Koude oorlog

5.1 Verschoven verhoudingen

Door de 2e WO hoorden Duitsland, Frankrijk en Engeland niet meer tot de grootmachten van de wereld.

In februari 1945 werd tijdens de Conferentie van Jalta afgesproken dat Berlijn apart in bezettingszones verdeeld zou worden. Churchill (Engeland), Stalin (Rusland) en Rooseveldt (Amerika) waren bij de conferentie de meest belangrijke personen.

In de zomer van 1945 zagen de Gealieerden elkaar opnieuw tijdens de Conferentie van Potsdam. Van de Grote Drie was alleen Stalin nog van de partij, Rooseveldt was overleden en werd opgevolgd door Truman en Churchill had thuis een verkiezingsnederlaag geleden.

De afspraken die gemaakt werden:
1. In heel Duitsland zullen verkiezingen worden gehouden voor een democratisch, plaatselijk zelfbestuur.
2. Democratische partijen, alsmede vrijheid van de pers, godsdienst en vergadering zullen worden toegestaan.

Na 1945 verliep de samenwerking tussen de Engelsen en Amerikanen enerzijds en de Russen anderzijds steeds slechter.

In 1947 maakte de Amerikaanse president Truman de Trumandoctrine (containment) bekend: de VS zouden op alle mogelijke manieren proberen om de Russische dreiging in te perken door niet communistische landen economisch en militair te steunen.

Een gevolg van de containment-politiek was de oprichting van de Noord-Atlantische Verdrags Organisatie (NAVO) in 1949, een militair bondgenootschap tussen Amerika en West-Europa.

De SU riep later in Oost-Europa met het Warschaupact een vergelijkbare organisatie in het leven. Europa raakte daarmee verdeeld in een oost- en een west blok.

5.2 Speelbal Duitsland

Oost-Berlijn
De geallieerden hadden afgesproken dat Berlijn in een Russische, Amerikaanse, Britse en een Franse zone verdeeld zou worden. De Sovjetzone werd al snel een deel van het Oostblok. Het gebied kreeg dezelfde staatsinrichting als de SU: geen vrije verkiezingen en geen vrijheid van meningsuiting. Slechts één politieke partij kreeg het voor het zeggen de Socialistische Eenheidspartij Duitsland (SED).

West-Berlijn
Als onderdeel van de Trumandoctrine werd in 1947 het Marshallplan bekend gemaakt: alle democratische landen die onder de oorlog geleden hadden zouden economisch gesteund worden door Amerika. Hiermee hoopten Amerika het verwoeste Europa uit de klauwen van het communisme te houden. In 1947 besloten Amerika en Engeland hun zones samen te voegen, Frankrijk volgde twee jaar later. Als tegenzet besloot Stalin in 1948 West-Berlijn af te sluiten voor alle verkeer: de Berlijnse blokkade.

Als antwoord op de Belrijnse blokkade startten de westerse landen een luchtbrug. 24 uur per dag landde in West-Berlijn vliegtuigen vol met voedsel. In 1949 gaf Stalin de blokkade op. Een paar maanden later waren de westerse mogelijkheden zover om Duitsland op eigen benen te laten staan. De nieuwe staat werd Bonds Republiek Duitsland (BRD) genoemd. In de herfst van hetzelfde jaar werd de Duitse Democratische Republiek (DDR) opgericht.

BRD: west (Bonds Republiek Duitsland)
DDR: oost (Duitse Democratische Republiek)

De economie van de DDR werkte rampzalig, massaal ontvluchtten boeren en arbeiders hun land omdat ze niet in een dictatuur wilden leven en werken. Vluchten konden zij makkelijk want Berlijn was het gat in het Ijzeren Gordijn. Om de vlucht van de gehele bevolking te voorkomen begon de DDR in 1961 aan de bouw van de Berlijnse Muur.

Ostpolitiek
In de tijd dat de Berlijnse Muur werd gebouwd was Willy Brandt burgemeester van West-Berlijn. Brandt wilde in tegenstelling tot veel andere politici met de DDR onderhandelen. Brandt groeide uit tot een van de belangrijkste Duitse politici. In 1969 werd hij bondskanselier van de BRD. Brandt hoopte dat zijn Ostpolitik op lange termijn misschien leidde tot een hereniging van beide Duitslanden. Dit was een stille wens, maar ook zonder hereniging was de Ostpolitik een succes.

Resultaten Ostpolitik:
- Op 12 augustus 1970 sloten de BRD en de SU het verdrag van Moskou: Moskou beloofd ede toenadeirng tussen de DDR en de BRD niet tegen te zullen werken.
- In 1971 tekenden de BRD en de DDR het Berlijnverdrag: het versoepelen van de bezoekersregeling van West-Duitsers aan de DDR.
- In 1972 besloten de BRD en de DDR in het Interduits Verdrag elkaar te erkennen.

5.3 De wapenwedloop

Op 6 augustus 1945 wierpen Amerikaanse piloten de eerste atoombom boven de stad Hiroshima af. Tot 1949 kon Amerika als enige atoommacht de SU afschrikken, ook de Russen hadden nu hun atoomwapens. In 1957 lanceerde de SU als eerste land een kunstmaan, de Spoetnik I. De Amerikanen wisten op dat moment dat de Russen in staat waren hun land vanuit de ruimte te bereiken. Een nieuwe atoom strategie was nodig, deze werd de flexible response: voortaan zouden kernwapens van verschillende zwaarte worden gemaakt, die onder verschillende omstandigheden konden wordne gebruikt.

