Module 9, Oorlog en vrede

1.1

De Servische nationalist Princip vermoorde in 1914 Franz Ferdinand, de kroonprins van oostenrijk-hongarije, en zijn vrouw. oostenrijk-hongarije zag dit als reden om Servië aan te vallen. Maar Servië werd gesteund door rusland en dus nam oostenrijk-hongarije contact op met Duitsland. Duitsland zei dat het oostenrijk-hongarije zou steunen en oostenrijk-hongarije viel aan.rusland zocht steun bij de tegenstanders van Duitsland, bij frankrijk. Frankrijk gaf rusland een blanco cheque. Rusland mobiliseerde zijn leger. Duitsland sommeerde rusland op te houden maar die gaven daar geen gehoor aan. Toen verklaarde Duitsland de oorlog aan rusland en aan frankrijk, omdat ze dachten dat die de russen toch wel zouden steunen. Toen had je aan de ene kant de geallieerden: rusland, Servië en frankrijk en aan de andere kant de centralen: oostenrijk-hongarije en Duitsland. Duitsland koos voor een verrassende route naar frankrijk, ze gingen via België. Maar België had een verdrag met Engeland dat ze als ze zouden worden aangevallen dat ze steun zouden krijgen van Engeland. Dus verklaarde Engeland Duitsland de oorlog. In frankrijk werd nu gestreden aan twee fronten, in het oosten vielen de russen aan en in het westen frankrijk en België met steun van de Engelsen.

1.2

Duitsland was vroeger nooit een rijk geweest. Na 1850 veranderde dit. In 1870 begon Pruisen een oorlog met frankrijk. De oorlog was in 1871 al gewonnen door Pruisen. Frankrijk moest vele vernederingen ondergaan maar het ergste was toch wel dat ze Elzas-Lotharingen. Dit gebied was belangrijk door zijn kolen en ijzermijnen. moesten afstaan. Wilhelm de 1e werd toen uitgeroepen tot “kaiser van het deutsche reich”. Na de eenwording van het Duitse rijk gingen de Duitsers bouwen aan de industrie, een vloot en een leger. Bismarck wilde Duitsland in alle rust opbouwen en sloot dus bondgenootschappen. In 1882 kwam de triple alliantie tot stand. Een verbond tussen Duitsland, oostenrijk-hongarije en Italië. Omdat Duitsland economisch en politiek zoveel sterker werd ging frankrijk in 1894 een bondgenootschap met de russen aan. In dit verdrag stond, dat als er een oorlog zou komen met Duitsland, dat de russen Duitsland in het oosten zouden aanvallen en frankrijk in het westen. Dit zou lastig zijn voor Duitsland omdat ze dan van twee kanten aangevallen zouden worden, een tweefrontenoorlog. Ook de Engelsen waren onder de indruk ze probeerden een machtsevenwicht of balance of powers in europa te laten bestaan. Zolang dit het geval was zouden ze bij oorlogen niet ingrijpen maar zich afzijdig zouden houden van de Europese zaken, de splendid isolation. Toen Duitsland echter te sterk dreigde te worden trad ook Engeland toe tot een coalitie van landen. In 1907 ontstond de triple entente, een verbond tussen Engeland, Frankrijk en Rusland. Door de industriële revolutie hadden kwamen er zoveel producten dat de industrieën een te kleine afzetmarkt hadden in eigen land en moesten dus gaan exporteren. Ook moesten ze de grondstoffen gaan inkopen omdat daar in eigen land een gebrek aan was, ze moesten ook spullen als katoen en graan importeren omdat de eigen landbouw de bevolking niet meer konden voeden. Zo werden steeds meer landen economisch afhankelijk van elkaar. De landen gingen gebieden buiten europa veroveren omdat ze daar grondstoffen en voedsel konden halen en hun industrieproducten kwijt konden. dit streven naar een wereldrijk door koloniën te vormen wordt modern imperialisme genoemd. Ieder land vond zichzelf het beste en zo kwam er een wapenwedloop. De grote Europese landen hadden de grootste legers ooit. Een dreigende oorlog werd normaal gevonden, de mensen dachten dat de oorlog toch zo afgelopen zou zijn. Het enige dat een oorlog kon tegenhouden waren verbonden dachten de diplomaten. Daarom de triple alliantie en de triple entente, deze verbonden waren bedoeld voor een gevoel van veiligheid. Maar de 2 verbonden stonden wel tegenover elkaar. Ze zorgden aan de ene kant voor een machtsevenwicht omdat alle grote landen erin zaten maar aan de andere kant kon er ook zomaar een oorlog uitbreken.

