Module 3, Van turfgraven tot webdesign

Liberalen = willen dat de regering zich weinig bemoeit met de economie.

Iedereen moet voor zichzelf zorgen d.w.z.: overheid zorgt voor bestuur (maken van wetten), politie, defensie, buitenlandse zaken ed. Er zijn GEEN wetten voor zaken als werkloosheid, ziektekosten, pensioen, veiligheid enz. De liberalen zaten tot 1900 in de regering.

F. Domela Nieuwenhuis = 1e socialist in de tweede kamer.

Hij wilde iets doen aan de slechte omstandigheden voor de arbeiders. Hij zat rond 1880 in de kamer, maar kon weinig doen omdat de liberalen de meerderheid hadden. Arbeiders kregen pas in 1917 kiesrecht.

het interbellum = tijd tussen twee oorlogen.

In 1919, na de eerste wereldoorlog, is Nederland klaar om producten te produceren die andere landen nodig hebben.
Nederlands is in de eerste wereldoorlog neutraal => heeft geen schade.

De industrie kan (vooral luxe producten, zoals de stekker) produceren. Andere landen (GBr, Du, Fr, Be) hebben behoefte aan onze producten => economische voorspoed.

Nederland had een liberale regeering. De regering bemoeide zich NIET met de economie. Dat hoefde ook niet, want het ging goed in Nederland. Hoewel de arbeiders in 1917 (mannen) en in 1919 (vrouwen) kiesrecht kregen, groeide de sociaal democratische arbeids partij (SDAP) maar weinig.
Mensen waren tevreden, dan hoef je niet te stemmen op een parijt die opkomt voor jou rechten.

1919- 1929 economische voorspoed in Nederland.

21 oktober 1929: De beurs in de VS stort in (beurskrach), ook in Nederland volgt een crisis.

Beurskrach = instorten van de beurs.

Nederland heeft een liberale regering (Colijn) => grijpt niet in, in de economie.

Er komen wel plannen om de crisis te bestrijden bv.: het Plan van de Arbeid van de SDAP. Het plan werd niet aangenomen omdat:
- Liberale regering wilde niet ingrijpen in de economie.
- De SDAP werd door de revolutiepoging van 1918 niet vertrouwd.

Colijn = minister president in jaren '30.

Hij had een politiek om de crisis te bestrijden: GEEN maatregelen nemen:
- Hij houdt vast een de 'gave gulden' ipv inflatie.
- Bezuinigen ipv investeren.
- daling koopkracht ipv stijging. Deze daling kwam vooral doordat de landbouwsibsidie werd verlaagd.

Waarom bleef Colijn bij zijn politiek van geen ingrijpen en ging hij niet over tot het uitvoren van het "Plan van de Arbeid"? (noem 2 redenen)

1. Colijn meende dat de crisis vanzelf over zou gaan.
2. Het "Plan van de Arbeid" was van de SDAP (socialisten) en die waren niet te vertrouwen (door de poging tot revolutie in 1918)

wederopbouw = periode van hertel

baby-boom = geboorte groei van net na de oorlog (1946)

Economisch wonder (Wirschaftswunder)
Hoe kan dat?
- Mentaliteit van aanpakken (werken) zonder bepaalde eisen te stellen zoals hoge lonen.
- De overheid overlegde met vakbonden => hielden prijzen, lonen laag (veel export).

1945 Nederland ligt in puin => tijd voor wederopbouw (herstel).

Door overleg van de overheid, werkgevers en werknemers (vakbonden) groeit de economie. Overheid voert GELEIDE LOONPOLITIEK => lonen en prijzen blijven laag => gunstig voor de export.

Marshall-hulp = VS geeft Europese landen een schenking => belangrijke motor voor herstel.

Voordelen voor de VS:
1. Landen in Europa kwamen binnen Amerikaanse invloedsfeer.
2. Door de Marshall-hulp steeg het welvaartspeil, in die landen => minder makkelijke "prooi" voor het communisme.
3. De koopkracht in Europa kon stijgen. Burgers konden goederen uit de VS kopen (zoals koelkasten).

Nederland kon makkeljik aangevallen worden (1940) doordat de gulden pas in 1938 in prijs daalde (devalueren).

Rooms- Rode samenstelling = samenwerking tussen socialisten en confessionelen.

1946 Rooms - Rood

Katholiek Socialistisch

KVP PvdA

SDAP is vervormt tot PvdA omdat men dacht dat als ze de naam veranderde de mening over het socialisme zou veranderen. Dat was ook zo.

Het is raar dat de socialisten na de oorlog in de kamer zaten en dat zou voor de oorlog nooit zijn toegestaan.

1958 De wederopbouw was voltooid en het ging goed met de economie.

Geef twee argumenten voor de stellig dat de Marshall-hulp van cruciaal belang was en geef twee argumenten tegen deze stelling.

Voor:
1. Marshall-hulp was net het kleine beetje geld dat de economie uit het dal kon halen.
2. Marshall-hulp zorgt voor positiee toekomstverwachting (mensen zijn bereid om aan de toekomst te werken)

Tegen:
1. VS krijgt veel invloed in de landen die Marshall-hulp krijgen.
2. Marshall-hulp was relatief gezien maar een klein bedrag => er was VEEL MEER nodig voor de wederopbouw.