Late Middeleeuwen

Paragaaf 1 Steden komen weer tot bloei

Opkomst van handel

Opkomst handel door hogere landbouwopbrengsten

Oorzaak toename landbouw;

• drieslagstelsel
• ontginningen
• ijzeren ploeg

Gevolg toename landbouw;

toename bevolking

• toename handel          (jaarmarkt, lokale markten en handel tussen Europa en Midden-Oosten).

Gevolg toename handel;

• samenwerking handelssteden
• interesse van landheren (toename inkomsten) > meer veiligheid
• ontwikkeling geldeconomie

Geldwisselaars waren belangrijk omdat er veel verschillende munten in omloop waren. Kooplieden konden er soms ook lenen.

De stad herleeft

Opkomst handel > opkomst nijverheid > steden groeien

Landsheer:      - verstrekt privileges (stadsrechten) > stad minder afhankelijk

• meer belastinginkomsten
• militaire steun

Sociale lagen:

• burgerij: bewoners met stadsrecht > patriciaat: bestuurders
• mensen zonder burgerrecht

Handel/ambacht; georganiseerd in gilden:   

• tegengaan concurrentie                                                        
• controle prijzen                                             
• opleiding/scholing

Opkomst van steden;

• afname macht adel
• verzwakking van feodaliteit

Privileges werden zorgvuldig beschreven en gezegeld. Zij waren het bewijs van onafhankelijkheid van stad.

Paragaaf 2 Expansie van christelijke wereld

Christelijke wereld breidt zich uit

Expansie christelijke gebieden vormen:       

• Reconquista (Spanje en Portugal)                       `          
• kruistochten (herovering ‘heilig land’)

Paus Urbanus II roept op tot kruistochten.

Motieven mee doen aan kruistochten:          

• kerk:    heilige missie                                                            
• adel:                           roem, grond (leen)                                                                
• kooplieden:                (Italië) handelsvoorrechten               
• gewone mensen          vergeving zonden

verovering Oost-Europa (Duits orde)

Motieven:      

• grond (groei van bevolking
• bekering

binnen de kerken; inquisitie, tegen ketters

Gevolgen christelijke expansie

- Reconquista; verdrijving van moslims uit Spanje/Portugal

- kruistochten;           

• geen blijvende veroveringen                        
• veel doden, slachtpartijen                            
• bevordering handel Midden- en Verre Oosten        
• kennisoverdracht > verrijking Europese kennis

Paragaaf 3 Strijd tussen paus en keizer

Investituurstrijd

Vroege middeleeuwen; tweezwaardenleer; verhouding kerkelijke macht – wereldlijke macht

1000; machtsstrijd tussen paus en keizer

Inzet; benoeming bisschop

Nieuw evenwicht?

Compromis: Concordaat van Worms

> paus;                        geeft bisschop de geestelijke macht

> keizer;                      geeft bisschop wereldrijke macht

Praktijk; keuze bisschop door hoge geestelijkheid (verwant hoge adel)

Gevolg;          

• toename macht van adel
• minder macht keizer
• geen bestuurlijke eenheid

Paragaaf 4 Ontstaan machtige staten

Begin van staatsvorming en centralisatie

Late middeleeuwen; meer belastinginkomsten koning (handel) > centralisatie bestuur

Middelen;                             

• inzet huurlegger                                
• benoemen ambtenaren

Gevolg vorst;                        

• maakt wetten en regels voor hele land
• treedt op als rechter

Vergroting grondgebied;      

• oorlog
• huwelijkstactiek

Staatsvorming leidt tot conflict leenmannen; Jan zonder Land wordt gedwongen om Magna Carta te ondertekenen. Leenmannen wilden hiermee hun rechten veilig stellen.

De Blijde Inkomst; soortgelijk document gericht tegen macht van vorst, hertog Brabant.