Module 9 Oorloge en Vrede

Hoofdstuk 1 “Zum Frühstück auf nach Paris!” 1914: Op 28 juni 1914 vermoorde de jonge Bosnische scholier (nationalist) Gavrilo Prinzip, de kroonprins van Oostenrijk-Hongarije, Franz-Ferdinand en zijn vrouw Sophie tijdens een optocht in Sarajevo. Hij was als Servisch-Nationalist een voorstander van Groot-Servië. Dit betekende dat hij wilde dat delen van Oostenrijk-Hongarije werden samengevoegd met de balkanlanden zodat er één groot rijk zou ontstaan. Servië werd politiek gesteund door Rusland. Oostenrijk-Hongarije wilde Servië aanvallen, maar zou het nooit alleen redden omdat Servië gesteund werd door Rusland, en de keizer van Oostenrijk-Hongarije zocht contact met Wilhelm II de keizer van Duitsland. Samen stonden ze sterker. Opeens ging het heel snel. Oostenrijk kondigde Servië de wacht aan. Rusland zocht hulp bij de tegenstander van Duitsland, Frankrijk. Meteen toen Frankrijk ermee instemde, mobiliseerde Tsaar Nicolaas II van Rusland, zijn legers. Duitsland schrok hiervan en eisten dat de tsaar zijn legers terugtrok, maar hij weigerde. Op dat moment verklaarde Duitsland Rusland en meteen ook Frankrijk de Oorlog. Vanaf nu stonden er twee machtsblokken tegenover elkaar. De Centralen <-> de Geallieerden. Er was veel vreugde onder de soldaten, het zou allemaal snel voorbij zijn, en iedereen d8 dat hun land het sterkste zou zijn, allemaal veroorzaakt door het nationalisme. Nu kwam ook zelfs Engeland nog meedoen, en de Eerste wereldoorlog was de grootste oorlog tot dan toe. Oorzaken: - Frankrijk wilde wraak op Duitsland na oorlog in 1870 - Duitsland bouwde een ongelofelijk grote vloot waar andere landen van schrokken en stappen ondernamen qua defensie. - Modern Imperialisme - Economische concurrentie doordat elk land zelf moest regelen hoe zij aan bijv. hun grondstoffen kwamen. - Militarisme - Nationalisme
Duitsland had in 1870 een oorlog met frankrijk overwonnen. Het ergste voor de fransen was de afname van Elzas-Lotharingen. Frankrijk wilde wraak op Duitsland. Duitsland bouwde enorm veel en de staalproductie vervijfvoudigde onder kanselier Bismarck. In 1882 werd de Triple alliantie gevormd. Frankrijk die nog altijd bang was voor Duitsland, sloot ondertussen een bondgenootschap met rusland. Als Duitsland dan weer met oorlog zou dreigen, zou het nu vanuit twee kanten moeten vechten. Engeland was ook geschrokken. Zij wilden juist een machtsevenwicht in Europa bewaren. Maar Duitsland bleef maar meer bouwen en in 1907 ontstond de Triple Entente, de tegenhanger van de Triple alliantie. De Triple Entente was dus een reactie van Engeland, op Duitsland, want Engeland dacht door coalities te sluiten, het machtsevenwicht in Europa te behouden. Veel landen waren opzoek naar grondstoffen, maar durfden nou niet meer bij elkaar te importeren en zochten grondstoffen bij koloniën die sterk uitbreidden. Dit leidde tot het Modern Imperialisme. De tweede helft van de 19e eeuw werd de tijd van het nationalisme en militarisme. Men wist dat er een oorlog uit zou breken, maar dit werd normaal gevonden. Iedereen dacht dat ze in de moderne tijden korte oorlogen zouden voeren en dat het allemaal in een paar weken uitgevochten was. De enige rem die op deze spanning gezet kon worden waren de verbonden, dachten de diplomaten. Ze dachten dat dit voor veiligheid zorgde, maar uiteindelijk stonden er wel 2 machtsblokken tegenover elkaar. Wat zijn de oorzaken van de moord op kroonprins Franz-Ferdinand? De balkan werd beheerst door drie rijken/landen: Het Ottomaanse rijk, het Russische tsarenrijk en Oostenrijk-Hongarije. Omdat er veel veelvolkerenstaten in de balkan bestonden, wilden zij afhankelijk worden. Rusland had ook nog een ander belang bij de balkan: Warme