jaartallen

Data/jaartallen

Gebeurtenis

50 000 v.C.

Er worden ingewikkeldere werktuigen gemaakt

45 000 v.C.

Verschijnt de moderne mens

13 000 v.C.

Europa permanent bewoond

Tot 10 000 v.C.

Laatste ijstijd, leefden Jagers en Verzamelaars

8000 v.C.

Er ontstaat naast akkerbouw veeteelt

Vanaf 5400 v.C.

Mensen wonen langs Eufraat en Tigris

Rond 5300 v.C.

Eerste landbouw in Nederland, Limburg

5^e en 4^e eeuw v.C.

Klassieke periode Griekse cultuur

Rond 5000 v.C.

Rome echte stadstaat

Vanaf 3500 v.C.

Dorpen worden steden langs Eufraat en Tigris

3300 v.C.

Ontstaan spijkerschrift

332 v.C.

Eerste aquaduct aangelegd in Romeinse rijk

3000 v.C.

Eind jagers en boeren

3000 v.C.

Enorme bouwwerken, wijst op religie

750 v.C.

Ontstaan Grieks alfabet

600 v.C.

Filosofen rationeel denken

507 v.C.

Athene democratie

431 v.C.

Oorlog Athene vs. Sparta

264 v.C.

Expansie buiten Italië (oorlog vanuit Rome om de macht)

1^e eeuw n.C.

Ontstaan christendom

9 n.C.

Slag in Teutoburgerwoud

106 n.C.

Imperium grootste omvang

3^e eeuw n.C.

Romeinse rijk in verval

313

Einde vervolgingen christenen

395 n.C.

RR gesplitst in oost en west

450

Ierland eerste gekerstende gebied

481

Clovis word leider over gebiedje

Eind 4^e eeuw

Christendom staatsgodsdienst

476

Laatste keizer in westen van RR afgezet

500-1000

West-Europa volledig agrarisch, reizen gevaarlijk

511

Clovis sterft en heeft veel veroverd

587

Diaspora joden

610

Mohammed opdracht profeet worden

650

Expansie Arabieren valt stil. Onderling oorlog soennieten, sjiieten

690

Willibrord leiding bij bekeren Friezen

711 en 732

Eerst kwamen ze Europa binnen, later viel de expansie opnieuw stil

Rond 1000

Eind aan invasies agressieve volkeren

Na 1000

Ontstaan adellijke ridderschappen

1095

Oproep tot eerst kruistocht door paus Urbanus 2^e

1099

Jeruzalem wordt ingenomen

13^e eeuw

Handelaren dringen diep in Azië door

1303

Paus Bonifatius 8^e overvallen

1337

Oorlos FR vs. EN

1421

Dordrecht getroffen door Sint-Elizabethsvloed

1430

Meeste Nederlanden voor het eerst onder één vorst

1464

Eerste Staten-Generaal

1492

Christelijk vorsten voltooien reconquista

1492

Ontdekken Amerika door Columbus

1515

Karel 5^e aan de macht in deel van land

1516

Hertalen Vulgaat door Erasmus

1517

Luthers stuurt brief en 95 stellingen

1521

Luther wordt uit kerk gezet

1522

Instellen inquisitie

1534

Ontstaan Anglicaanse kerk olv koning

1536

Geneve als voorbeeld Calvinisme

1543

Theorie Copernicus gepubliceerdà aarde draait om zon

1543

Karel 5^e macht in alle provincies Nederlanden

1548

Tot dan stadhouder in macht van landsheer, nu van de Staten

1550

Ketters moeten doodstraf krijgen

1555

Filips 2^e volgt zijn vader Karel 5^e op

1559

Margaretha van Parma landvoogdes

1564

Willem van Oranje pleit voor godsdienstvrijheid

1566

Begin Hagenpreken, indienen smeekschrift

1567

IJzeren hertog komt in Nederlanden

1568

IJzeren hertog valt Nederlanden binnen, begin opstand, start 80-jarige oorlog

1 april 1572

Geuzen nemen Den Briel in

1574

Ontzet van Leiden

1575

Spanje bankroet

1576

Spaanse soldaten gaan muiten, pacificatie van Gent

1578

Alteratie van Amsterdam

1579

Unie van Utrecht

1580

Willem van Oranje vogelvrij

1581

Plakkaat van Verlatinghe

1584

Willem van Oranje vermoord, gaat slecht met Nederland

1588

Onoverwinnelijke vloot Armada gaat ten onder, ontstaan Republiek der verenigde Nederlanden