1.3

de 1e wereldoorlog begon met een schot op kroonprins Franz Ferdinand. De balkan werd in het begin van de 20e eeuw door 3 rijken, het Russische tsarenrijk, het Turkse rijk en oostenrijk-hongarije. Veel landen waren veelvolkerenstaten, staten waarin een aantal volkeren zijn samengebracht. Er waren ook een paar onafhankelijke staten, Griekenland, Roemenië, Bulgarije en Servië. Deze staten hadden zich losgemaakt van het Turkse rijk en wilden groeien door stukken van het Turkse rijk of oostenrijk-hongarije in te nemen. Daar woonden mensen die dezelfde taal spraken en dezelfde cultuur hadden. Het Turkse rijk en oostenrijk-hongarije kampten met een nationaliteitenprobleem, een volk wil niet meer bij een land horen maar onafhankelijk zijn. Rusland had ook veel belangen in de balkan. De bosporus en dardanellen gaven toegang tot de warme haven, de havens die ’s winters niet dichtvroren, verder is Russisch een Slavische taal dus stonden de russen wel sympathiek tegenover het Slavisch nationalisme. Nadat princip Franz Ferdinand had neergeschoten wilde oostenrijk-hongarije wraak nemen op de Serviërs. Maar omdat rusland Servië steunde vroeg oostenrijk-hongarije om steun van Duitsland. binnen een paar weken was er een wereldoorlog. De eerste wereldoorlog is dus eigenlijk een regionaal conflict op de balkan dat door de vele verbonden die er gesloten waren is uitgelopen tot een wereldoorlog.

1.4

in de nacht van 4 op 5 december viel Duitsland België aan, ze waren op weg naar frankrijk. Volgens het von schlieffen-plan zou Duitsland eerst frankrijk verslaan en vervolgens rusland. Alleen rusland rukte zo snel op dat Duitsland moest kiezen of ze zich eerst helemaal op frankrijk richten of troepen overbrengen naar het oosten en een tweefrontenoorlog beginnen. Ze kozen voor de tweefrontenoorlog. En het lukte aardig, de russen werden teruggedrongen tot over hun eigen landsgrenzen. In 1915 gingen ze verder rusland in met hulp van oostenrijk-hongarije en het Turkse rijk dat zich uit angst voor de russen al eerder had aangesloten bij de centralen. Minder goed ging het in het westen, doordat Duitsland veel legers had getransporteerd naar het oosten waren ze in het westen flink verzwakt. Aan de Marne kwam er zelfs tegenoffensief van Belgische, Franse en Engelse legers. Het tegenoffensief zorgde ervoor dat de Duitsers niet verder konden. het werd een loopgravenoorlog, door de komst van de mitrailleur konden er geen stormaanvallen gedaan worden omdat iedereen dn binnen een mum van tijd was neergemaaid. In 1916 werd er door beide partijen geprobeerd een doorbraak te forceren. De Duitsers probeerden verdun in te nemen en de Engelsen probeerden de Somme in handen te krijgen. bij de slag om de Somme sneuvelden 1100000 soldaten en het leverde geen van beide partijen ook maar enige terreinwinst op. De Britten gingen nu de Duitse havens blokkeren. De Duitsers beantwoorden dit door de Britse eilanden te omsingelen met hun onderzeeërs. In januari 1917 torpedeerde een Duitse onderzeeër de Lutetia, een schip dat Amerikaanse munitie en passagiers vervoerde. De Amerikaanse regering waarschuwde de Duitsers zo erg dat de duikbootoorlog op een laag pitje kwam te staan. De engelse vloot wist de Duitse vloot, die hoopte op een slag op open zee, in de havens te houden. Ook op zee kwamen geen van beide legers een stap verder.

