Renaissance

Begin: 1453: val ORR (Byzantijnen, Turken) Einde 100-jarige oorlog
1492: Columbus -> Amerika Val van Granada (islam weg uit Spanje) 1517: Protestant Luther hangt 95 stellingen op aan kerkpoort in Wittenberg =>Protestantisme=>godsdienstoorlogen (katholicisme opgesplitst) 1520: Boekdrukkunst(Guthenberg) Loden letters ipv hout => vlottere verspreiding nieuwe gedachten

=>stroomversnelling door gebeurtenissen -> wereld in 1450 heel anders dan in 1520

Einde: 1789: Franse Revolutie (boeren  Absolute macht) Geen resultaat in Engeland =>roemrijke revolutie Rusland => oktoberrevolutie Washington 1e president Amerika

Benaming: Nieuwe Tijd of moderne tijd Periode Renaissance/humanisme (16e E)

Vele gebieden onbekend wegens monsters Andere mensen
Angst voor onbekende
Aarde = plat
OT-Kaart
Orient=oosten

Azië bovenaan (want aards paradijs + zon komt op) Grieken in Oudheid zeiden dat aarde rond was
Ptolemaeus (2e E n/C) werkt met lengte en breedtegraad

Ontdekkingstocht

Kruistochten: specerijen, luxeproducten, sieraden Handel met oosten via Turkije -documenten uit oudheid -Marco Polo en Willem van Rubroeck naar Azië

Turken willen winst en er mag enkel via hen verkocht worden
Portugal en Spanje zoeken een alternatief
Hendrick de zeevaarder + Columbus

1453: verschillende geleerden vluchten voor Turken naar Westen =>kennis uit de oudheid komt tot bij ons

Technische verbeteringen: -kompas -karveel  kogge -zeekaarten
nieuw wereldbeeld

godsdienst: Pape Jan (katholieke koning) vraagt hulp van het Westen
politiek: een verkregen gebied ging naar de koning (gebiedsuitbreiding)

zin voor avontuur

Angst door verhalen en onbekende
14e E: Portugezen verkennen Afrikaanse kust en geven er namen aan (ivoor, goud)

Doel=Indië

Bartholomeo Díaz bereikt als eerste Kaap Goede Hoop Indische Oceaan

Vasco da Gama meert aan in Calicut (Calcutta) Lokale bevolking in India drijft enkel nog handel met Portugezen
Ook handel met Indische en Oost-Afrikaanse kust
Portugezen vestigen zich in binnenland en zo ontstaan handelsfactorijen

Dit wil je ook lezen:

Online oplichting

Luxegoederen verkocht

Handel in Oosterse goederen komt in handen van West-Europa
Strategische rol Venetië en Genua als doorvoerhaven
Antwerpen gaat belangrijke rol spelen

Columbus: Italiaan die onder Spaanse vlag vaart Wil Indië bereiken via het Westen (aarde is rond) 12 augustus tot 12 oktober (7 weken) redding (geen eten) dankzij San Salvador (heilige redder) Cuba, Indianen niet uit Indië door beschrijving van Marco Polo “Onderkoning West-Indië” = historische fout! (Latijns-Amerika)

Mare Clausum zeeën behoren toe aan het land dat ze zich had toegeëigend
Portugal kreeg zeeën rond Afrikaanse kusten (1481) Verdrag van Tordesillas in 1494: 48° O=van Portugal en Z=van Spanje

Mare Liberum zeeën zijn vrij en zijn van alle landen (Engeland, Frankrijk en de Verenigde Provinciën zouden dit verdrag nooit aanvaarden)

Hendrik VII van Engeland wilde Indië ook via Westen bereiken  John Cabot werd uitgezonden maar vond geen noordwest-doorvaart
Maar ontdekte wel Nova Scotia en Newfoundland
Frans I van Frankrijk steunde de expeditie van da Verrazano (1523) en van Jaques Cartier die de Sint-Laurensstroom opzeilde en Quebec stichtte (1535)

Barentz ontdekte Spitsbergen en Nova Zembla (1596) maar vond geen noordelijke doorgang

*opbrengst door reizen naar Noord-Amerika: vis, bont, hout, hars, terpentijn en wetenschappelijke kennis

*opbrengst in Zuid-Amerika: goud en zilver

In Zuid-Amerika was niet zo veel te vinden en door dat gebrek aan aantrekkingskracht liet de kolonisatie langer op zich wachten

