Mesopotamiërs

Politiek

 

Steden groeiden en werden bestuurd door koning en priesters.

Steden groeiden uit tot rijken (stadstaten)

Eerste oorlogen tussen stadstaten

Economisch

 

Landbouw: akkerbouw en veeteelt

Ambachten

Handel

Sociaal

 

Grotere groepen (gemiddeld 10.000 mensen)

Sociale verschillen steeds groter: hiërarchische opbouw van de samenleving sociale klassen

 

Koning à priesters à ambachtslieden à boeren à slaven

Cultuur

 

Polytheïstische godsdienst, meerdere goden.

Magische rituelen in tempels.

In de steden werden veel uitvindingen gedaan.

 

Egyptenaren

Politiek

 

Allemaal kleine stadstaten, steden werden bestuurd door koning en priesters, ze gingen zich steeds meer samenvoegen.

 

Er kwam een boven- en beneden- Egypte en na een oorlog vormde ze een natiestaat met een farao als leider.

 

Iedereen moest zich Egyptenaar voelen.

Economisch

 

Landbouw: akkerbouw en veeteelt, door de Nijl

Ambachtslieden

Handel

Sociaal

 

Grotere groepen (gemiddeld 10.000 mensen)

Sociale verschillen: hiërarchische opbouw van de samenleving in sociale klassen

Cultuur

 

Polytheïstisch godsdienst (Monotheïsme alleen van 1353 – 1336 v.C. de god die vereerd moest worden was de zonneschijn, Athon)

Magische rituelen

Veel uitvindingen gedaan, hiërogliefenschrift bijvoorbeeld

 

Tijd van Grieken en Romeinen (3000 v.C. – 500 n.C.)

Oudheid

De ontwikkeling van het wetenschappelijk denken en het denken over burgerschap en politiek in de Griekse stadstaat
Doordat de Atheners meerdere grote veldslagen winnen, begint Athene te heersen over de Griekse wereld. Athene wordt het middelpunt van Griekenland en de stad van de kunst, architectuur, toneelstukken en filosofen. De filosofen werden ‘liefhebbers van wijsheid’ genoemd. Ze zochten naar algemene theorie of wetenschap. Bekende filosofen zijn; Herodotus, Pythagoras en Athener Aristoteles. Eerst werd alles op het geloof gestort (als er iets gebeurde hadden de goden het gedaan), maar ineens wilde wetenschappers zelf gaan nadenken over waarom dingen waren zoals ze waren.
Rond 630 v.C. ontstond de eerste Griekse polis, ook wel een stadstaat met een eigen bestuur. De Griekse polis ontstond als een versterkte burcht in de bergen, waar mensen uit de omgeving hun toevlucht zochten als gevaar dreigde. De polis maakte zijn eigen wetten en bewaakte zijn eigen vrijheid. De leider of koning kreeg advies van wijze mannen. Een of twee keer per jaar werden volksvergaderingen gehouden, waarin de hoplieten bijeenkwamen. Bij die vergaderingen werden de belangrijke beslissingen genomen over oorlog en vrede, verovering van nieuwe gebieden, handel en de contacten met andere poleis. Ze werden in steen gekerfd en opgedragen aan de inwoners van de polis. Er ontstond een democratie, maar dit was geen perfect systeem.

De klassieke vormtaal van de Grieks- Romeinse cultuur
De Romeinen gingen door op de bouwmanier van de Grieken. Romeinen waren praktisch en hielden van orde. Ze legden rechte straten aan, die stadsdelen met elkaar verbonden. Ze bouwden tempels en beschermden de stad met een muur.
In de Griekse beeldhouwkunst werden de knapste mensen en mooiste objecten uitgekozen om als model te dienen. De Grieken streefden dan ook naar de uitbeelding van de ideale mens en perfecte harmonie en schoonheid. Een verklaring hiervoor is dat religie heel belangrijk was in hun leven en optimale harmonie en schoonheid zagen zij als een uitbeelding van de goddelijkheid. Als onderwerp werden dan ook voornamelijk goden en andere figuren uit de mythologie gebruikt. 
De Romeinen entten hun beeldhouwkunst voornamelijk op de Griekse, maar de eigen stijlen die zij ontwikkeld hebben, gebruikten ze voornamelijk voor maatschappelijke doeleinden, in plaats van godsdienstige. De portretten waren bedoeld om een persoon te memoreren of te eren en de reliëfs beeldden vooral historische gebeurtenissen uit, zoals overwinningen van een bepaalde keizer en waren eveneens bedoeld om te memoreren en/of te eren. 
Hierdoor was de Romeinse beeldhouwkunst ook zeer realistisch. Zij hechtten grote waarde aan de weergave van karakter en persoonlijke eigenschappen in de portretten en ook in de reliëfs werd gebruikt gemaakt van technieken als perspectief om het geheel zo realistisch mogelijk te maken. 