havens aan de Zwarte zee. Door al deze problemen op de balkan ontstonden de Balkancrises: ‘regionale’ ruzies waar de grote mogendheden zich mee bemoeiden. Volgens het Duitse aanvalsplan, het Von Schlieffen-plan, zou Duitsland eerst afrekenen met Frankrijk, en daarna pas met Rusland. Maar de Duitsers werden toch, door Russisch opdringen, overgebracht vanuit het westen naar Oost-Pruizen om de russen op te dringen. Aan het westfront waren de Duitsers zo verslapt dat de Fransen, Belgen en Engelsen met een tegenoffensief kwamen. Toen kwam het lange loopgravengevecht waar onnodig duizenden doden vielen. De Engelsen probeerden nu via zee de Duitse onderzeeërs terug te dringen en er ontstond nu ook op zee een grootschalig gevecht. Italië, die eerst lid was van de Triple Entente, had zich nu neutraal opgesteld, maar vochtten, na een belofte van de geallieerden dat ze Oostenrijk-Hongarije mochten hebben, Oostenrijk vanuit het zuiden aan. In 1917 brak de Russische Revolutie uit. De Tsaar Nicolaas II werd afgezet. De nieuwe communistische machthebber Lenin sloot in maart 1918 de vrede van Brest-Litovsk. De Sovjet-Unie trok zich nu terug uit de Eerste Wereldoorlog. Maar in 1917 kondigde Duitsland een onbeperkte duikbotenoorlog af. Veel Amerikaanse schepen werden getorpedeerd en de VS ging ook meedoen met de oorlog (begin 1917). Nu was het snel afgelopen met de duitsers, nu ook amerika erbij was gekomen redden ze het niet meer. November 1918 is het einde van de oorlog. De Duitse keizer trad af en de Duitse regering gaf zich over.
Hoofdstuk 2 De hele wereld stond versteld wat voor massale slachtingen zich hadden afgespeeld in het o zo beschaafde Europa. De geallieerden waren het erover eens, Duitsland was de schuldige. Iedereen vroeg zich af wat voor gevolgen de Eerste wereldoorlog hebben gehad. Allereerst waren de mensen sterk van mening veranderd als het ging om oorlog. De pacifisten ontstonden; mensen die zich tegen alles wat met oorlog te maken had keerden. Omdat Frankrijk en Engeland parlementaire democratieën waren, kozen zij voor een verdedigende strategie. Er ontstond een afwachtende sfeer bij de Engelsen en de Fransen. De Europese koloniën hadden altijd Europa gekend als een beschaafd continent, maar na de eerste Wereldoorlog keerden zijn zich tegen Europa en kwamen in verzet. In 1919 kwamen de Amerikaanse president Wilson, de premier van Engeland David Lloyd George en de franse minister Georges Clemenceau aan bij het paleis van Versailles (rusland niet). Frankrijk wilde Duitsland zo ernstig verzwakken dat het decennia lang niet meer een bedreiging zou kunnen vormen. Wilson wilde dat als het maar Democratisch zou worden en recht op zelfbeschikking zou hebben en er verdragen afgesloten zouden worden met een Volkenbond, dat er dan voorgoed oorlog uitgebannen zou worden. Tijdens de oorlog had Wilson deze plannen al vastgelegd in zijn veertien punten. Het congres van de VS was niet blij dat de VS had meegedaan aan een Europese oorlog en besloot zijn politiek uit Europa terug te laten trekken; isolationisme. Elzas-Lotharingen ging weer terug naar Frankrijk en er waren nog een aantal gebieden dat Duitsland verloor. Duitsland moest worden gedemilitariseerd en herstelbetalingen doen. Niemand in Duitsland kon dit accepteren, maar het moest wel, ze hadden zich overgegeven en stonden nu alleen in de internationale politiek. Wat was er op het Europese toneel veranderd: - Rusland was communistisch geworden - Oostenrijk -Hongarije was uit elkaar gevallen - Het Turkse Rijk valt uiteen 2.1 Anti – oorlog Door de barbaarsheid van de Eerste Wereldoorlog veranderde de opinie over oorlog. Frankrijk en Engeland, parlementaire democratieën, kozen door de anti - oorlogsstemming voortaan voor een verdedigende strategie. Veel Mensen weigerden militaire dienst en werden Pacifisten. Frankrijk legde aan de oostgrens met Duitsland de Maginot – linie aan. En Engeland voerde een politiek van appeasement. Omdat alle koloniën aan de kant van de moederlanden hadden meegevochten ontstonden in de koloniën nationalistische gevoelens. De Eerste Wereldoorlog had een gevoelige klap gegeven aan het prestige van de westerse landen en in b.v. India en Indo – China kwam met in verzet tegen de koloniale machthebbers. 