1596

Erkenning EN en FR dat REP is onafhankelijjk

1598

Edict van Nantes

15^e eeuw

Renaissance begint in Italië en verspreid zich over Europa

1648

Vrede van Münster

1667

Suriname Nederlandse kolonie

15^e eeuw

Portugezen naar Azië

16^e eeuw

Begin trans-Atlantische slavenhandel

17^e eeuw

Wetenschappelijke revolutie

17^e eeuw

VOC grootst en rijkst ter wereld

17^e eeuw

Agrarische revolutie

1602

Initiatief Staten-Generaal de VOC

1608

Jakarta platgebrand, komt Batavia voor in de plaats. Door JPZC

1609

Johan Kepler bevestigd Copernicus, net als Galilei

1609

Twaalfjarig bestand

1619

Bestuur VOC verplaatst naar Jakarta

1621

JPZCoen met oorlogsvloot naar Banda-eilanden

1621

Oprichting WIC

1628

Piet Hein veroverd de Zilvervloot

1642

Burgeroorlog Engeland door strijd koning en parlement

1648

Burgeroorlog in Frankrijk

1653

Verzet Frankrijk neergeslagen

1660

Monarchie Engeland hersteld

1672

Einde 1^e stadhouderloze tijdperk met twee moorden

1672

Rampjaar Republiek

1685

Lodewijk trekt edict van Nantes in

1687

Boek Isaac Newton verschijnt

1688

Engeland een constitutionele monarchie

18^e eeuw

Verlichting

18^e eeuw

Ontstaan abolitionisme

1702

Begin 2^e stadhouderloze tijdperk REP

1734

Voltaire publiceert brieven bewondering GB

1747

Franse troepen trekken REP binnen, Willem 4^e wordt hierdoor stadhouder

1750

Voltaire gaat in ‘Duits Versailles’ wonen

1751-1772

Maken Encyclopedie Frankrijk

1763

13 Britse kolonies in Noord-Amerika komen in opstand tegen moederland

1774

Om krachten te bundelen richten de Britse kolonies het Continentaal Congres op

1776

Onafhankelijkheid Amerika

1776

Adam Smith publiceert ‘the wealth of nations’

1781

Anoniem pamflet roept op tot democratische revolutie REP

1783

GB erkent onafhankelijkheid Amerika

1786

Gewapende patriotten in meerdere steden de regenten en installeren democratisch bestuur