De groei van het Romeins imperium, waardoor de Grieks- Romeinse cultuur zich in Europa verspreidde
Na de verovering van Italië kwam Rome in conflict met de Puniërs. Er kwamen drie Punische oorlogen tussen 264 en 146 v.C. Deze strijd werd uiteindelijk door de Romeinen gewonnen. Na de oorlogen was er veel land in Italië verwoest. De kleine boeren trokken naar de stad. Veel plebejers waren werkloos, terwijl de patriciërs het rijk hadden. De volkstribunen als Tiberus en GaiusGracchus kwamen met het voorstel om het land opnieuw te verdelen. Rond 60 v.C. kwam Julius Caesar kreeg de macht. De patriciërs probeerden met de moord op Caesar hun macht opnieuw te vestigen, maar dit liep anders. Caesars aangenomen zoon Octavianus (Octavianus Augustus, ‘de Verhevene’) werd alleenheerser.

De confrontatie tussen de Grieks- Romeinse cultuur en de Germaanse cultuur van Noordwest- Europa
De Germanen handelde eerst met de Romeinen en sloten verdragen. Ook leverden de Germanen soldaten aan het Romeinse volk. Rond 375 kwamen de Hunnen, een steppevolk uit Centraal- Azië, aan bij het Oost- Romeinse Rijk. Zij waren nomaden en plunderden bij de grenzen van China en Perzië en trokken naar het westen. Het Romeinse Rijk betaalde de hunnen flink om hun rijk met rust te laten. Daarop gingen de Hunnen verder. Zij dreven de Germaanse volken voor zich uit. Dit zorgde voor grootscheepse volksverhuizingen, waarna het West- Romeinse uiteenviel in verschillende Germaanse koninkrijken (de Ostrogoten, Vandalen en Visigoten). In 410 viel Rome ten prooi aan plunderende Visigoten en de Vandalen deden dat in 455 ook. De groepen verspreidden zich om het Romeinse Rijk te kunnen aanvallen. In 476 werd de laatste West- Romeinse keizer afgezet door de Germaanse generaal Odoaker. Deze stuurde de keizerlijke kroonjuwelen naar Constatinopel met de mededeling dat het westen geen keizer meer nodig had. Hiermee was de ‘val’ van het West- Romeinse Rijk.

De ontwikkeling van het Jodendom en het Christendom als de eerste monotheïstische godsdiensten
In 64 werd het feest van keizer Nero verpest door flakkerende vlammen. Nero gaf de christenen de schuld en de eerste christenvervolging begon. Na 70 kwamen de joden in Palestina in opstand. Als strafmaatregel werden ze verspreid over het hele Romeinse Rijk. Bijzonder genoeg was dit in het voordeel van de christenen, omdat de christenen zich richtten op hun bekeringsijver op de Joden en daarvoor moesten ze door het hele rijk.
De Romeinen beschouwde de christenen eerst als een Joodse groepering, maar de Joden zijn een oud volk met een eigen geloof en tradities. Zij geloven dat God en nieuwe vorst, de Messias of verlosser, zal sturen, die de geschiedenis van het Joodse volk zal veranderen.
Jezus van Nazareth werd door zijn volgelingen als zodanig gezien. Daarom noemden ze hem christos en zichzelf christenen. Christus predikte een geloof van verdraagzaamheid, naastenliefde en vergiffenis en verwelkomde misdadigers en prostituees onder de volgelingen. Zowel de Joden als de Romeinen zagen Christus als een gevaarlijke onruststoker en brachten hem in 33 ter dood. Paulus van Tarsus, een van Jezus’ volgelingen schreef dat christenen net als Jezus uit de dood zouden opstaan en het eeuwige leven kregen.
Christenen verafschuwden de verering van andere goden en keizers. Veel Romeinen waren bang dat de christenen met hun afwijzing van het bestaande geloof de woede van de goden afriepen. Daarom wilde ze Christus vervolgen. 