1.5

Italië was lid van de triple entente maar had zich neutraal opgesteld.de geallieerde beloofden Italië Zuid-Tirol, Istrie en Triëst. Italië opende een front in het zuiden tegen de Oostenrijkers. De geallieerden hadden onderling het Turkse rijk al verdeeld, Engeland en frankrijk zouden het midden oosten krijgen. Engelse diplomaten stookten Arabisch sprekende volkeren om in opstand te komen tegen de sultan. De arabieren werd een Arabisch rijk beloofd in het gebied dat Engeland en frankrijk net verdeeld hadden. Ook de joden werd een eigen staat beloofd. de inspanningen van de geallieerden en de opstanden van de arabieren hadden grote gevolgen voor het Turkse rijk. oostenrijk-hongarije en Turkije werden nu echt in het nauw gedreven. In 1917 brak de Russische revolutie uit, dit zorgde ervoor dat de Duitsers nog verder konden oprukken in rusland. In 1918 sloot Lenin de vrede van brest-litovsk. Dit hield in dat rusland zich terugtrok uit de eerste wereldoorlog. Begin 1917 verkondigde Duitsland de onbeperkte duikbootoorlog aan. Duitse onderzeeërs torpedeerden ieder schip dat ervan verdacht word van de vijand te zijn. De duikboten torpedeerden ook Amerikaanse schepen en Amerika besloot ook mee te doen aan de oorlog. De vermoeide Duitsers waren niet opgewassen tegen de Belgen, Fransen, Engelsen en ook nog eens de frisse Amerikanen. In november 1918 trad de Duitse keizer af en de nieuw gevormde regering gaf zich over.

2.1

na de 1e wereldoorlog veranderde de mening over oorlog sterk. Steeds meer mensen keerden zich af van alles wat met oorlog te maken had. ze streefden naar een wereld zonder oorlog en weigerden dus ook bijv. militaire dienstplicht. De meeste vonden dat je alleen oorlog mocht voeren als je jezelf moest verdedigen. In frankrijk en Engeland had je een parlementaire democratie dus drong de anti-oorlogsstemming door in de politiek. Het gevolg hiervan was dat deze landen zich voortaan verdedigend opstelden. Er werd veel geld uitgegeven aan verdedigingswerken, in frankrijk bijvoorbeeld de maginot-linie waar grote gevechtskoepels uit het landschap omhoogstaken en ondergrondse bunkers waren, er reden treinen om het te voorzien van voedsel en munitie. Ook in Engeland werden verdedigingswerken aangelegd. Dit had als gevolg dat frankrijk en Engeland zichzelf wel konden verdedigen maar geen aanval konden doen op een ander land. De politiek van Engeland werd er een van toegeven, de appeasement-politiek. Steeds meer koloniën kwamen in opstand, ze wouden een onafhankelijk land zijn.

