Module 5, Wie deelt de lakens uit?

Module 5

Hoofdstuk 1

Revolutie Troelstra ->
- 12 november 1918
- Wou dat arbeiders en soldaten in actie kwamen
- Mislukte omdat de top van zijn partij geen revolutie wilden

1.1
Parlementaire democratie -> mensen kunnen stemmen op hun eigen partij
Politieke martijen ontstonden doordat mensen hun eigen standpunt wilden verdedigen;
3 sociale kwesties;
- sociale vraagstuk -> hoe moesten ze de sociale problemen oplossen?
- schoolstrijd -> de overheid betaalde de “gewone scholen”, mensen die naar speciale scholen wilden moesten dat buiten de belasting zelf betalen
- algemeen kiesrecht-> nog niet alle mensen mochten stemmen

1917 -> pacificatie -> de schoolstrijd en algemeen kiesrecht werden opgelost (als “wisselgeld”)

1.2
• protestanten
- anti revolutinaire partij (ARP)
- opgericht in 1878 door Abraham Kuyper
- wilde financiële gelijkstelling tussen normale en bijzondere scholen
- wilde het algemeen kiesrecht uitbreiden

• katholieken
- gingen samen met de liberalen omdat die ook voor gelijke rechten waren
- samenwerking met de protestanten tijdens de schoolstrijd (zelfde ideeen)
- opgericht door Priester Herman Schaepman
- later Rooms katholieke staatspartij (RKS)
- opgericht door priester Holens
- opgericht in 1926

• liberalen
- vrijheid en gelijkheid voor de individu
- zo min mogelijk overheidsbemoeienis
- 1885 -> liberale unie viel uit elkaar omdat ze het niet eens waren over het algemeen kiesrecht (ene groep wilden wachten op een revolutie, een andere groep niet )

• Socialisten
- vonden dat armoede kwam doordat de grote ondernemers alles in handen hadden
- Pieter Jelles Troelstra
- Sociaal-democratische arbeidsparij (SDAP)
- 1894
- Troelstra wou revolutie van arbeides/ soldaten om de macht te grijpen
- Andere partijen vonden socialisten onruststokers

• verzuiling; mensen met verschillende geloven leefden gescheiden
er kwamen 4 zuilen;
- protestant
- katholiek
- liberaal
- socialist

(bijvoorbeeld; katholieken mensen -> katholieke bakker, katholieke radio etc.)
Abraham Kuyper -> wou dat christelijke samenleving, en dat de protestanten zich moesten terugtrekken.
Confessionele partijen -> partijen die zich aan hun geloof aanpassen

1.3
Parlement;
- staten generaal
- eerste kamer (senaat)
- tweede kamer (150 leden)

kiesdistrictenstelsel; Nederland werd opgedeeld in districten, iedere zetel had 1 district
1917-> evenredige vertegenwoordiging -> alle stemmen door het hele land worden opgeteld en gedeeld door het aantal zetels

• taken van het parlement (-> voor het controleren van de regering heeft het parlement de volgende rechten ;)
- het recht van interpellatie (een kamerlid mag de minister ondervragen over bepaalde dingen)
- het recht van enquête (onderzoek doen)
- het recht van begroting (ze mogen de begroting van het komende jaar afkeuren)

• wetgevende taak van het parlement
- de Eerste en Tweede kamer mogen stemmen over ieder wetsvoorstel

• rechten van de Tweede kamer
- het recht van initiatief -> een wetsontwerp naar voren brengen
- het recht van amendement -> wijzigingen aanbrengen aan het ingediende wetsontwerp (van de eerste kamer)

regering; (ministers+ koningin)
kabinet; (zonder koningin)
- minister president (hoofd)
- ministers ( aan het hoofd van een departement -> geld, onderwijs, buitenland etc.
- minister zonder portefeuille -> minister zonder departement

staatssecretaris; nemen een deel van de taak van de ministers over
constitutie; grondwet
constitutionele monarchie; grondwet met koningin

• taken van koningin;
- benoemen/ ontslaan van het kabinet
- voorlezen van de troonrede (-> de plannen die de regering maakt voor het komendejaar)
- lintjes knippen 

Welke factoren worgen ervoor dat de parlementaire democratie in Nederland goed kan functioneren?
????

