Pruiken en Revoluties (De Verlichting)

Eeuw van de Verlichting en 18e eeuw 1700-1800

Kenmerkend aspect:  Rationeel optimisme en ‘verlicht denken’ dat werd toegepast op alle terreinen van de samenleving; godsdienst politiek en sociale verhoudingen                                                                                                               Nederland heet in de achttiende eeuw de Tijd van Pruiken en Revoluties, of kortweg Pruikentijd. Waarom? Omdat de rijke mensen in die tijd vaak wit bepoederde pruiken droegen, zoals de toenmalige Franse mode voorschreef.

Niet alleen de kledingmode kwam uit Parijs. In Frankrijk, maar ook in Engeland bruiste het van de nieuwe, revolutionaire ideeën over de ideale maatschappij. In de salons in Parijs luisterden burgers naar hun favoriete filosofen, die de ene na de andere gedurfde stelling naar voren brachten.

Ook in de natuurwetenschappen kwamen allerlei nieuwe ontdekkingen voor. Vanaf het midden van de zeventiende eeuw deden wetenschappers in West-Europa spectaculaire ontdekkingen.

• Gallileo concludeerde met zijn geavanceerde telescopen dat de aarde slechts een speldenknopje in het heelal was. Hij kreeg last met de katholieke kerk, die hem dwong zijn stellingen te herroepen.
• De Brit Isaac Newton toonde aan dat de zon, de maan en de aarde alle aan de zwaartekracht gehoorzaamde.
• Ook op biologische en medisch terrein was de vooruitgang groot waardoor ziektes beter konden worden bestreden.
• Allerlei uitvindingen werden toegepast in de mijnbouw, de industrie en het leger. Wetenschap en techniek bezorgden de Europese landen een steeds sterkere positie in de wereld.

Kernbegrippen:

Het kenmerkend aspect (Rationeel optimisme en ‘verlicht denken’ dat werd toegepast op alle terreinen van de samenleving; godsdienst politiek en sociale verhoudingen)                                                                                                               begint met het woord Rationeel, Dat komt van het woord rationalisme(= Veel vertrouwen hebben in je eigen verstand/ratio). Dit begrip is door de hele geschiedenis terug te vinden:

Door die wetenschappelijke revolutie kwamen mensen erachter dat veel zaken bleken te voldoen aan natuurwetten. (Denk bijv. aan de zwaarte kracht)

Nieuwe stroming geleerden: In de 18^e eeuw kwam er een nieuwe groep mensen die dachten ‘Hey kunnen we die methode voor onderzoeken (observatie – empirie – logica) niet voor alles gebruiken in plaats van alleen voor de natuur’     à  verlichting  =stroming van geleerden die meende dat alles met het verstand kon worden verklaard. Dat zou bijdragen aan de vooruitgang van de samenleving.

Kenmerken:                                                                                                                                                          -Groot vertrouwen in rationeel denken.                                                                                                    –De wetenschappelijke manier van onderzoek kon gebruikt worden voor alle  terreinen.                                      – Door de verlichting was grote maatschappelijke vooruitgang mogelijk.                       

Voorbeelden van verlicht denken:

-Groot vertrouwen in rationeel denken.                                                                                                    –De wetenschappelijke manier van onderzoek kon gebruikt worden voor alle  terreinen.                                      – Door de verlichting was grote maatschappelijke vooruitgang mogelijk.                       

Voorbeelden van verlichters:

Op Religieus gebied: Voltaire

● voor tolerantie en godsdienstvrijheid                                                                                                 ●   twijfelde aan het belang van de geestelijkheid    (waren die lui nou echt nodig om dichterbij god te komen)                                                                                                                      ●  Geloofde dat god de wereld had geschapen maar dat god daarna geen invloed meer uitoefende op de wereld: deïsme

Op politiek gebied (voor absolutisme) : Voltaire

●(verlichte) absolute vorst is nodig om over het onwetende/domme volk te regeren. Het liefst wilde hij een verlichte absolute vorst hebben.                                                                  

Op politiek gebied (tegen absolutisme): Jean Jacques Rousseau:

●Volkssouvereiniteit: alle macht ligt uiteindelijk bij het volk. En n koning reageert alleen maar in de naam van het volk                                                                                                                         ●Ook pleitte hij voor een sociaal contract: Afspraken die gelden voor de hele bevolking. Dat betekende : Sommige leden van de bevolking droegen sommige individuele rechten op aan de overheid (bijv. het recht om zichzelf te beschermen)                    

Op politiek gebied (tegen absolutisme): John Locke :

●Sociaal contract                                                                                                                                 ●Overheid moet de natuurlijke rechten van de burgers beschermen. (natuurlijke rechten = recht op bezittingen, recht op vrijheid                  

Op politiek gebied (tegen absolutisme): Montesquieu

 ●trias politica : scheiding van de machten voorkomt machtmisbruik. En dus niet alle macht bij 1 absolute vorst                                                                    

Op sociaal gebied Rousseau: 

●tegen standen samenleving van het ancien régime: mensen zijn van nature gelijkwaardig aan elkaar. 

Op economisch gebied Adam Smith:                                                                                          ●Zo veel mogelijk vrijheid zijn in economie, vrijhandel en weinig bemoeienis van de overheid.

Verlichte ideeën werden verspreid via:

Brieven van verlichte denkers zelf, ze schreven vaak brieven naar elkaar om te discussiëren, Boeken (zoals boek van Adam Smith),                                                                                                  van Boek à Encyclopedie (serie boeken die belangrijk zijn geweest voor de verlichte ideeën in 1750 gestart in Frankrijk. Alle kennis van verlichting werd gebundeld in die encyclopedie.                   Maar niet alles werd op papier verspreid, ook mondeling:                                                                         -In salons (bijeenkomsten georganiseerd door rijke mensen, dan gaan ze discussiëren over ideeën of boeken)        

Zo verspreiden de ideeën zich over het elitaire Europa. Want let op dit is vooral nog een elitair iets. De gewone bevolking was nauwelijks op de hoogte van de verlichte ideeën.

Belang van deze paragraaf

• In onze tijd willen mensen zelf bepalen hoe ze bestuurd worden;
• Schending van mensenrechten wordt afgekeurd;
• Tegenwoordig zijn er niet veel mensen die volhouden dat natuurrampen en ziekten de schuld zijn van een gebrek aan eerbied voor de goden;
• We speuren met ons verstand naar verklaringen voor natuurverschijnselen;
• En we zoeken praktische oplossingen voor maatschappelijke vraagstukken.

De wortels van deze moderne opvattingen liggen voor een groot deel in de Verlichting. Verlichtingsfilosofen wezen de weg naar de moderne wetenschap. Ze wisten bovendien te verwoorden hoe een samenleving een democratie kan realiseren en de mensenrechten kan garanderen. Ook in recente discussies over godsdienstig geloof vormt de erfenis van de Verlichting een doorbraak.

Verlicht absolutisme

Sommige vorsten probeerden de nieuwe denkbeelden van de verlichtingsfilosofen in praktijk te brengen. Zoals: Frederik II van Pruisen, keizer Jozef II van Oostenrijk en tsarina Catharina II van Rusland. Zij voerden veranderingen door die goed waren voor het volk:

• Verbeterden het onderwijs;
• Verbeterden het gevangenissysteem en schaften lijfstraffen af;