Koude Oorlog

Koude Oorlog

Cold war: geen rechtstreeks wapengekletter tussen de 2 grootmachten VS(kapitalisme) en USSR(communisme).
Grote angst voor WOIII: In de 50er jaren werd duidelijk wat atoombommen konden aanrichten

Er is nooit rechtstreeks wapengekletter geweest, maar wel waar de grootmachten of de bondgenoten bij betrokken waren:
- Oorlog in Korea (1950-1953)
- Oorlog in Vietnam (ongeveer 1964-1972)

Rusland --> satellieten: zij waren gedwongen Rusland te steunen
Amerika --> bondgenoten: niemand werd gedwongen om Amerika te steunen

Bijna WOIII:
- Berlijnse Blokkade (1948)
- Bouw van de muur (1961)
- Cuba-crisis (1962)

Spanningen op de volgende gebieden:
- Militair: De VS had een atoombom, en de USSR wilde hier niet op achterblijven.
- Economisch: De VS zoekt bondgenoten door economische hulp te bieden (Marshallplan). De USSR verbiedt Oost-Europa zich te laten helpen door de VS.
- Politiek: Door bezetting probeerden beide grootmachten, landen aan zich te binden
- Ideologisch: Beide landen maakten propaganda voor hun eigen maatschappijvorm
- Rivaliteit: De USSR had de eerste satelliet in de ruimte. De VS wilde niet achter blijven, en zette de eerste persoon op de maan. Gevolg van de rivaliteit: nieuwe wapenwedloop

Oorzaken van de koude oorlog:
1. Inval van Napoleon (1812): Rusland werd voor het eerst door West-Europa bedreigd --> Rusland won van Napoleon, waarop Rusland als Europese grootmacht beschouwd werd. Frankrijk en Engeland waren hier niet blij mee en kozen partij tegen Rusland
2. Krimoorlog (1853): Frankrijk en Engeland blokkeerden de Russische expansie naar het Westen
3. WOI: De Russen verloren van de Duitsers, en moesten gebieden afgestaan. Door de Burgeroorlog konden Finland, Polen en Baltische Staten loskomen
4. Burgeroorlog: De witten, tegenstanders van het communisme, kregen steun van het Westen. Veel landen waren bang voor een wereldrevolutie en verlieten de USSR
5. Operatie Barbarossa (1941): Duitsland viel de USSR aan. Het Westen en de USSR werden bondgenoten omdat ze allebei hetzelfde doel hadden: het verslaan van Nazi-Duitsland

In 1945 viel het gemeenschappelijke doel weg. Rusland wilde voorkomen dat er ooit weer zoiets kon gebeuren. Rusland kreeg 90% invloed in Roemenië, 75% in Bulgarije, 50% in Hongarije en Joegoslavië en 10% in Griekenland. Dit hadden Churchill en Stalin afgesproken. Later bleek alleen dat Stalin iets anders onder democratie verstond dan Churchill. Hij verstond onder democratie totale onderdrukking. Er waren niet eens vrije verkiezingen.

De opkomst van de koude oorlog:
In Jalta (USSR) werden tussen de VS, Engeland en de USSR de volgende afspraken gemaakt:
1. Berlijn + Duitsland werden verdeeld in 4 bezettingzones. Ook Frankrijk kreeg hier een zone van
2. Duitsland moest herstelbetalingen doen
3. Polen kreeg nieuwe grenzen
4. De VN werd opgericht
5. Midden + Oost-Europa kregen democratische regeringen
6. Misschien oorlog tussen de USSR en Japan, als Japan de capitulatie van Duitsland niet zou stoppen na 3 maanden.

Juni 1945: 2 nieuwe leiders kwamen in beeld: Attlee i.p.v. Churchill en Truman i.p.v. Roosevelt

Het verschil tussen Roosevelt en zijn opvolger Truman was dat Roosevelt dacht te kunnen praten met Stalin. Truman stelde zich harder op.

In juni 1945 in Potsdam, werd duidelijk dat niet iedereen het eens was met de afspraken die werden gemaakt in Jalta:
- Engeland en de VS waren het niet eens met de wijze waarop Polen verschoven werd
- Engeland en de VS wilden minder hoge herstelbetalingen
- Rusland verstond iets anders onder democratische regeringen dan de VS

Het ijzeren gordijn (volgens Churchill in 1946): Het wantrouwen onderling werd groter. Er was een scheiding op economisch gebied en op andere gebieden

Als de USSR West-Europa in handen kreeg, zou er voor de VS een gevaarlijk militaire en industriële macht ontstaan.Dit probeerde de VS te beperken door:
- West-Europa economisch te steunen. Voorwaarde van de VS: Landen die economische steun kregen zouden economisch samen moeten werken. De USSR en de satellieten wezen de hulp af.
- Truman Doctrine: Truman zei in een rede dat de VS hulp bood aan regeringen die bedreigd weden door het communisme.

Toenemende spanningen: Het communisme kwam aan de macht in Tsjecho-Slowakije. Het hele Oostblok was nu communistisch.
De blokkade van Berlijn: Rusland blokkeerde Berlijn, nadat in westelijke zones (ook West-Berlijn) een nieuwe munteenheid was ingevoerd.

NAVO(Noord Atlantische Verdrags Organisatie): Werd opgericht door West-Europa als reactie op de Berlijnse blokkade.

Insluiting van de communistische wereld: VS zoekt bondgenoten in Europa en Azië(niet China, want China was communistisch geworden in 1949) en legt een aantal basissen aan.

Dominotheorie: Rusland had inmiddels een atoombom, waardoor landen 1 voor 1 voor het communisme zouden vallen. Amerika was bang om te verliezen en wisten Zuid-Korea tegen te houden om ook voor het communisme te vallen (opmerkelijk: Zuid-Korea werd gesteund door het inmiddels communistische China).

