Nederlands-Indie h2

Samenvatting van De koloniale relatie tussen Nederland(ers) en Nederlands-Indië

Hoofdstuk 2: Van VOC naar Cultuurstelsel (1800-1870)

Welke bestuurlijke en economische veranderingen zijn door Daendels, Raffles en Van der Capellen ingevoerd?

Daendels:
- Daendels verving het VOC bestuur door een modern bestuur van betaalde ambtenaren. Deze overheidsambtenaren moesten direct controle uitoefenen over de voormalige VOC-gebieden.
- Daendels moest niets weten van het Aziatische feodale systeem. Voortaan werden de inlandse bestuurders als gewone ambtenaren beschouwd met een vast inkomen.
- Daendels voerde een bestuurlijke herindeling door, die Java verdeelde in 9 districten. Met de Indische vorsten werd geen rekening gehouden, zij moesten zich gewoon aan de nieuwe regels houden.
- Gedwongen leveranties niet voor de VOC,maar voor de staat.
- Invoering herendiensten (iedereen moest bijvoorbeeld meehelpen bij het aanleggen van een weg).

Raffles:
- In grote lijnen nam Raffles het bestuursideaal van Daendels over. Ook hij wilde een modern en direct bestuurssysteem, waarbij de Javaanse vorsten een flink deel van hun macht moesten inleveren.
- Raffles begon met een liberaal experiment. De boeren mochten voortaan voor zichzelf de grond bewerken. De opbrengsten van hun land mochten ze houden, mits zij belasting betaalden aan de staat. De hoogte van deze belasting, de landrente, was afhankelijk van de soort grond en gewas. ( dit systeem was overigens geen succes)

Van der Capellen:
- Van der Capellen moest het liberale beleid van Daendels en Raffles voortzetten. Verder moest hij de vestiging van kapitalistische ondernemingen uit Europa bevorderen. Gehoopt werd dat de vrije westerse ondernemers in staat zouden zijn de koloniale inkomsten te vergroten.
- Met dit doel voor ogen werden grote delen land, inclusief de dorpen en bewoners, verhuurd of verkocht aan Europeanen.
- Ook dit mislukte. Ondernemers slaagden er onvoldoende in de kolonie winstgevend te maken en bovendien gedroegen zij zich als echte feodale heersers, die zich verrijkten ten koste van de Javaanse boeren.

Welke problemen hebben geleid tot het Cultuurstelsel?

De Java-oorlog werd dan wel door de Nederlanders gewonnen, maar de prijs was ontzettend hoog. Johannes van den Bosch ontwikkelde daarom het cultuurstelsel, om zo de kolonie weer winstgevend te maken.

De particuliere ondernemers speelden hierin slechts een kleine rol, aangezien zij eerder geen winst opleverden en de Javaanse boeren uitbuitten.

Hoe werkte het Cultuurstelsel?

In het cultuurstelsel waren sporen terug te vinden van de methodes van de VOC, Raffles en van Van der Capellen. Het doel van dit stelselwas de kolonie weer winstgevend te maken.

- De Javaanse boeren werden verplicht 1/5 deel van hun grond te beplanten met bepaalde exportgewassen (cultures) zoals koffie, suiker of indigoplanten.
- De cultures mochten uitsluitend aan het gouvernement geleverd worden. Daarvoor in ruil kregen de boeren een eenzijdig vastgesteld plantloon, dat afhing van de hoeveelheid geleverde cultures.
- De boeren bleven verplicht landrente betalen. De belasting op de rijstoogst diende lager te zijn dan het plantloon om de koopkracht van de bevolking niet aan te tasten.
- De herendiensten bleven verplicht, ieder Javaans dorp werd verplicht om bijv. te helpen bij de aanleg van een weg of haven.
- De controle op het cultuurstelsel en de inning van de landrente kwamen in handen van de plaatselijke dorpshoofden, die op hun beurt verantwoording schuldig waren aan Nederlandse controleurs. Dorpshoofden en controleurs kregen als vergoeding een aandeel in de opbrengst.
- Het vervoer en de verkoop van de productie kwamen in handen van de Nederlandse Handelsmaatschappij (NHM). Dit staatsbedrijf kreeg het alleenrecht op het transport en de verkoop van koffie, suiker en indigo.
- De cultures werden in Nederland geveild. De opbrengst, het batig slot, ging naar de Nederlandse schatkist.

In hoeverre was het Cultuurstelsel een succes?

Volgens bronnen zou het Cultuurstelsel erg nadelig zijn geweest voor Java. De boeren moesten op hun akkers cultures verbouwen voor Europa. Om meer cultuurprocenten op te kunnen strijken, neigden lokale dorpshoofden ertoe dit stelsel uit te breiden. Steeds meer grond werd onder dwang bestemd voor handelsgewassen.

De Nederlandse regering begon rond 1850 in te zien dat deze gedupeerden beschermd moesten worden tegen de nadelige gevolgen van het cultuurstelsel. Daarom werd de teelt van suiker verminderd, terwijl de hele indigocultuur in haal geheel werd beëindigd. Beide cultures onttrokken zoveel water aan de bodem dat de rijstoogst gevaar liep. Ook werd de controle op de herendiensten en het inheemse bestuur verbeterd. De boeren kregen meer tijd om op hun rijstvelden te werken en werden geholpen door de aanleg van een irrigatiesysteem.
Hierdoor wordt het Cultuursysteem tegenwoordig niet meer zo negatief benaderd.

Hoe functioneerde het dualistisch bestuursstelsel?

Het dualistisch bestuursstelsel bestond uit het Nederlands Binnenlands bestuur (‘grote broer’) en het Inlandse bestuur (‘kleine broer’).

De gouverneur-generaal stond aan het hoofd van het Binnenlands bestuur. Direct onder hem stonden de residenten van de 20 provincies. Elke resident werd bijgestaan door 3 of 4 assistent-residenten. Deze laatste werden tot slot weer geholpen door een honderdtal controleurs en assistent-controleurs.

De controleurs vormden de schakel tussen het Binnenlands bestuur en het Inlandse bestuur. Zij waren het die overleg voerden met de inheemse vorsten, de regenten en hun plaatselijke hoofden. De regenten (sultans en radja’s) voerden het bestuur goed uit. In ruil hiervoor kregen zij cultuurprocenten en werden na bewezen diensten onderscheiden met Nederlandse eerbewijzen.

Hoe ontstond de Europeanisering van de gemengde samenleving?

De Britten keken neer op de Indo-Europese mengcultuur. Zij voerden tal van nieuwigheden in zoals toneel, opera en dansen volgens Europese stijl.
Het gevolg was dat de scheiding tussen de Aziatische en de Europese wereld scherper werd. De Nederlanders die de Britten opvolgden, waren veelal afkomstig uit de hogere- en middenklassen en ook zij wilden de Europese levenswijze niet inruilen voor Aziatische gewoonten.

De naam Indië verdween en werd voortaan ‘Nederlands-Indië’.
In de privésfeer bleef de gemengde levensstijl echter voorlopig nog voortleven.

Wat was het morele recht van Nederland om in Indië te huishouden?

- Om de kolonie winstgevend te maken (maar indirect zichzelf).
- Ze keken neerbuigend/racistisch tegen de Javanen aan (oermensen die niet voor zichzelf konden zorgen).
- Nederland voelde zich superieur.