2.2 Versailles De afrekening met de verliezers, de Centralen, vond plaats tijdens een aantal conferenties rond Parijs. Bij de Vrede van Versailles ging het vooral om Duitsland. In Versailles kwamen de Amerikaanse President Wilson, die een idealist was, David Lloyd George, premier van Engeland, en Georges Clemenceau, eerste minister van Frankrijk, bijeen om over het lot van Duitsland te beslissen. Rusland, dat voortaan Sovjet Unie heette, deed niet mee omdat men gemene zaak had gemaakt met Duitsland door het sluiten van de vrede van Brest – Litovsk in maart 1918. Doel van Frankrijk was: Duitsland zo te verzwakken dat het nooit meer een bedreiging kon vormen. Lloyd George waarschuwde voor een onrechtvaardige behandeling van Duitsland waar wraak uit zou kunnen voortvloeien. Wilson van de V.S. pleitte ervoor dat elk land het recht had op zelfbeschikking als het maar democratisch was. Wilson wilde oorlog uitbannen door het oprichten van een VOLKENBOND, die als scheidsrechter op kon treden. Wilson had zijn programma vastgelegd in zijn veertien punten. De V.S. had meegedaan aan de Eerste Wereldoorlog ‘to make the world safe for democracy’ Het probleem was echter dat President Wilson werd gedwarsboomd door zijn eigen Congres. Dat Congres wilde niets weten van Wilson zijn plannen en koos opnieuw voor de politiek van isolationisme. De V.S werden zelfs geen lid van de volkenbond. De Duitse regering van de Republiek van Weimar, mocht niet mee onderhandelen, alleen een handtekening zetten. Duitsland moest gedwongen de volgende gebieden afstaan: - Elzas – Lotharingen aan Frankrijk - Saargebied ging voor 15 jaar naar de Volkenbond - Eupen –Malmedy aan België - Noord – Sleeswijk aan Denemarken - Memelgebied aan Litouwen - Danzig werd een vrijhaven i.p.v havenstad - Posen –Westpruisen naar Polen en vormde de Poolse corridor, de verbinding met de Oostzee. - Opper –Silezië aan Polen
Naast deze gebiedsafstanden werd het Rijnland gedemilitariseerd en Duitsland werden herstelbetalingen opgelegd. Verder werd het Duitsland verboden een eigen leger te hebben van meer dan 100000 man. Duitsland mocht zich ook niet aansluiten bij het nieuw ontstane Oostenrijk. Het meest grievend voor Duitsland was dat men de schuld kreeg van de Eerste Wereldoorlog. 2.3 Duitse politiek Chronologisch overzicht
1922 Om uit het isolement te geraken sloot Duitsland met de USSR, de Sovjet Unie het Verdrag van Rapallo. Hierbij sprak men af dat wederzijds handel zou drijven en in het geheim bouwden Duitse militairen aan een Rood Leger. ( eigenlijk verboden in het verdrag van Versailles) 1923 de Geallieerden bezetten door uitblijven herstelbetalingen het Duitse Ruhrgebied. 1924 de Verenigde Staten grepen in en stelden het Dawes – Plan op waarbij een spreiding van de herstelbetalingen werd afgesproken. Duitsland ging nu over tot de Erfullungpolitiek, zo goed mogelijk voldoen aan Versailles. 1925 Verdrag van Locarno, hierbij erkende uit vrije wil de westgrenzen – die waren vastgesteld in Versailles – maar niet de oost grenzen! 1926 Duitsland werd lid van de Volkenbond
1928 Briand – Kellog – pact hierbij werd afgesproken oorlog niet meer als middel te gebruiken om conflicten op te lossen.