Na overzeese expedities ook handels- en landbouwnederzettingen
Portugal wilde specerijenhandel houden maar heeft te weinig manschappen om binnenland van Azië te bezetten => stichten van versterkte handelsposten (inlandse goederen opgeslagen en verscheept) Handelaars waren staatsambtenaren (privé-initiatief)

Spanjaarden veroverden brutaal gebieden voor goud => bevolking afgeslacht of onderworpen (conquistadores) Cortez => vernietigde Aztekenrijk in Mexico
Montejo => vernietigde Mayacultuur in Yucatan
Pizarro en Almagro => vernietigden Incarijk van Peru
Ponce de Leon => vernietigde indianenbeschaving van Florida
Missionarissen probeerden inboorlingen te christianiseren

Kolonisten: Spaanse verarmde adel kreeg land om plantages en zilvermijnen uit te baten (belasting) Nieuwe landeigenaars als slaven behandeld
Las Casas nam Indianen in bescherming => vanaf dan enkel negerslaven

Bestuur tussen Vuurland en Californië in Sevilla gecentraliseerd => Spaanse taal en cultuur verdrong inlandse
Door rijkdom Spaanse kolonies: 16e E leidende Europese mogelijkheid

Francis Drake: maakte als eerste Engelsman een reis rond de wereld en vond noordwestelijke doorvaart (=>verheven door koningin tot adel); wou kolonies met geweld veroveren

VOC = Verenigde Oost-Indische Compagnie (vrachtvoer tussen China en Japan) Handelsmonopolie + bestuurlijke en militaire bevoegdheden in kolonies
Engelsen en Fransen naar Noord-Amerika => bevolkingskolonies

Arabieren hadden geen zeevaart nodig; ze konden alles via land vervoeren. In Indische Oceaan ontwikkelden ze maritieme vaardigheden (beste zeevaartgidsen) Ze deden ook niet aan zeevaart omdat ze barrière niet mochten doorbreken (Koran) maar ze moesten wel naar wetenschappelijke kennis zoeken. Enige wat hen zeevaart zou opleveren = bekeren van ongelovigen

Chinezen wilden met zeevaart de Mingdynastie verkondigen (indruk maken)

Humanisme

In 16e E over heel Europa verspreid
Literair-wetenschappelijke kant van Renaissance

Kenmerken: *bewondering voor de oudheid (voornamen) *kritisch –niets zomaar aannemen => onderzoeken -directe bronnen -geen herontdekking van bronnen -wel directe bronnen opsporen maken van kritische versies klassiekers toonaangevend *universele mens -verstandige en veelzijdige mens -noodzakelijk Grieks, Latijns en Hebreeuws -Da Vinci: krijgskundige, beeldhouwer, wiskudige,... *zelfbewuste mens -nu veel meer trotse mensen -streven naar faam -antropocentrisme -respect voor de oudheid -Karel de Stoute: “je l’ai empris” *volmaakte mens -gelijkmatig, symmetrische, gulden snede -mooie, gespierde mens -menselijk lichaam in al zijn schoonheid -Botticelli: naakte, heidense vrouwen

voorbeelden: Machiavelli “Il Principe” *doel heiligt de middelen: liegen en bedriegen mag *zelfbewust Erasmus “Lof der zotheid” *lacht met dwaasheid *klaagt wantoestanden Kerk aan *Collegium Trilingue Thomas More “Utopia” *aanklagen toestanden in de wereld *godsdienstvrijheid + verdraagzaamheid *ter dood veroordeeld Vesalius, Copernicus, Galilei, Mercator, Plantijn

Dit wil je ook lezen:

Linda (27) werkt in de zorg: ‘Hier kun je het verschil maken’

Geocentrisme vs. Heliocentrisme
Ptolemaeus Copernicus, Galilei
Aristoteles Newton (zwaartekracht => kometen in hun banen) Bijbel vs. Wetenschap

Minckelers: Leuvenaar die lichtgas heeft uitgevonden
Gebroeders Montgolfier: luchtballon
Volta: Volt => voltazuil (energiezuil, energiemeter) J. Watt: stoommachine

Galenus (2e E): gladiatorenarts
ME: ideeën van Galenus kritiekloos overgenomen
Vesalius: *lijken stelen + ontleden *vader van anatomie en moderne geneeskunde *Galenus is soms verkeerd *lijfarts van Karel 5 en Filips 2