mislukkingen, zorgvuldig geheim hielden terwijl de Amerikanen al hun vorderingen juist openbaar bekend maakten. Het gevolg was dat de Russen uitblonken in hun onvoorspelbaarheid.

Het wetenschappelijk belang bij de ruimtewedloop die was ontstaan tussen beide grootmachten was reëel maar niet het belangrijkste aspect. Belangrijker was dat de winnaar met deze ultieme race de superioriteit van zijn maatschappelijk systeem kon “bewijzen”. Beide landen hadden er altijd al onenigheid over gehad wie van de twee nou het beste maatschappelijk systeem had en de ruimterace stelde ze in staat dat conflict uit te vechten.

Het militair belang van de wedloop mag echter niet vergeten worden. Vooral voor de Sovjet-Unie was dat een belangrijk punt omdat ze niet beschikten over een enorme vloot bommenwerpers zoals de Amerikanen deden. Ze wilden ter compensatie een raket ontwikkelen die het mogelijk maakte een bom duizenden kilometers verderop “af te leveren” om zo opgewassen te zijn tegen het enorme Amerikaanse leger. Want wie de ruimte bezat, bezat de wereld.

1.3 Het begin van de ruimtewedloop

Hoe kwamen de Russen aan hun voorsprong?

Al voordat de ruimtewedloop, die ook wel de space-race werd genoemd, echt was begonnen waren de Russen al bezig geweest met het ontwikkelen van ICBM’s om in kernkoppen te stoppen. De Amerikanen waren er toen nog van overtuigd dat vliegtuigen handiger waren. Door die ontwikkelingen hadden de Russen al enige ervaring met de technologie van raketten en hadden ze dus een voorsprong in de space-race.

Korte tijd nadat de Russen de Spoetnik 1 hadden gelanceerd, lanceerde ze op 3 november 1957 de Spoetnik 2. De Amerikanen waren totaal verbijsterd door de prestatie van de Russen. De satelliet woog niet alleen 508 kg maar had ook nog eens een levend wezen aan boord: de hond Laika.1 Omdat de satelliet niet meer terug kon keren naar de Aarde was het voor de Russen noodzakelijk Laika in te laten slapen. De hele wereld was hierdoor geschokt en dat gaf de Russen een Barbaars imago.
Rusland was vol lof over haar prestaties en het werd gebruikt als propaganda voor de staat. De latere Amerikaanse prestaties werden verzwegen evenals de prestaties van individuele geniale Russische ontwerpers.

De Sovjet-Unie ging vrolijk verder met het onderzoek naar ruimtevaart. Hun doel was om als eerste in aanraking te komen met de Maan. Dat lukte en in 1959 was de Luna 2 het eerste object ooit wat in aanraking kwam met de Maan. Maar het was niet alleen euforie aan de kant van de Russen; ze hadden ook te kampen met forse tegenslagen. In 1960 ontplofte een raket bij de lancering waarbij zo’n honderd mensen omkwamen en veel geld en tijd verloren ging. Snel na deze grote tegenslag slaagden de Russen erin om een bemande vlucht uit te voeren. De Rus Yuri Gagarin werd op 12 April 1961 gelanceerd en was daarmee de eerste mens ooit die met een raket het heelal in werd gevuurd.
De ruimteveer waarin Gagarin zat, de Vostok 1 genaamd, bestond uit twee delen; het ene deel was de verblijfsruimte van Gagarin en in het andere deel lagen stoffen en materialen opgeslagen die hij nodig had om te overleven. De vlucht naar de ruimte duurde 108 minuten waarbij de raket een snelheid haalde van zo’n 27.400 km per uur. De terugkeer van de raket was geheel computer gestuurd en na een rondje om de Aarde te hebben gevlogen keerde Gagarin, met behulp van een parachute, veilig terug naar Aarde.

1.4 De rol van de VS ten tijde van de ruimtewedloop

Hoe maakte Amerika haar achterstand goed?
Amerika maakte van de hele ruimterace een prestigezaak en president Kennedy zorgde ervoor dat de ruimtewedloop, die de Sovjet-Unie aan het winnen was, een race naar de maan werd. Kennedy hoopte dat Amerika op deze manier alsnóg een kans kreeg om te winnen om verder gezichtsverlies te voorkomen.
De Russen hadden eigenlijk niet het doel om naar de maand te gaan omdat het nou niet erg nuttig was voor de wetenschap. De Russen zeiden daarom dat ze de uitdaging niet aangingen maar in het geheim troffen ze wel degelijk voorbereidingen voor een tocht naar de Maan. Eind 1968 koppelde de Russen voor de eerste keer in de geschiedenis twee ruimteschepen aan elkaar waarmee ze de weg vrij maakten om naar de Maan te gaan. De tocht werd echter uitgesteld totdat het de Amerikanen gelukt was de Maan te bereiken. Achteraf gezien hadden de Sovjets in 1967 alles al gereed om naar de Maan te gaan maar door slechte samenwerking van de Russische ruimtevaartteams verliep niet alles geheel vlekkeloos en was het ze vooralsnog nog niet gelukt.