2.4 Ommekeer Euforie was van korte duur. Door het uitbreken van de Beurscrisis van 1929 ontstond in Duitsland massale werkloosheid en kreeg Adolf Hitler, die in 1933 aan de macht kwam in Duitsland, de kans om Duitsland te veranderen in een Totalitaire staat. Hij brak met de Erfullungspolitiek en sprak over een ‘Diktat von Versailles’ en wenste zich ook niet te houden aan het Verdag van Locarno. Doel van Hitler was: herstel en zelfs uitbreiding vroegere keizerrijk. Het nationaal – socialisme verheerlijkte oorlog. In Italië was al in de jaren twintig een dictator aan de macht gekomen Benito Mussolini. Ook hij wilde van Italië weer een grote mogendheid maken en zag Ethiopië als zijn eerste doelwit. De Volkenbond bleek niet goed te functioneren. Hitler zag zijn kans schoon en trok in het gedemilitariseerde Rijnland binnen. Dit tot grote schrik van Frankrijk. Engeland vond echter dat Duitsland recht had op legering troepen in het Rijnland. Hitler sloot met Mussolini een verbond de as Rome – Berlijn. Dit werd uitgebreid met Japan waarbij men spreekt van het Anti – Kominterpact een overeenkomst gericht tegen de Communistische Internationale, een serie communistische partijen onder leiding van de USSR. Hoofdstuk 3 Opnieuw Oorlog Een voorval van de Spaanse Burgeroorlog was de aanval van de Duitse bommenwerpers (Stuka’s) die hun bommen lieten vallen op de Spaanse stad Guernica. De Spaanse Burgeroorlog was achteraf gezien het voorproefje van de WO II. De Duitse en Italiaanse fascisten en nationaal-socialisten steunden Franco met het strijden tegen de linkse democratische regering van Spanje. §3.1 Hitler leert weer een les De democratische landen werden erg op de proefgesteld door: - bezetting van het rijnland - verovering van Ethiopië. - Spaanse burger oorlog. Een paar redenen waarom Franco de republikeinse regering af zette: - De regering wilde de verschillende regio’s een zelfbestuur geven - De regering wilde de macht van de kerk verkleinen
Mussolini en Hitler gaven Generaal Franco steun o.a. door troepen en vliegtuigen te sturen. IB(international brigade) werd gevormd door vrijwilligers, ze waren tegen Franco. Stalin steunde ook de IB, maar alleen het communistische deel ervan. Engeland en Frankrijk deden niets, ze keken toe, dit paste in de Appeasement-politiek (politiek die er op gericht is op het voorkomen van oorlog door niets te zeggen). Hitler kwam erachter dat hij met weinig geweld veel gedaan kon krijgen. Hij was van plan om op die manier ook Oostenrijk, Tsjecho-Slowakije en Polen aan te pakken zonder een grote oorlog te beginnen. §3.2 Oostenrijk en Tsjecho-Slowakije Volgens het Verdrag van Versailles mocht Oostenrijk niet bij Duitsland worden gevoegd. In 1934 werd de dictator Dolfuss van Oostenrijk dood geschoten door Oostenrijkse Nazi’s. De staatsgreep door hen mislukte mede door Mussolini want hij wilde een buffer hebben tussen Italië en Duitsland. In 1938 kwam Italië alleen te staan door de oorlog met Ethiopië en sloten ze een pact met Duitsland (De as Rome-Berlijn). Na een bespreking in 1938 tussen Hitler en Schuschnigg, gaf de minister van Oostenrijk een Nazi de macht en werd afgezet. In maart 1938 trokken de Duitse troepen Oostenrijk binnen. De Engels en Fransen waren het met deze gang van zaken niet eens maar deden niets. Engeland praat het goed door te zeggen dat het eigenlijk