Vreedzame coëxistentie:
Chroetsjow, de opvolger van Stalin, wilde de internationale spanningen laten afnemen en introduceerde de politiek van de vreedzame coëxistentie. Dwz: het Communisme en het kapitalisme konden zonder strijd naast elkaar leven. De destalinisatie kreeg geen begrip. Hierop richtte Rusland het Warschaupact op, en alle satellieten werken verplicht lid.

- 1961: De bouw van de muur: De Oost-Duitsers kregen toestemming van de Russen om een muur te bouwen (spanning stijgt)
- 1962: De USSR besluit de communistisch geworden Cuba om te bouwen tot Russische raketbasis. --> Kennedy eist terugtrekking van de raketten (dmv tegenmaatregelen) (spanning stijgt)
- 1963- 1973: De USSR had kredieten en technologie van de VS nodig. De VS zag hier de kans om de USSR aan regels te binden  minder bewapening nodig (Spanning daalt)
-1971-1972: Breuk tussen China en de USSR. Beide landen zoeken steun bij de VS (spanning daalt)

Evil Empire: President Reagan beschouwde de USSR als een evil empire en begon met het opvoeren van bewapening. Doel: invloed van de Russen in de derde wereld landen terugdringen. Hij had een hekel aan het communisme, maar ging met communisten in onderhandeling over een wapenvermindering in 1982 (START: Strategic Arms Reductions Talk)

Nieuwe periode van ontspanning: Michaël Gorbatsjov besloot het leger in te krimpen (1988), en raketten te vernietigen. In 1991 werd het START-akkoord getekend. Gevolgen:
- neer vrijheid in Oost-Europa
- 1989: Het communisme verliest alleenheerschappij in Oost-Europese landen.
- Val van de muur: 1989: Het ijzeren gordijn verdween en het
Volgende jaar was Duitsland weer één staat.
Gevolg één was niet Gorbatsjov’s bedoeling, maar de Russen konden zich niet meer zo’n duur leger veroorloven. Hij wilde de economie stimuleren, dus:
- meer openheid (glasnost) toestaan
- hij beloofde vergaande hervormingen (perestrojka)

Gevolgen:
- goodwill in het westen
- onrust in Oost-Europa: het volk wilde steeds meer vrijheid. De volksdemocratieën vielen één voor één zonder steun van Gorbatsjov. Hij kon geen steun geven

Gevolgen van de koude oorlog:
- zinloze wapenwedloop
- Veel ellende door oorlogen in de derde wereld
- Verstarring van de binnenlandse politieke verhouding in Oost en West Europa
- Tijdelijke oplossing voor het ‘probleem’ Duitsland
- Zeer hechte samenwerking tussen Oost en West Europa

Visies:
- Orthodoxe of oude visie: schuld aan de tegenpartij
- Revisionistische visie: schuld aan eigen kant

Hongarije (1956):
Cuba-crisis (1962): Fidel Castro verloor de steun van zijn Amerikaanse vrienden, en koos de kant van de S.U -->castroïsme
Oktober 1962: Amerika ontdekt raketbasis van de Sovjet-Unie op Cuba, gericht op Amerikaanse grote steden. --> Kennedy blokkeert het eiland, en stelt Chroetsjow een ultimatum. Uiteindelijk gaf hij toe.
Vietnam: noord: communistisch, Zuid: Kapitalistisch. In het zuiden ontstond de Vietcong. In de baai van Tonkin begonnen de eerste oorlogshandelingen nadat een Amerikaansschip beschoten zou zijn. De burger bevolking leed er erg onder --> Vietcong kreeg steeds meer aanhang.
Uiteindelijk moest Vietnam de oorlog zelf gaan voeren van Amerika.(vietnamiseren)
Bouw van de Berlijnse muur: Duitsland en Berlijn waren in 4 zones verdeeld. In de Russische zone kwam een scheiding van prikkeldraad. Later werd dit een betonnen muur op de hele grens tussen Oost en West Duitsland. Doel: het stoppen van vluchten uit Oost. Het was beschamend en slecht voor de economie
Praagse Lente (april 1986): De druk van de Sovjet-Unie was zwaar. Men wilde vrijheid en herstel na de stalinistische processen uit het begin van de jaren 50. Gevolgen: de leiders van Tsjecho-Slowakije werden naar Rusland geroepen en uitgeschakeld. Mensen vluchten het land uit nadat er Warschaupacttroepen waren gearriveerd. De nieuwe regering bleef grote druk uitoefenen d.m.v. degradatie, arrestatie en ontslag.

Spotprenten, kenmerken leiders:
Lenin: klein, kaal mannetje
Stalin: stevige man, in uniform met een grote snor
Mao: donkere stevige Aziatische man
Chroetsjow: Bolle ronde kale kop, driftig persoon
Breznjew: opvallende zware wenkbrauwen

Spotprenten, kenmerken:
Kapitalisme: dollarteken ($)
Communisme: beer (USSR), Hamel en sikkel (USSR), slang (china)

Tijdlijn:
Jaar: Gebeurtenis:
1945: Conferentie van Jalta
Conferentie van Potsdam
Marshallplan
1948: Blokkade van Berlijn
1949: Oprichting NAVO
1953: Dood van Stalin
1955: Oprichting Warschaupact
1956: Bezetting van Hongarije
1961: Bouw van Berlijnse muur
1962: Cuba-crisis
1968: Bezetting Tsjecho-Slowakije
1979: Bezetting Afghanistan
1985: Gorbatsjov: perestrojka en glasnost
1986: Praagse Lente
1987: Topconferentie Washington
1989: Revoluties in Oost-Europa
Val van de muur
1990: Hereniging Duitsland