Nadat de Amerikaan Neil Armstrong in 1969 als eerste voet op de maan zette vonden de Amerikanen het wel weer genoeg geweest en besloten ze hun geld en tijd in andere projecten te steken. Het feit dat Amerika zo plotseling de race beëindigde was voor de Russen een enorme klap; ondanks dat de Amerikanen eigenlijk een enorme achterstand hadden op de Russen en het feit dat de Russen al in 1967 een raket naar de Maan hadden kunnen sturen, wonnen de Amerikanen de ruimtewedloop. De Russen moesten nu op zoek gaan naar andere doelen in de ruimtevaart om de Amerikanen alsnog te overtreffen.

1.5 Het verdere verloop van de ruimtewedloop

Hoe ging het verder met de ruimtewedloop na de landing op de Maan?

Na de landing van de Amerikanen op de Maan wilde de Russen zich niet zomaar gewonnen geven. In April 1971 lanceerde de Russen het ruimtestation de Salyut-1, ze hadden daarmee het eerste officiële ruimtestation in een baan om de aarde gebracht.4 Door allerlei problemen konden de astronauten, die er in de Soyuz 11 achteraan waren gevlogen en de vaste bemanning van het ruimteschip moesten worden, het ruimtestation niet in en moesten ze noodgedwongen terug naar Aarde. Op de terug reis hadden de astronauten last van drukverschil in de cabine van de Soyuz-11 en doordat de drie mannen geen ruimtepak aan hadden stierven ze nog voordat ze de aarde bereikt hadden. Hierdoor zagen veel Russische astronauten af van hun reis naar de ruimte en waren er geen mensen bereid de Salyut permanent te gaan bewonen. Nieuwe missies naar het Salyut-1 station moesten worden geannuleerd en het ruimtestation brandde 175 dagen na lancering op in de atmosfeer.

De Amerikanen, die eerst alles van de Russen hadden afgekeken, begonnen met de bouw van hun ruimtestation, de Skylab. Het Skylab ruimtestation werd op 14 mei 1973 in een baan om de Aarde gebracht en functioneerde, in tegenstelling tot de Salyut-1 wél naar behoren en er konden meerdere missies naar toe gestuurd worden.

Ondertussen werkten de Russen aan een nieuw ruimtestation; de Salyut-2. Ze hadden dan wel drie van hun astronauten verloren met de Salyut-1 missie, tóch zag men het nut van een ruimtestation in waarin astronauten konden werken, leven en onderzoek doen. Twee jaar na de mislukte Salyu-1 missie lanceerde de Russen in 1973 het tweede Salyut station. Maar óók die missie mislukte; dertien dagen na de lancering werd er luchtdrukverlies in het ruimtestation geconstateerd doordat er tijdens de lancering iets mis was gegaan.
In 1974 kwamen de Russen met een nieuwe versie van de Salyut-2, de Salyut-3. De Salyut-3 was geheel gemoderniseerd en beschikte over allerlei nieuwe apparatuur waaronder een roterend zonnepaneel om energie te winnen in de ruimte. Op 24 Januari 1975 werd de Salyut-3 uit z’n baan om de Aarde gehaald om vervolgens in de atmosfeer te verbranden. Ondanks dat de Salyut-3 slechts één jaar in de ruimte was gebleven was het een geslaagde missie; het ruimtestation bleek de helft langer mee te zijn gegaan als gepland en het was de eerde keer dat een Russisch ruimtestation zich in een stabiele baan rond de Aarde bevond. De Salyut-3 was succesvol geweest net als de volgende Salyuts die uitgerust waren met een afweerschild tegen eventuele Amerikaanse aanvallen. De Salyut- ruimtestations verschilde niet veel van elkaar maar telkens werden ze groter en beter. Na de Salyut nummer 6, die in 1982 in een baan rond de Aarde werd gebracht, werden er serieus plannen gemaakt over een ruimtestation dat permanent in de ruimte kon verblijven. Al die plannen leidde tot de bouw van het ruimtestation Mir.
Mir was een modulair station wat beteken dat er modules, onderdelen, aan vast gekoppeld konden worden. In 1986 werd het ruimtestation in delen gelanceerd en in de ruimte opgebouwd. Mir was het grootste ruimtestation ooit gebouwd en had betere apparatuur en onderzoeksmogelijkheden dan voorgaande ruimtestations.