2.2

in januari 1919 kwamen de Amerikaanse president Wilson, de premier van Engeland David Lloyd george en de franse eerste minister Georges Clemenceau. Ze wilden Duitsland met de vrede van Versailles zo verzwakken dat het lange tijd geen bedreiging meer kon vormen.
in januari 1919 werd de vrede van Versailles gesloten, dit onder andere in dat:
- Duitsland Elzas-Lotharingen kwijtraakte aan frankrijk
- er een strook van polendoor Pruisen liep, de Poolse corridor.(strook grond door Oost-Pruisen waarmee polen een doorgang moest krijgen naar de Oostzee)
- Danzig werd als een vrijhaven losgemaakt van Duitsland.(haven die niet onder de soevereiniteit van een bepaalde staat valt)
- Duitsland moest de Ardennen tussen Eupen en Malmedy aan België afstaan.
- Het rijnland moest gedemilitariseerd worden.
- Het Duitse leger mocht niet meer dan 100000 man hebben
- Er moesten herstelbetalingen gedaan worden
- Duitsland mocht zich niet bij oostenrijk aansluiten
- Duitsland kreeg de schuld van de 1e wereldoorlog
De Duitse regering, de republiek van weimar(duitse staatsvorm tussen 1918 en 1933), mocht niet mee onderhandelen maar alleen hun handtekening onder het document zetten.
President Wilson van Amerika wilde dat er een volkenbond, een internationale organisatie die de oorlogsdreiging tussen landen via onderhandelingen moest wegnemen, werd opgericht. Deze kwam er in 1919. Wilson had zijn vredesprogramma al tijden de oorlog vastgelegd in zijn 14 punten, een programma van de Amerikaanse president Wilson voor de wereld na afloop van de 1e wereldoorlog. Hij werd door de franse eerste minister Georges Clemenceau gezien als een idealist. Ook met de andere verliezers, oostenrijk-hongarije en Turkije werd vrede gesloten. Er kwam een einde aan de veelvolkerenstaten, dit leidde tot het ontstaan van een aantal nieuwe staten zoals Oostenrijk, Hongarije, Tsjecho-Slowakije en Joegoslavië. De turken raakte al hun gebied kwijt in het midden oosten en er bleef een kleine Turkse staat over. Turkije kreeg een nieuwe grondwet, de grondwet van kemal atatürk. In de grondwet staat dat geloof en staat gescheiden zijn. Turkije was hiermee het eerste islamitische staat waarin godsdienstige leiders niet de macht uitvoerden. Dit wordt een seculiere staat genoemd. Wat rusland met Duitsland had afgesproken in het verdrag van brest-litovsk bleef gehandhaafd, de nieuwe USSR was veel kleiner en ze hadden nog maar 1 haven aan de Oostzee, leningrad. Langs de Oostzee waren letland, Estland en Litouwen ontstaan. Ook werd polen opnieuw uitgeroepen omdat het westen een buffer wilde hebben met het communisme, het was samen met Tsjecho-Slowakije een cordon sanitaire, een rij landen die samenwerken om een groot buurland in bedwang te houden.

2.3

de Duitsers werden geïsoleerd van de internationale politiek net als rusland, daarom sloten ze in 1922 het verdrag van Rapallo. In het verdrag stond dat rusland Duitse goederen kon kopen en dat hield arbeiders en ondernemers in Duitsland aan het werk. In werkelijkheid verhuurde Duitsland legerofficieren en technici om rusland te helpen een leger op te bouwen.dankzij deze trainingen kon Duitsland een groter leger hebben dan was toegestaan.in 1923 werd het ruhrgebied bezet door de fransen, Duitsland betaalde niet genoeg herstelbetalingen. Alle kolen uit het ruhrgebied gingen naar frankrijk en dat leidde tot een financiële crisis in Duitsland waardoor Duitsland helemaal geen herstelbetalingen kon doen. Nu ging de VS zich ermee bemoeien, ze stelden het dawes-plan op. hierin was een spreiding van de herstelbetalingen opgenomen. Amerikaanse bedrijven investeerden in de Duitse industrie en Duitsland mocht weer geld lenen in het buitenland. Om iets terug te doen besloot de republiek van weimar zich te houden aan het verdrag van Versailles. in 1925 werd het verdrag van Locarno gesloten, hierin erkende Duitsland de westgrenzen zoals die in het verdrag van Versailles bepaald waren. Aan de oostkant was Duitsland bereid af te zien van alles wat ze hadden verloren. Omdat Duitsland het verdrag van Locarno had getekend mochten ze ook lid worden van de volkenbond. In het verdrag van Locarno was Duitsland was bereid hun nederlaag uit vrije wil te erkennen, dit werd nog is bezegeld met het briand-kellogs-pact, hierin werd afgesproken dat oorlog als middel om conflicten op te lossen uitgebannen was.

2.4

in 1929 was er een grote economische crisis, in 1933 kwamen in Duitsland de nazi’s aan de macht onder leiding van Aldolf Hitler. Onder leiding van hitler werd Duitsland een totalitaire staat. Hitler hield zich niet aan het verdrag van Versailles en hij wou zich ook niet houden aan het verdrag van Locarno. Zijn doel was het terugkrijgen van de oude landsgrenzen en zelfs het uitbreiden daarvan. Vanaf 1933 ging Duitsland een politiek voeren met chantage en oorlogsdreiging. In Italië was ook een dictator aan de macht gekomen, benito mussolini, hij wilde Italië weer op de wereldkaart zetten door het veroveren van gebied buiten europa. Hij wilde Ethiopië veroveren maar dat was aangesloten bij de volkenbond. in 1935 viel mussolini Ethiopië aan en won gemakkelijk, Engeland en frankrijk wisten niet hoe ze moesten reageren. Ze besloten om Italië alleen maar een economisch boycot op te leggen. Tijden de aanval op Ethiopië viel Duitsland het eigen rijnland binnen, hij lapte het verdrag van Versailles weer aan zijn laars. In 1935 ontstond de as rome-berlijn een verbond tussen Italië en Duitsland. in 1936 sloot ook Japan zich hierbij aan. Een andere naam voor dit verdrag is het anti-kominternpact. Dit verdrag was een overeenkomst tegen de communistische internationale, een serie communistische partijen o.l.v rusland. Japan wilde uitbreiding in Azië maar stootte daarmee westerse landen die belangen hadden in Azië. Daarom sloten ze een verbond met Duitsland, die niet veel goeds te zeggen had over de kolonisatoren.