 

Jaar

Uitleg

753 – 509 v.C.

Koningstijd van het Romeinse Rijk

753 v.C.

Romulus stak zijn broer Remus dood à Romulus en Remus, de stichters van Rome

750 v.C.

Rome was nog maar een klein dorpje van boeren en herders à ze spraken de taal van hun landstreek Latium, het Latijn à ze onderhielden goede contacten met hun buren en met de Grieken in Zuid- Italië à daar hadden de Grieken namelijk een kolonie gesticht à Rome nam veel over van de Grieken, zoals de goden

725 v.C.

Sparta veroverde een stadstaat rond het vruchtbare Messenië en maakte de bevolking van dit vruchtbare grond tot slaven à er waren al snel meer slaven dan Spartanen, waardoor Spartaanse jongens een opleiding tot beroepsmilitair kregen, om een slavenopstand te voorkomen

630 v.C.

Begin van de polis, een stadstaat met een eigen bestuur à de Griekse polis ontstond als een versterkte burcht in de bergen, waar mensen uit hun omgeving toevlucht zochten als er gevaar dreigde à zo’n ommuurde polis had een marktplaats en minstens één tempel à de polis werd verdedigd door zwaarbewapende soldaten: de Hoplietenà de polis maakte zijn eigen wetten en bewaakte zijn eigen vrijheid

Zie blz. 29 & 30 voor verdere uitleg

580 – 504 v.C.

Pythagoras, hij herleidde het ritme van muziek tot wiskundige termen

550 v.C.

Door overbevolking ging de poleis handelen met andere gebieden rond de Middelandse Zee à ze ruilden zilver tegen graan om de bevolking tee voeden en voerden het muntgeld in à ze stichtten ook kolonies langs de handelsroutes

509 – 27 v.C.

De Romeinen verdreven hun koning en de stadstaat werd een Republiek

500 v.C.

De meeste poleis kozen één man die alleen regeerde à maar de tirannen werden toen verdreven door de oligarchie : regering van weinigen à in dit jaar kwam tiran Cleisthenes met een oplossing voor Athene: hij stelde dat alle mannelijke, vrije burgers, gelijke rechten hadden àdemocratieà ostracisme

492 – 480 v.C.

Oorlogen tussen de Grieken en Perzen

484 – 425 v.C.

Herodotus, wetenschapper en denker

460 v.C.

Er kwamen volksvergaderingen, maar dit systeem was niet perfect, want arme burgers konden moeilijk tweewekelijks een dag missen voor de volksvergadering à daardoor regelde Pericles dat burgers betaald kregen voor het bijwonen van de volksvergadering en de rechtspraak à ook ambtenaren werden voortaan betaald, maar de aristocratische Atheners hadden moeite met de democratie

431 v.C.

Sparta was de tegenhanger van de Atheense democratie (die vele eilanden en stadstaten bezat) à in dit jaar kwam het tot de krachtmeting met Athene, waarvan de eerste doden betreurd werden in Pericles’ redevoering à dankzij de steun van de Perzen won Sparta deze Griekse broederstrijd

404 v.C.

Athene wordt ingenomen door de Spartanen

384 – 322 v.C.

Athener Aristoteles, bekendste filosoof, kennis was volgens hem gebaseerd op waarneming en onderzoek

264 - 146 v.C.

In deze periode waren er drie Punische oorlogen tussen de Romeinen en de Puniërs, bewoners van de Noord- Afrikaanse stad Carthago, de belangrijkste handelsmacht in het Middelandse Zeegebied

146 v.C.

Carthago werd verwoest, de grond omgeploegd en vermengd met karrenvrachten zeezout à omdat allengs ook Griekenland, Turkije en delen van het Midden- Oosten werden veroverd, beheerste Rome voortaan het hele Middelandse Zeegebied

60 v.C.

Julius Caesar kreeg het commando over Gallië Narbonensisà Julius was tegen de macht van de patriciërs en wilde kwijtschelding van de schulden van de arme plebejers. In korte tijd onderwierp Caesar heel Gallië en een deel van Groot- Brittannië

49 v.c.

