Hoofdstuk 9 t/m 15

Verbittering in DL over het Verdrag van Versailles: - schadevergoeding was te hoog voor DL-economie - DL vond het onrechtvaardig dat zij alles moesten betalen (de schadevergoedingen van de andere verliezers werden kwijtgescholden). Het betekende, volgens DL, dat zij schuldig waren aan de oorlog. - Veel volken profiteerden van zelfbeschikkingsrecht, alleen de Duitstalige volken niet. - DL moest ontwapenen en de Geallieerden niet. - DL hoopte op Veertien Punten van Wilson, maar die gingen niet door.

Ook velen in Geallieerde landen vonden het Verdrag onrechtvaardig omdat DL nu een republiek met een parlementaire democratie was en omdat deze regering niet zou moeten boeten voor de daden van de oude regering. Anderen vonden dit niet onrechtvaardig: DL bestond nog als staat en het kon op den duur weer een economische macht worden.

Door WO1 ontstonden nieuwe staten en verschoven grenzen. Zelfbeschikkingsrecht was onmogelijk omdat in Midden- en Oost-Europa verschillende volken door elkaar woonden. Na de oorlog overheerste West-Europa nog steeds, maar er moest ook op de VS gelet worden. Velen in West-Europa vreesden dat Rus het communisme in de rest van Europa zou steunen, maar de VS en Rus hielden zich na de oorlog bezig met hun binnenlandse politiek. Eng en FA konden daardoor macht blijven houden en in de jaren ’30 kwam DL daar ook weer bij. O-H was uiteengevallen in kleine staatjes zonder betekenis. Regeringen hadden door de oorlog problemen met de economie. Veel takken van handel en industrie moesten helemaal opnieuw opgebouwd worden. Dit kostte veel geld. Hierdoor werden de belastingen hoger en ontstond er veel armoede en werkloosheid in veel landen. Burgers van die landen waren teleurgesteld in de leiders. Ze wilden een cultuur die door één partij (in feite de staat) geleid zou worden (totalitarisme). Totalitaire bewegingen zoals het communisme en het fascisme kregen hierdoor veel aanhang. Eerst in Rus, later ook in DL, Ita en Spanje. In Azië en Afrika is het streven naar onafhankelijkheid door de oorlog aangewakkerd. De oorzaken hiervoor zijn: - koloniale mogendheden werden als minder superieur beschouwd door de oorlog - Aziatische, Afrikaanse en Europese troepen hadden samen andere Europese troepen verslagen, waarom zouden ze het ook niet zonder de Europeanen kunnen? - De Veertien Punten van Wilson hadden hoop gewekt bij de koloniën - Koloniën stonden tijdens oorlog onder minder strak koloniaal bestuur.

H12: Oorzaken van de Tweede Wereldoorlog (alleen doornemen, grote lijnen kennen)

WOII en onze tijd: - Er is veel aandacht voor WOII, omdat de gevolgen nu nog zichtbaar zijn. - De oorlog is nog niet verwerkt. Duitsers hebben dit na de oorlog wel openlijk geprobeerd. Geallieerden hebben dit lange tijd (bijna) niet gedaan. - Eerst was er vooral aandacht voor de oorlogsmisdaden van de Duitsers en hun bondgenoten, maar de laatste jaren begint men door te krijgen dat de Geallieerden en de neutrale staten ook fouten hebben gemaakt en dat daar ook op gelet moet worden.

Verschillende visies op de oorlog: - Wat je belangrijk vindt aan de oorlog hangt af van je standplaatsgebondenheid. - Mensen die de oorlog hebben meegemaakt kunnen deze niet vergeten. Sommige mensen die de oorlog niet hebben meegemaakt vinden dat ‘er een streep achter de oorlog moet worden gezet’.

Het ontstaan van WOII: - WOI werd voornamelijk in Europa uitgevochten. Doordat Japan zich in WOII bij DL aansloot werd nu ook Azië er meer in betrokken. - Lange tijd werd Hitler als belangrijkste veroorzaker van WOII genoemd. Sinds de jaren ’60 is er onder historici een discussie over de oorzaken van WOII.

H13: De Tweede Wereldoorlog vergeleken met de Eerste

Overeenkomsten: - In beide oorlogen was veel propaganda en censuur - In beide oorlogen werd er veel gebruik gemaakt van de technologische vooruitgangen die in die tijd werden geboekt.