Hoofdstuk 2

2.1
• doorbraak-> de scheiding tussen de verschillende zuilen moeten doorbroken worden
- 1e doorbraakpartij; PVDA (socialistisch)
- Doel; productiemiddelen worden voor de hele samenleving
- Mislukt omdat mensen zich toch nog vasthielden aan hun zuil

• KVP -> mensen stemden op de KVP omdat die partij oud en vertrouwd was

Formateur; kabinet samenstellen dat op voldoende steun van de Tweede Kamer kan rekenen
Coalitie; partijen die de regering vormen
Oppositie; partijen buiten de regering
Regeerakkoord; afspraken over het te voeren beleid

• de totstandkoming van een kabinet
- de koningin benoemt een formateur na de verkiezingen
- de regeringspartijen leggen hun afspraken over het te voeren beleid vast in een regeerakkoord. Daar moet de minister zich aan houden

Rooms-rode coalitie; bestond uit KVP+PVDA onder leiding van “Beel”
in 1948 naam Drees het over

Na de WO II
• taken
- opbouwen van de verzorgingsstaat
- werkloosheidverzekeringen werden verplicht
- AOW verzekeringen
- wederopbouw van het land
- dekolonisatie; verdeeldheid omdat;
- linkse (rechtvaardiger en socialer) partijen steunen de onafhankelijkheid
- rechtse (willen verschillen tussen macht/inkomen handhaven) partijen waren tegen de onafhankelijkheid

2.2

Ontzuiling (secularisatie) -> 20 jaar na WOII -> welvaart was beter en mensen vonden niet meer dat de kerk hun de wet voor moest schrijven
- redenen: op de tv zagen mensen dat de zuilen niet zo verschillend waren als dat ze altijd dachten

• nieuwe partijen
- PSP ;1957
- Wilde socialistischer zijn dan PVDA
- Algemene ontwapening van alle landen
- D66 ; 1966
- O.l.v Hans van Mierlo
- Wilde meer invloed van de bevolking
- PPR ; 1968
- Was een afsplitsing van KVP omdat ze de KVP te rechts vonden

fractie -> kamerleden van dezelfde partij
motie-> een standpunt van een kamerlid over het beleid van de minister
• nacht van Schmelzer
- oorzaak; politieke verhoudingen werden scherper tegenover elkaar
- nacht van 13/14 oktober
- Tweede kamer stond aan de kant van schmelzer, het kabinet zag dit als wantrouwen en trad af
- Gevolgend -> socialisten vonden het voelen als verraad van een partijlid

Harmoniemodel; als er goed wordt overlegd en samengewerkt door de politieke partijen
Polarisatie; verschilpunten worden hard tegen hard uitgevochten

2.3
Jongeren zijn erg ontevreden -> alle macht ligt bij de kleine politieke elite (??), afkomstig uit de oude generatie
- ze verafschuwde de burgerlijke gezapigheid
- de leegte van de consumptiemaatschappij
- het individuele streven naar rijkdom en carière
Regenten; zo noemden de jongeren de politieke leiders

• Provo -> een groepje jongeren die de autoriteiten provoceerde door middel van creatieve acties
- “witte plannen” om maatschappelijke problemen op te lossen
- Witte huizen plan
- Witte kippen plan (politie werden kippen genoemd)
- in 1967 werd Provo opgeheven.
- Roel van Duyn (ex provo) richtte de “oranjevrijstraat” op, met eigen regering/kranten etc.
- In de gemeenteverkiezing kregen de “kabouters” (bewoners van oranjevrijstraat) 5 zetels

• eerste feministische golf
- vrouwen kiesrecht -> in 1919 kregen vrouwen kiesrecht
- betere rechtspositie
- betere opleiding/beroepsmogelijkheden

• tweede feministische golf
- 1968 -> MVM man-vrouw maatschappij -> streed voor rechten van de vrouw
- Deeltijdwerk
- Goeie kinderopvang
- Gelijke verdeling van huishoudelijke taken
- Recht op abortus
- Dolle mina’s -> te vergelijken met de Provo’s

Het regeren in deze tijd werd moeilijker omdat de acties niet onopgemerkt bleven, de partijen konden zo makkelijk kiezers verliezen

• kabinet den Uyl
- 1973
- PVD, PPR, D66, KVP, ARP
- Samenleving verder democratiseren
- Welvaartsverschillen terugdringen
- Zwakkeren meer bescherming bieden

Lickheed-affaire -> Prins bernard had smeergeld aangenomen uit Amerika -> in ruil voor 1.1 miljoen zorgde hij ervoor dat Nederland lockheed vliegtuigen kocht.

waardoor werd het regeren na de wederopbouwfase moeilijker? Mensen werden kritischer en het land was helemaal dood. De verzuiling ging weg

Hoofdstuk 3

3.1
• CDA (Christen Democratisch Appel)
- ontstaan in 1980
- ARP/CHU/KVP besloten zicht te vereniggen
- Een partijvorming tussen katholieken en protestanten, door ontkerkelijking ging dit goed
- Leider ; Lubbers (was ook minister president)

• kabinet Lubbers
- CDA/VVD
- economische situatie was heel slecht
- uitgaven van de verzorginsstaat veel te hoog