wel logisch was dat de Duitstalige in 1 land wilde wonen. Maar hierdoor was wel de ware aard van Hitlers “politiek” naar boven gekomen: Dreigen, afpersen, chanteren, onderdruk zetten, moord en leugens. Met de politiek in Tsjecho-Slowakije zat het op het eerste gezicht wel goed. Hitler zei in mei 1938 dat Tsjecho-Slowakije een inbreuk vormde op de grens met Duitsland, omdat daar al het afweergeschut(verdedigingswerken) stond. De Tsjechen verplaatste toch het leger naar de verdedigingswerken en Engeland en Frankrijk werden bang van dit oorlogsgevaar. Ze zette de Tsjechen onderdruk om Sudetenland met de verdedigingswerken af te staan aan Duitsland, dit deden de Tsjechen ook. Stalin was ook bang geworden voor Hitler die steeds dichter bij kwam. In september kwamen Hitler, Daladier (fr), Chamberlain (eng) en Mussolinu bij elkaar voor de Conferentie van München. De USSR en Tsjecho - Slowakije waren niet uitgenodigd. Stalin dacht dat er een plan tegen hem werd gemaakt: Duitsland zou tegen de USSR vechten waarna Engeland en Frankrijk, Duitsland weer versloegen. Frankrijk ging ervan uit dat Tsjecho-Slowakije niet zou worden aangevallen. Duitsland mocht ook Bohemen (een gebied onder Sudetenland) hebben. Hiermee werden alle verdedigingswerken vergeven en was Tsjecho-Slowakije eigenlijk verloren. In 1939 trok Hitler Tsjechië in en stelde het onder Duits bestuur. Ook spoorde hij de nationalisten in Slowakije aan en Slowakije verklaarde zich onafhankelijk. Maar ondertussen had Hitler een grote vinger in de pap. §3.3 Niet-aanvalsverdrag In 1939 wilde Hitler ook de Poolse stand Danzig hebben en het Poolse corridor moest worden opgeheven. Engeland en Frankrijk kwamen tot de conclusie dat het Hitler niet ging om de Duitstalige volken maar gewoon om de macht. Stalin wilde geen anti - Duitsland verdrag sluiten met Engeland: - Hij vertrouwde de Engelse niet na de conferentie van Munchen - Hij dacht dat Engeland de communisten niet zou helpen in Polen. - Hij wilde zelf eerst een sterker leger vormen, of wachten tot Hitler verslagen was. Stalin sloot daarom in 1939 het niet - aanval verdrag, het Molotov – von - ribbentroppact. Dit hield in dat Duitsland en de USSR elkaar niet zouden aanvallen. Verder zouden zij Polen onder elkaar verdelen. Ook zou de USSR Estland, Letland en Litouwen onderwerpen. De Russen zouden dan in ruil hiervoor zich niet bemoeien met de oorlogen van Duistland tegen Frankrijk, Engeland en Polen. Hitler wist van de WOI dat je niet op 2 fronten kon vechten en hij zou eerst Polen veroveren, voor hij de rest zou aanvallen (Fa, Eng en USSR) In september 1939 trokken de Duitse troepen polen binnen. Op 3 september verklaarde Frankrijk en Engeland de oorlog aan Duitsland, de WOII. De inval van de Duitsers in Polen ging heel snel, met motoren, pantserwagens en vliegtuigen drongen ze door de verdediging en vielen de polen zo van de zijkant en in de rug aan. Deze strategie, het snel aanvallen, wordt de Blitzkrieg genoemd. Op 17 september vielen de Russen van de andere kant Polen binnen en kwamen de Duitsers tegen op de lijn die was afgesproken in het verbond. Polen was verslagen. Engeland en Frankrijk deden nog weinig in de winter van 1939-1940. Pas in het voorjaar van 1940 toen Duitsland een aanval deed op Denemarken, Noorwegen, Nederland, België, Luxemburg en Frankrijk begon de oorlog pas echt.