Verschillen: - In WOI ging iedereen enthousiast de oorlog in en in WOII absoluut niet. - In WOI was het gebied waarin gevochten werd veel kleiner dan in WOII (in WOI werd er bijna alleen in Europa gevochten, in WOII ook in Azië). - WOI was een loopgravenoorlog en WOII een bewegingsoorlog. - In WOI waren er veel slachtoffers, maar in WOII waren dat er nog veel meer. - In WOI werd er veel met gifgassen gevochten en in WOII waren er veel meer bommen e.d. - In WOII waren de burgers er veel meer bij betrokken (WOII was een meer totale oorlog dan WOI). - In WOI was er geen sprake van rassenhaat en in WOII juist heel veel (WOII was een etnische oorlog).

H14: De gevolgen van de Tweede Wereldoorlog (doornemen)

Dit wil je ook lezen:

Linda (27) werkt in de zorg: ‘Hier kun je het verschil maken’

Algemene gevolgen: -Korte termijn: Enorme verwoestingen en grote armoede

-Berechting van oorlogsmisdadigers -Grenzen verschuiven, landen verdwijnen
Belangrijke verschuiving: Polen naar het westen ten koste van Duitsland
Estland, Letland, Litouwen = onderdeel Rusland -Machtsverhoudingen veranderen sterk
VS en SU supermogendheden
2 machtsblokken: communistische blok (olv SU) ijzeren Westerse blok (olv VS) gordijn -De ‘Koude Oorlog’ ontstaat en een bewapeningswedloop begint -Dekolonisatie komt dichterbij -Einde van oorlog wordt begin van atoomtijdperk -Meer aandacht voor vredesorganisaties en humanitair oorlogsrecht
Lente ’45: 50 staten tekenen het Handvest van de Verenigde Naties -Veertig miljoen slachtoffers en hun nabestaanden

Verwerken van oorlogsverleden: Wat mensen na beide wereldoorlogen te verwerken hadden: -Verlies van miljoenen doden onder militairen en burgers -Geestelijk of lichamelijk gehandicapten door oorlog -Mensen weer in arbeidsproces worden opgenomen -Vrouwen moesten de ‘mannen’ banen weer opgeven -Verlies van bezit -Een bezetter die na de oorlog de samenleving veranderde

Wat er in het bijzonder na WOII te verwerken viel: Niet alleen militairen en burgers in frontgebieden maar ook de mensen uit concentratiekampen. Periode van bezetting: -Voor velen niet veel te verwerken; hadden zich in oorlog afzijdig gehouden -Mensen die fouten hadden gemaakt wilden dit vergeten maar werden berecht of door omgeving veroordeeld -Verzetsmensen of joden die hun baan niet terugkonden krijgen raakten gefrustreerd omdat ze geen aandacht van de samenleving kregen en naoorlogse machtshebbers hun niet steunden -merendeel van bevolking voelde niets voor andere politiekà frustratie bij verzetsmensen. Bij eerste verkiezingen: oude verzuilde politieke situatie -men ging eigen rechter spelen. Bestrijding van “moffenhoeren, NSB-ers”

Hoe men WOII verwerkt: Herdenkingen
Politieke activiteiten
Artistieke en commerciële activiteiten
Wetenschappelijke en educatieve activiteiten (als middel van bestaan) maken van films, schrijven van boeken

DL is heel open over oorlogsverleden en zwarte bladzijdes worden opengeslagen en besproken. NL: vlak na bevrijdingà heldenverhalen, ‘kijk naar de toekomst, niet naar het verleden’ Jaren ’60: belangstelling door docu: de bezetting (1960) 1995: 50 jaar na…..belangstelling kwam weer op gang
Nu brengen media sommige oorlogszaken als Groot Nieuws in het licht (1997: banken Zwitserland hield liever zelf geld dat voor joden bedoeld was)

H15: Oorlogen: te voorkomen of ‘fatsoenlijk’ te voeren? (kennen!!!)

1.Volkenbond: eerste poging alle staten te verenigen
1919: Volkenbond opgericht (idee van President Wilson van VS) Twijfel of Volkenbond genoeg macht en aanzien zou krijgen om problemen in wereld op te lossen; veel landen die lid waren konden eigen problemen al niet aan.