Keizer Augustus eerste Romeinse keizer

44 v.C.

Caesar werd dictator voor altijd van het Romeinse Rijk à hij verminderde de schuldenlast van de plebejers en gaf hen land à tussendoor had hij een romance met de Egyptische Cleopatra, de laatste farao van Egypte à hij had nog veel meer plannen, maar hij werd door samenzwering van de patriciërs vermoord onder leiding van Brutus

27 v.C. – 476

Keizertijd van het Romeinse Rijk

27 v.C. – 14 n.C.

Octavianus Augustus (de Verhevene) was de eerste Romeinse keizer

33

Jezus werd ter dood gebracht aan het kruis

64

Keizer Nero organiseerde een groot feest à op het hoogtepunt stonden de gasten op het grote balkon naar het nachtelijke Rome te kijken, toen er plotseling vlammen flakkerden, de stad stond in brand à Nero was boos, gaf de christenen de schuld en hij startte de eerste christenvervolging

69

Er was sprake van een driekeizerjaar, toen drie generaals zichzelf tot keizer uitriepen

70

De Joden kwamen in Palestina een paar keer in opstand, met als strafmaatregel dat ze verspreid werden over het hele Romeinse Rijk, de diaspora, zodat ze onderdrukt bleven

306

Toen de keizer stierf, ontstond er een machtsstrijd

312

Generaal Constantijn, trok met zijn leger naar Rome, want in een droom zag hij een kruis aan de hemel met daaronder de woorden: in dit teken zult gij overwinnen à hij versloeg zijn tegenstanders en geloofde dat, dat door god kwam à Keizer Constantijn

313

Edict van Milaan

375

De Hunnen, een steppevolk uit Centraal – Azië, kwamen aan bij het Oost- Romeinse Rijk à zij waren nomaden op kleine, snelle paarden à eerst plunderden zij de grenzen van China en Perzië, maar ze trokken verder naar het westen  à volksverhuizingen

391

Christendom staatsgodsdienst

395

Het Romeinse Rijk viel definitief uiteen in een oostelijk en westelijk deel à het Oost- Romeinse Rijk met als centrum Constatinopel zou blijven bestaan tot 1453 à In het West- Romeinse Rijk ging het er anders aan toe, het christendom was veel minder een bindende factor, waardoor het deel uit elkaar viel in verschillende groepen

410

Rome viel ten prooi aan de plunderende Visigoten (een Germaans volk)

455

Ook de Vandalen vielen Rome aan (andere Germaanse volk)

476

De laatste West- Romeinse keizer werd afgezet door de Germaanse generaal Odoakerà deze stuurde de keizerlijke kroonjuwelen naar Constantinopel met de mededeling dat het westen geen keizer meer nodig had à hiermee was de ‘val’ van het West- Romeinse Rijk een feit

De laatste West- Romeinse keizer werd afgezet door de Germaanse generaal Odoakerà deze stuurde de keizerlijke kroonjuwelen naar Constantinopel met de mededeling dat het westen geen keizer meer nodig had à hiermee was de ‘val’ van het West- Romeinse Rijk een feit

1453

Ook het Oost- Romeinse Rijk ‘valt’

 

Bekende mensen:

Odoaker

De eerste barbaarse koning van Italië

Pericles

Grondlegger van de democratie in oud- Griekenland

Pythagoras

Grieks wiskundige, wijsgeer, filosoof en hervormer

Herodotus

Griekse historicus die in het westen beschouwd wordt als de vader van de geschiedschrijving (= geschreven interpretatie van het verleden)

Aristoteles

Griekse filosoof die met Socrates en Plato (zijn leerling) wordt beschouwd als een van de invloedrijkste klassieke filosofen in de westerse tradities

Socrates

Hij wordt beschouwd als een van de stichters van de westerse filosofie, al liet hij zelf geen geschriften na

Julius Caesar

Een politicus, generaal en schrijver. Een van de machtigste mannen van zijn tijd

Hannibal Gisko

Een Carthaags militair bevelhebber te land en te zee in het begin van de Eerste Punische Oorlog

Cleopatra

Koningin en korte tijd farao van Ptolemaeïsch Egypte

Jezus Christus

Joodse profeet

Romulus Augustus

De laatste keizer van het West- Romeinse rijk

Constantijn

Romeinse keizer, alleenheerser na allianties, miitaire overwinningen en onverwachte meevallers

 

 

Grieken

Politiek

 

Monarchie

Tyrannie

 

Aristocratie

Oligarchie

 

Democratie

 

Burgerrecht = Mannen die geboren zijn in Athene hebben burgerrecht

Economisch

 

?