3.1

in Spanje word de linkse republikeinse regering afgezet door generaal franco en er ontstond een 4 jaar durende burgeroorlog. Redenen voor de staatsgreep waren dat de regering bepaalde regio’s autonomie wilde geven, de regering had maatregelen tegen de rooms katholieke kerk uitgevaardigd. Hitler en Mussolini gaven steun aan de nieuwe dictator en stuurden troepen en vliegtuigen. Vrijwilligers uit allerlei landen gaven steun aan de regering en ook de sovjet unie steunde de republikeinen. De sovjet unie steunde eigenlijk alleen de Spaanse communisten.

3.2

in 1934 schoten Oostenrijkse nazi’s de katholieke dictator dolfuss dood en mislukte een eerste poging van hitler om oostenrijk bij Duitsland in te lijven. Mussolini verhinderde dit omdat hij een buffer wilde tussen Italië en Duitsland. in 1938 lukte de Anschluss van oostenrijk wel omdat mussolini alleen was komen te staan door de kwestie Ethiopië en alle steun van hitler kon gebruiken. In 1938 werd de Oostenrijkse premier schuschnigg door hitler geïntimideerd, hij moest seyss-inquart minister van buitenlandse zaken maken, hieronder viel ook de politie. Vervolgens werd schuschnigg afgezet en de Oostenrijkse nazi’s kregen de macht in handen. Engeland en frankrijk deden er niks aan, vooral de Engelsen konden wel begrijpen dat alle Duitsers graag in 1 land zouden willen wonen. In een Sudetenland in Tsjecho-Slowakije woonden Duitse minderheden, de sudeten-duitsers dus wilde hitler ook dit gebied hebben. Maar juist in dit gebied stonden de verdedigingswerken van de Tsjechen. In september 1938 was de conferentie van München. Het gekke was dat Tsjecho-Slowakije er zelf niet bij was om over zijn eigen lot te beslissen. In München werd besloten dat Duitsland de Bohemen mocht hebben, hier waren de verdedigingswerken van de Tsjechen dus was het voor hitler zeer makkelijk om Tsjecho-Slowakije te veroveren. In 1939 viel hitler Tsjecho-Slowakije binnen.

3.3

in 1939 eist hitler dat Danzig weer bij Duitsland hoorde en de Poolse corridor werd opgeheven. Het drong nu tot Engeland en frankrijk door dat hitler niet ging om het zelfbeschikkingsrecht maar om zoveel mogelijk land te krijgen. Engeland probeerde een verbond te sluiten met de sovjet unie maar Stalin had geen vertrouwen meer in de westerse politiek nadat hij niet was uitgenodigd voor de conferentie in München. Rusland sloot op 23 augustus 1939 een niet aanvalsverdrag, het molotov-von-ribbentrop-pact. Rusland en Duitsland zouden elkaar niet aanvallen. Rusland zou een stuk van polen, Litouwen, Estland en letland krijgen als ze zich buiten de oorlog zouden houden. Op 1 september 1939 trok hitler met zijn troepen de Poolse grens over, 2 dagen later verklaarden Engeland en frankrijk Duitsland de oorlog. In polen werd de blitzkrieg toegepast, een snelle overrompelingsoorlog. De rest van 1939 gebeurde er niks, alleen rusland vocht een oorlog uit met Finland. Begin 1940 viel Duitsland Nederland, België, Denemarken, Noorwegen en Luxemburg binnen.