Om oorlogen te voorkomen moet er onderhandeld worden. Dit is het makkelijkst in een grote organisatie die daarin is gespecialiseerd. Volkenbond kwam vaak bijeen. Zo konden conflicten worden opgelost voordat ze uit de hand liepen. Er was mogelijkheid geschillen te laten beslissen door ‘Het Permanente Hof van Internationale Justitie’ (internationale rechtbank).

Oprichting Volkenbond was grote stap voorwaarts in internationale betrekkingen. Vroeger waren er alleen bondgenootschappen tussen groepen staten. Deze konden WOI niet tegenhouden. Volkenbond had 24 lidstaten en doelstellingen kregen ook hierbuiten steun. De organisatie en regels van Volkenbond waren duidelijk. 1920: Volkenbond organiseert medische hulp tegen tyfus, cholera en dysenterie in Europa. Volkenbond stopte conflict tussen Finland en Zweden (1921) en tussen Griekanland en Bulgarije (1925).

Volkenbond was niet perfect. Sommige staten trokken zich weinig aan van de regels van de Volkenbond en Eng en FA steunden de Volkenbond onvoldoende: - 1923-1924 Volkenbond wilde een verdrag, zodat de lidstaten elkaar bij agressie zouden steunen. Engeland sprak zijn veto over dit verdrag uit. - Toen Japan China aanviel (1931) werd Japan niet gestraft. - DL overtrad een paar keer de regels. - Toen Italië Etheopië binnenviel (1935) deed Volkenbond weinig (zwakke economische sancties). Italië had weinig hinder hiervan en ging door met verovering. - Volkenbond deed niets toen Italië Albanië veroverde (1939) - Toen SU in 1939 Finland aanviel schrapte de Volkenbond de SU als lid en deed verder niets. Na WOII werd VN opgericht. Deze kon profiteren van de ervaring van de Volkenbond.

2.De Verenigde Naties: bedoelingen en wat ervan terechtkwam In aug. 1941 verklaarden President Roosevelt (VS) en Premier Churchill (GB) hoe ze na de oorlog een betere toekomst van de wereld wilden nastreven. Deze verklaring was het ‘Atlantisch Handvest’. Belangrijkste punten: - Niemand mag streven naar verovering van gebieden. - Gebiedswijzigingen zijn niet toegestaan tegen de wens van de plaatselijke bevolking. - Alle volken mogen eigen regeringsvorm kiezen. - Er moet vrede nagestreeft worden waarin alle volken zonder angst veilig kunnen leven. - Alle naties zullen moeten afzien van geweld. - Naties die met geweld dreigen, worden ontwapend. - Er moet een algemeen stelsel van veiligheid komen. In juni 1945 werd de ‘Organisatie van Verenigde Naties’ opgericht. Deze moest ‘Atlantisch Handvest’ nakomen. Alleen verliezers van WOII werden uitgesloten van lidmaatschap. Doelstellingen van VN: - Internationale vrede en veiligheid handhaven. - Vriendschappen tussen volken opbouwen. - Samenwerken bij oplossen van internationale economische, sociale en humanitaire problemen. - Als centrum van overleg tussen volken dienen.

VN hebben 5 hoofdorganen: - Algemene Vergadering bestaat uit afgevaardigden uit alle lidstaten. Taken: zaken bespreken die met VN te maken hebben, aanbevelingen doen aan Veiligheidsraad, VN-begroting bepalen, lidstaten coor andere organen kiezen. - Veiligheidsraad: VS, SU, FA, GB en China en 10 leden die elke 2 jaar door Algemene Vergadering worden gekozen. Taak: handhaven internationale vrede en veiligheid. Permanente leden kunnen veto uitspreken over uitspraken waarmee ze het oneens zijn. Lidstaten zijn verplicht besluiten Veiligheidsraad te aanvaarden, anders kan de raad militair ingrijpen. - Secretariaat verricht administratieve taken van VN en wordt geleid door de Secretaris-Generaal. - Economische en Sociale Raad heeft als taken: werken voor hogere lavansstandaard voor wereldbevolking, voor beter gezondheid, voor nakomen van mensenrechten en voor samenwerken op gebied van onderwijs en kunst. - Internationale Hof van Justitie in Den Haag. Behandelt zaken die door staten aan het Hof worden voorgelegd en berecht oorlogsmisdadigers uit voormalig Joegoslavië.