Sociaal

 

Stadstaat, polis, kleine gemeenschap met een stuk land eromheen

Cultuur

 

Filosofen

Wetenschappers

 

Natuurwetenschappen, wiskunde, geneeskunde, politiek, etc.

 

 

 

Romeinen

Politiek

 

Koningstijd (753 – 509 v.C.) = ??

Republiek (509 – 27 v.C.) = Macht verdeeld over meerdere functies, functionarissen voor een jaar gekozen, belangrijkste functie: consul, maar senaat heeft de meeste macht

Keizertijd (27 v.C. – 476 n.C.) = Macht in handen van de keizer, senaat en consuls bestaan, maar hadden weinig macht

 

49 – 27 v.C. = Burgeroorlogen tussen consuls

Economisch

 

Herdersdorp à stadstaat à stadstaten à Imperium Romanum

 

Redenen voor de groei van het Romeinse Rijk:

Sterk en gedisciplineerd leger, beroepsleger

Goed verdedigbare grenzen (bergen, rivieren, woestijnen of aangelegde muren)

Goede infrastructuur

Goed bestuur

Sociaal

 

Leefden samen in stadstaten   

Cultuur

 

Als veroverde vorsten meewerkten behielden zij hun macht en kregen zij het Romeinse burgerschap à Romanisering

 

Overgenomen van de Grieken: Beeldende kunst, architectuur, talent om in het openbaar te spreken, literatuur en filosofie

 

 

Germanen

Politiek

 

Germanen bestaan uit verschillende stammen en leven in groepen bij elkaar.

 

Ontstaan:

58 – 51 v.C. = Galliërs
12 v.C. = Bataven

Economisch

 

Handel met Romeinen

Germanen in het Romeinse leger

Germanen verhuizen naar Romeinse Rijk

 

3e eeuw na Christus: Grote groepen Germanen vallen het imperium Romanum binnen, omdat:

. Goede landbouwgrond
. Romeinse welvaart

Gevolgen:

. Chaos
. Hervormingen van het Romeinse bestuur
. 395: definitieve splitsing in het West- en Oost- Romeinse Rijk

Sociaal

 

= Volkeren ten noorden van de Rijn

 

Romeinen keken neer op de Germanen, maar ze waren wel dappere en sterke krijgers

 

5e en 6e eeuw: Volksverhuizingen, reden:
. Veel Germanen leefden al in het rijk
. Germanen slaan op de vlucht voor de Hunnen
Gevolgen:
. Chaos
. Ineenstorting van het West- Romeinse Rijk

Cultuur

 

Germanen bewonderen de Romeinse cultuur en nemen hem zelfs soms over (romanisering)

 

Griekse Beeldhouwkunst

Romeins Beeldhouwkunst

• Driedimensionaal
• Anatomisch correct
• Naakt
• Geperfectioneerd

• Driedimensionaal
• Anatomisch correct
• Gekleed
• Realistisch

Griekse architectuur

Romeinse architectuur

• Tempels
• Zuilen: Dorisch, Ionisch en Corinthisch

Zie plaatje hieronder

• Mengeling van Griekse stijlen
• Gebruik van beton voor meer mogelijkheden à bogen & koepels

 

Grieken gingen steeds moeilijkere kunstwerken maken:

Archaïsch

 

Klassiek

 

Hellenistisch 

 

 

Jodendom

Christendom

Ontstaan

1750 v.C.

30 n.C. omdat Jezus een Jood was, maar ook een Romein

God

Jahweh

God

Profeet

Mozes

Jezus

Heilig boek

Tenach

Bijbel

Regels

Torah& Tien geboden

Tien geboden

 

Romeinen

Germanen

Landbouw stedelijke samenleving

Landbouwsamenleving

Goed georganiseerd imperium

Losse stammen

 

De Romeinen waren het meest beschaafde volk.
Bepaalde feesten en gewoontes werden overgenomen, zodra de Romeinen een land veroverde à dit voorkomt onrust en ontevredenheid