1787

Einde patriottenopstand

1788

Lodewijk 16^e roept Staten-Generaal bij elkaar FR

1789

Staten-Generaal komt bij elkaar, onenigheid leidt tot Nationale vergadering FR

14 juli 1789

Bastille ingenomen, begin Franse revolutie

1789

Pamflet geeft goed weer hoe de situatie was op de vooravond Ancien regime

1791

Grondwet maakt van FR een constitutionele monarchie

1792

FR valt AU binnen

September 1792

FR wordt Republiek

1798

Democratische grondwet REP, NL eenheidsstaat

1799

Napoleon grijpt de alleenheerschappij in FR

1806

Napoleon maakt eind aan Bataafse revolutie

1807

Britse regering verbiedt slavenhandel

1810

NL ingelijfd bij FR

1812

Ludd’s army slaat elke nacht toe in GB, begin IR

1812

Invasie Rusland mislukt, ommekeer Napoleon

1813

NL bevrijd en monarchie en eenheidsstaat

1814

Nederland verbiedt slavernij

1814

Congres van Wenen

1815

Napoleon definitief verslagen

1815

Einde tijd van oorlogen en revoluties

Kort na 1815

Ontstaan liberalisme, nationalisme, socialisme, conservatisme

1830

Opstand in Parijs

1830

Eerste spoorlijn

1830

Massale demonstraties voor stemrecht GB

1832

Er dreigt een revolutieàconservatieven geven toe aan demonstranten GB

1833

Slavernij in alle Britse kolonies afgeschaft

1848

Nog een bloederigere opstand in Parijs

1848

Eerste nationale Duitse parlement komt bijeen

1859-1870

Italië verenigd en liberaal koninkrijk

1850

IR verspreidt zich verder over Europa, nog meer veranderingen leidt tot 2^e IR

1850

Vakbonden hebben succes vooral in GB

1861-1865

Burgeroorlog (noord vs. Zuid) door slavernij VS

1863

Surinaamse en Antilliaanse slaven vrij 

1869

Opening Suezkanaal

1870

Begin gedaantewisseling Nederlands-Indië

1870-1871

Oorlog DU-FR, koning van Pruisen wordt in paleis Versailles erkent als keizer DU

1871

Nieuw keizerrijk Duitsland, aanleiding is overwinning DU-FR

1871

Bismarck begint alliantiepolitiek

1871

Bismarck begint strijd tegen katholieken

1873

Vanaf nu 30 jaar guerrillaoorlog NL-Indië

1879

Kuyper richt AntiRevolutionaire Partij op NL

1884

2/3 mannen krijgt kiesrecht GB

1884/1885

Conferentie van Berlijn

1887

Kiesrecht in NL uitgebreid

1898

Eerste vlootwet

19^e eeuw

Wordt ook wel Victoriaanse tijdperk genoemd

Rond 1900

Er groeit uit socialisme een gematigde vleugel genaamd reformisme

1901

Kuyper president in NL

1903

Eerste succesvolle vlucht met een vliegtuig

1905

Japan wint oorlog tegen RUS

1914

Werd een feministe opgepakt, feminisme komt onder de aandacht NL

28 juni 1914

AU Ferdinand vermoord

28 juli 1914

AU verklaart Servië de oorlog

31 juli 1914

DU verklaart RUS en FR de oorlog

3 augustus 1914

DU valt BE binnen à GB verklaart DU de oorlog

September 1914

Slag bij de Marne

Februari 1917

Volk RUS komt in opstand tegen tsaar

April 1917

VS verklaart DU de oorlog

Oktober 1917

Lenin grijpt macht

1917

Algemeen mannenkiesrecht NL

Maart 1918

Lenins regering sluit vrede met DU

9 november 1918

Republiek Duitsland uitgeroepen (REP van Weimar)

11 november 1918

Volgt er wapenstilstand

1919

Spartakusopstand

1919

Vrede van Versailles

1919

Algemeen kiesrecht NL

1919

Definitieve breuk socialisme, nationaalsocialisme en communisme

1919

Algemeen kiesrecht en meeste vrouwen mogen ook stemmen GB

1922

Stichten SU

1922

Mars op Rome door fascistische bewegingen

1924

Dawesplan

??

Na dood Lenin, Stalin aan de macht

1928

Volledig algemeen kiesrecht GB

1929

Er wordt met grof geweld een industriële samenleving gebouwd door Stalin

1920-1929

Sensationele welvaartsgroei VS en in 24 ook EU

24 oktober 1929

Beurskrach

1930

Aanhang Hitler groeit

1930

Soekarno opgepakt zonder reden na jaar vrij

1931

Kwart tot 1/3 werkloos in VS

1933

Herstel door liberaal beleid staatsonthouding en bezuinigingen Roosevelt

Januari 1933

Hitler wordt regeringsleider, einde democratie

1933

Soekarno wordt verbannen naar eiland

1936-1938

Grote terreur Stalin

1838

De Anschluss

9-10 november

Kristalnacht

23 augustus 1939

Niet-aanvalsverdrag met Stalin

1 september 1939

DU valt Polen binnen

3 september 1939

FR en GB verklaren DU de oorlog

maart 1940

DU neemt Denemarken en Noorwegen in

10 mei 1940

DU valt NL, BE en FR aan

1941

DU valt SU binnen

Februari 1941

Staking tegen eerste deportaties van joden

22 juni 1941

Operatie Barbarossa gaat van start

7 december 1941

Pearl Harbor

Januari 1942

Wannseeconferentie

31 januari 1943

DU geeft zich over bij Stalingrad

April/ mei 1943

Stakingen tegen gedwongen arbeid in DU

6 juni 1944

D-Day

1944

Spoorwegstakingen om Duitse troepentransport te hinderen

Februari 1945

Oprichting VN en veiligheidsraad

3 april 1945

Ontdekking holocaust

2 mei 1945

Berlijn valt

Juli 1945

Conferentie van Potsdam

6 en 9 augustus 1945

Hiroshima en Nagasaki

15 augustus 1945

Japan legt wapens neer en heeft verloren

17 augustus 1945

Soekarno roept onafhankelijkheid uit

1947

Trumandoctrine à Marshallhulp, containmentpolitiek

Augustus 1947

Soevereiniteit Brits-Indië

1948

Blokkade van Berlijn

1949

Ontstaan BRD en DDR

27 december 1949

Soevereiniteitsoverdracht Indonesië vindt plaats

1950

Redevoering van McCarthy

1950

Noord-Korea valt Zuid-Korea binnen à korea-oorlog

1951

Eerste televisie-uitzending

1951

Oprichting EGKS

1953

Overlijden Stalin, opvolger Chroesjtsjov

1954

Onafhankelijkheid Indochina

1955

Oprichting NAVO

1956

Roep om hervormingen Boedapest

1957

EGKS wordt EEG

1961

Berlijnse muur

1962

Cuba-crisis

1962

Hongarije onafhankelijk

1965-1973

 VS versus Vietnam

1967-1979

Déntente

1968

Praagse lente

1972

Salt-1 akkoord

1975

Suriname onafhankelijk

1980

SDI-project

1981

Demonstraties in A’dam tegen nieuwe NAVO-wapens

1985

Gorbatsjov komt

1987

Akkoord vernietiging wapens middellange afstand

9 november 1989

Val Berlijnse muur

1991

SU valt

1992

Paus erkent dat Galilei gelijk heeft