• no-nonsense beleid
- begrotingsprobleem werd teruggebracht
- op de sociale zekerheid werd sterk bezuinigd
- allerlei sociale en culturele voorzieningen werden afgeschaft
- uitkeringen in de overheidssector werden verlaagd
- er kwam heel veel protest

• de rijksoverheid trekt zich terug -> de rijksoverheid bemoeide zich met zoveel zaken dat ze niet meer efficiënt konden functioneren
- privatiseren; de regering ging taken afstoten naar het bedrijfsleven, PTT en de NS werden 1 groot bedrijf
- decentraliseren; de rijksoverheid ging taken overgeven aan lagere overheden, zoals provincie of gemeente

Harmoniemodel; als alles met elkaar overlegd wordt.
Lubbers was een voorbeeld van het harmoniemodel

1980; onrust in de politiek door
- Navo wou kruisraketten op Nederlandse bodem zetten ter afschrikking van de Sovjetunie
- RSV-affaire, in 1984 besloot de T.K het enquêterecht te gebruiken om een scheebsbouwdinges te onderzoeken. Et bleek dat de overheid keer op keer miljoenen guldens daaraan had uitgegeven, en het bedrijf uiteindelijk failliet is gegaan

1989-1994; derde kabinet Lubbers
- samenstelling met PVDA en PVDA-leider wim Kok
- no nonsens beleid werd voortgezet
- kok wilde het aantal niet werkende terugdringen
- er werd een akkoord bereikt op de euthanasiewetgeving (-> of het strafbaar was om euthanasie te plegen) en het bleef strafbaar
- 1949; CDA verloor veel stemmen omdat Lubbers wegging, en kiezers wilden wel eens een andere partij aan de macht

• Paars kabinet
- VVD, D66, PVDA
- Onder leiding van Wim Kok
- “vreemd” kabinet, vanwege het samengaan van Rood (socialisten) en blauw (protestanten)
- Moeilijk op stand gekomen -> pvda vilde de verzorgingsstaat handhaven, vvd wou een mini-stelsel van sociale zekerheid
- Kon toch samen omdat D66 een brug vormden tussen de socialisten en de liberalen
- Verder begonnen de socialisten steeds rechtser te worden

het poldermodel -> overlegeconomie -> vakboncen, werkgeversorganisaties en de overheid proberen gezamenlijk een oplossing te vinden voor problemen
groene poldermodel -> overheid, het bedrijfsleven en de milieubeweging overleggen samen

Groenlinks;
- 1989
- CPN, PSP en PPR gingen samen
- Waren voor een goed milieu

Einde van Paars II -> Nacht van Wiegel;
Het wetsvoorstel voor een referendum kreeg een tegenstem van VVD-er Hans van Wiegel
Kabinetscrisis; als het kabinet uit elkaar valt
Demissionair kabinet; het oude kabinet doet zijn werk totdat er een nieuw kabinet is, maar alleen het OUDE werk wordt gedaan, er komen geen nieuwe wetsvoorstellen meer

Recht van enquête;
- 1994 -> enquête gehouden naar de opsporingsmethode van justitie en politie bij de bestrijding van criminaliteit
- 1999 -> er werd onderzocht wat de exacte lading was van het Israëlische vrachtvliegtuig dat in 1992 in Bijlmer was neergestort.

3.3
- EGKS (europese gemeenschap voor kolen en staal ; Nederland, Belgie Luxemburg, Italie, Frankrijk en West-duitsland
- EEG (europese economischie gemeenschap)
- 1967 Europese Unie; er kwam een gezamenlijk bestuur
- andere landen die zijn toegetreden;
- Verenigd koninkrijk
- Denemarken
- Ierland
- Griekenland
- Portugal
- Spanje
- Oostenrijk
- Zweden
- Finland

Raad van Ministers
- vakministers van verschillende lidstaten
- wisselt steeds van samenstelling
- als het probleem bv. over landbouw gaat, komen alle ministers van landbouw bij elkaar
- neemt de belangrijkste besluiten in de EU.
- Dat gebeurt op basis van wetsvoorstellen die de Europese Commissie indient

Europese Commissie
- vormt het dagelijkse bestuur van de unie
- verdedigen niet het belang van eigen land, maar van de unie
- heeft het recht van initiatief, dus het recht om wetten voor te stellen

Europees Parlement
- controleert de commissie
- de volksvertegenwoordiging van Europa
- wordt iedere 5 jaar rechtstreeks gekozen door het volk

Europese raad
- bestaat uit regeringsleiders van de lidstaten en kot minimaal 2x per jaar bijeen
- wordt gecontroleerd door het Hof van Justitie.

Waarom nam de rol van e overheid in de Nederlandse samenleving af?
Doordat de economie heel slecht was, het land moest sterk bezuinigen