Wederzijdse afschikking
Tijdens de Koude Oorlog maakten Amerika en Rusland in hoog tempo genoeg wapens om de wereld hondervoudig te vernietigen. Voorstanders van de kernwapens redeneerden volgens de theorie van wederzijdse wedloop.

5.4 Het einde van de koude oorlog

Het laatste conflict van de Koude Oorlog speelde zich af in Afghanistan. Dit land was in 1978 na een staatsgreep communistisch geworden. Het nieuwe beleid kreeg heel veel tegenstand en er kwam al snel een burgeroorlog. In 1979 trok het leger van de SU Afghanistan binnen om de communistische regering te helpen. Moskou dacht het in enkele weken af te handelen, dat hadden ze flink mis, na een bloedige strijd van negen jaar besloot de Russische partijleider Michail Gorbatsjov zijn soldaten uit Afghanistan terug te trekken.

Michail Gorbatsjov
Michail Gorbatsjov was in 1985 aan d emacht gekomen. Hij pleitte voor vernieuwing van het Sovjetbeleid. Gorbatsjov gebruikte voor zijn ideeën twee termen: glasnost (openheid en perestrojka (hervorming). Hij wilde de burgers het gevoel wekken dat zij verantwoordelijk waren voor de toekomst van het land.

Hervorming van de Russiche economie was noodzakelijk de vooral door de wapenwedloop was het land bijna bankroet.

Het iende van de Koude Oorlog
In 1989 verbaasde Gorbatsjov de wereld met het bericht dat Moskou zich niet meer ozu bemoeien met het binnenlandse beleid van Oost-Europese staten. Het leger werd terggeroepen en bijna gelijktijdig sloot Gorbatsjov met Amerika een ontwapeningsverdrag. Voor het eerst sinds de Koude Oorlog werden complete wapenvoorraden vernietigd. In december 1989 verklaarden George Bush de Amerikaanse president en Gorbatsjov dat de Koude Oorlog definitief voorbij was. Het westen beloonde Gorbatsjov met een omvangrijke economische steun.

De val van de muur
De Oost-Duitse partijleider Honecker was niet blij met de ondernemingen van Gorbatsjov. Dankzij de uitspraak van Gorbatsjov dat hij zich niet langer wilde bemoeien met de binnenlandse aangelegenheden van Oost-Duitsland werd overal in het land gedemonstreerd tegen de regering Honecker.
Op 9 november 1989 besloot de regering de grensovergang naar West-Berlijn open te stellen: de muur viel!

De omwenteling
De val van de muur was slechts het begin van een omwenteling, door de Duitsers ‘die wende’ genoemd. Nog geen jaar na de val van de muur werden de DDR en de BRD weer één staat. Duitsland beloofde de dag van de eenwording een trouw lid van de NAVO en de Europese Unie te blijven.

5.5 Onder Amerikaanse hoede

In mei 1945 was ook in Nederland de 2e WO voorbij. De Nederlandse economie bevond izch in erbarmelijke staat. Tijdens de oorlog hadden bezetters hele fabrieken naar Duitsland gesleept. Ongeveer 40% van het nationale inkomen was weggerooft. Het grootste probleem dat Nederland had was het gebrek aan geld om buitenlandse grondstoffen te kopen. De Amerikanen schoten te hulp. Tussen 1948 en 1950 ontving Nedelrand 3.5 miljard gulden aan Marshallhulp. Hiervan konden grondstoffen gekocht worden en fabrieken worden gerepareerd. Nederland was blij met deze steun voor de wederopbouw.

In 1949 werd Nederland lid van de NAVO.
Nadat in 1950 Zuid-Korea door het communistische Noord-Korea was overvallen, kwam ook voor Nederland de Koude Oorlog dichtbij. Amerika stuurde een leger om Zuid-Korea t ehelpen. Als reactie werd in Nederland de dienstplicht op twee jaar gebracht. Een groep van 1700 vrijwilligers meldde zich om samen met d eAmerikanen tegen het communisme te vechten in de Koreaoorlog.

5.6 Nederland en Amerika na 1945

Nederland en communisme
Ook na de oorlog kreeg de VS weinig krietiek. De Amerikanen waren niet alleen d ebevrijders, maar hielpen Nederland ook met het marshallplan. Na Stalins dood in 1953 veranderde het pro-amerikaanse beleid niet, ook al preidkte Chroesjtsjov, Stalins opvolger, een politiek van van vreedzame samenwerking met het westen. Dit nieuwe beleid werd in de Tweede Kamer glimlach politiek genoemd. Alleen de communisten waren felle tegenstanders van de VS en de NAVO. De Communistische Partij Nederland (CPN) volgde de politieke lijn van Moskou.

Kritiek op Amerika
In Vietnam leidde de Koude Oorlog opnieuw tot een drama. Dit land was verdeeld in het communistische Noord- en het kapitalistishce Zuid Vietnam. De VS was bang dat Zuid-Vietnam ook communistisch zou worden en stuurde soldaten en begon een bloedige oorlog die bijna tien jaar later op een totale mislukking zou uitlopen. Ondertussen ondervond de Vietnamoorlog in Europa steeds meer kritiek. Met afschuw zagen Nederlanders op de telivisie hoe Vietnam vanuit de lucht werd vernietigd. Mensen begrepen niet waarom het land dat Europa van Hitler had bevrijd nu zelf een oorlog begon. In massale demonstraties werd de oorlog afgekeurd. In de PvdA waren verschillende meningen over de oorlog, in 1966 bood een deel van de partij een brief aan de Amerikaanse ambassadeur aan om de bombardementen stop te zetten. Later ontstond een breuk in de PvdA. Een deel ergerde zich aan de anti-Amerikaanse koers binnen de partij en besloot een nieuwe partij DS’70 op te richten.