1.6 Het einde van de ruimtewedloop

Hoe kwam er een einde aan de ruimtewedloop?

Eind jaren 80 was er in Sovjet-Unie weinig geld beschikbaar en het weinige geld dát er was werd vooral in Mir gestopt. Het succesvolle Mir station werd de trots van de Russische ruimtevaart; technologisch gezien overtrof het alles wat de Amerikanen hadden. De Amerikanen konden het niet hebben dat die “achterlijke communisten” hen steeds weer overtroffen en startte het Freedom project, een project met het idee een eigen station te bouwen.
De schatkist van Rusland raakte leger en leger en er was steeds minder geld beschikbaar voor de ruimtevaart. De Russen wilde echter nog één keer laten zien wat ze allemaal wel niet konden en presenteerde de extreem krachtige raket, Energia. Met deze raket wilde ze onderdelen in een baan rond de aarde brengen en dan rond de Mir in elkaar knutselen om zo een raket te kunnen lanceren naar Mars. Door nog meer bezuinigingen op de ruimtevaart kon dit plan niet door gaan en kreeg Rusland langzaam het besef dat ze met hun beperkte budget het nooit konden winnen van zo’n rijk land als Amerika.1
Nadat in 1991 de Sovjet-Unie uit elkaar was gevallen kwam het ruimtevaart programma in ernstige problemen. Installaties en fabrieken lagen verdeelt over heel de Unie en Rusland alleen had(en heeft) geen geld genoeg om het programma te kunnen onderhouden. Tegenwoordig zenden ze nog nauwelijks missies naar andere planeten en er is nog steeds extreem weinig geld beschikbaar. Het budget wat Rusland heeft voor de ruimtevaart is even groot als dat van Nederland terwijl Rusland een veel groter land is en er véél meer te onderhouden is. Het onderhouden van de huidige satellieten kost Rusland grote moeite maar door de lancering van satellieten voor andere landen is dit nog net mogelijk. Rusland doet er alles aan om geld binnen te krijgen voor de ruimte vaart; zo nemen ze toeristen mee de ruimte in voor grote bedragen en brengen ze buitenlandse astronauten die geen eigen “vervoer” hebben naar stations in de ruimte. Een ander probleem waar Rusland mee te maken heeft is dat steeds meer Russische wetenschappers wegtrekken naar het Westen, dat veel betere woon- en werkomstandigheden te bieden heeft. In Rusland verdienen de wetenschappers nauwelijks genoeg geld om eten van te kopen terwijl het Westen de wetenschappers juist heel veel te bieden heeft.
Ondanks de grote Problemen waar Rusland mee te maken heeft wordt er gewerkt aan een nieuw project: het ISS(Internationaal Space Station), het internationale ruimtestation ter vervanging van de Mir. Het Russische deel van het ISS is zeer belangrijk, ondanks de grote geldproblemen beschikt Rusland nog steeds over technologie en expertise die nergens anders te vinden is.7

1.7 Vooruitgang in technologie door de ruimtewedloop

Wat zijn de gevolgen van de ruimtewedloop?

De technologie in de wereld en in het bijzonder op het gebied van luchtvaart en elektrische communicatie, zijn er door de ruimtewedloop sterk op vooruit gegaan. De inspanningen die in de periode van de ruimtewedloop geleverd werden gingen veel verder dan enkel raketkunde, fysica (natuurkunde) en astronomie (wetenschap die het heelal bestudeerd). De ruimtetechnologie drong zelfs door tot in huishoudapparatuur en de studie van ontbossing. De enorme druk die de landen achter de race zetten veranderde zelfs de houding van studenten tegenover de wetenschap.
Toen de Amerikanen de race dreigden te verliezen omdat ze zo’n grote achterstand hadden opgelopen t.o.v de Russen, drongen ze er bij het onderwijs al op aan meer aandacht te besteden aan wiskunde en wetenschap. De National Defence Educational Act, een Amerikaanse onderwijs organisatie, stelde er zelfs meer geld voor beschikbaar dat doel te kunnen bereiken.
Vandaag de dag draaien duizenden satellieten in een baan rond de Aarde. Ze zorgen voor informatie over het weer, de vegetatie of menselijke migratie stromen. Ook dienen ze voor langeafstandscommunicatie tussen verschillende landen.