Gespecialiseerde organisaties van de VN: - UNICEF: kinderfonds voor verbetering van gezondheid welzijn en onderwijs van kinderen (vooral in ontwikkelings- en oorlogslanden). - UNESCO: Organisatie voor Onderwijs Wetenschap en Cultuur; wil internationale samenwerking op deze gebieden verbeteren met doel om eerbied voor mensenrechten te vergroten. - ILO: Internationale Arbeidsorganisatie; streeft naar betere arbeidsverhoudingen in de wereld. - FAO: Voedsel- en Landbouworganisatie; verbetering voedselproductie en beter verdeling landbouwproducten. - WHO: Wereldgezondheidsorganisatie; zieken bestrijden en gezondheidszorg in wereld verbeteren. - IMF: Internationaal Monetair Fonds; financiële samenwerking regelen met doel de welvaart te verhogen. - IBRD: Internationale Bank voor Herstel en Ontwikkeling (of Wereldbank); verstrekt leningen (vooral aan ontwikkelingslanden) om welvaart te verhogen. - GATT: Algemene Overeenkomst inzake Tarieven en Handel; bevordert internationale handel door wegnemen handelingsbelemmeringen (invoersrechten, invoerverboden).

Grote mogendheden hadden in Veiligheidsraad de taak om als ‘politieagenten’ te waken over de vrede. Maar er was er altijd wel 1 die het vetorecht gebruikte om militair ingrijpen bij conflicten te voorkomen. Alleen in Noord-Korea (1950) en tegen Irak in Koeweit (1991) trad de Veiligheidsraad op tegen agressie (Korea-oorlog en Golf-oorlog met vooral VS-troepen). In 1950 boycotte de SU de Veiligheidsraad en kon het dus het veto-recht niet gebruiken. In 1991 kon worden ingegrepen omdat de SU uiteenviel en President Gorbatsjov de steun van de VN nodig had. VN heeft wel veel onderhandelt in conflicten. De troepen die werden gestuurd moesten strijdende partijen uit elkaar houden. VN heeft wel veel vriendschappelijke banden tussen landen gemaakt. Toch is er nog veel te doen, omdat de opvattingen van verschillende volken anders zijn. Veel VN instellingen proberen deze verschillen te minimaliseren. Maar rijke landen willen hun belangrijke positie niet opgeven.

Door de misdaden in WOII hebben VN veel nadruk gelgd op handhaving van mensenrechten. Maar in veel lidstaten worden de mensenrechten overtreden. Soms neemt Algemen Vergadering stelling tegen overtreding, maar veel landen trekken zich er nix van aan. Ook als er sancties worden genomen hebben sommige landen hier schijt aan. Meestal overtreden landen de mensenrechten omdat het economisch voordeel heeft. Omdat de mensenrechten uit het westen komen willen niet-westerse landen ze anders interpreteren. Bijna alle staten zijn lid van VN in tegenstelling tot Volkenbond. Dit komt waarschijnlijk door verschillen tussen WOI en WOII. Kortom: organisatie is goed, maar de regeringen moeten er meer van willen maken.

Door de misdaden in WOII hebben VN veel nadruk gelgd op handhaving van mensenrechten. Maar in veel lidstaten worden de mensenrechten overtreden. Soms neemt Algemen Vergadering stelling tegen overtreding, maar veel landen trekken zich er nix van aan. Ook als er sancties worden genomen hebben sommige landen hier schijt aan. Meestal overtreden landen de mensenrechten omdat het economisch voordeel heeft. Omdat de mensenrechten uit het westen komen willen niet-westerse landen ze anders interpreteren. Bijna alle staten zijn lid van VN in tegenstelling tot Volkenbond. Dit komt waarschijnlijk door verschillen tussen WOI en WOII. Kortom: organisatie is goed, maar de regeringen moeten er meer van willen maken.

3.Het ontstaan van het humanitaire oorlogsrecht Na FA-revolutie waren mensen meer nationalistisch. Overal werd dienstplicht ingevoerd. Legers werden zo groter en tijdens oorlogen waren er dus meer slachtoffers. De wapens werden dodelijker. Explosies waren heviger en vuurgeschut was sneller. Ook hierdoor meer slachtoffers.

Dit wil je ook lezen:

Simpel stappenplan voor betere wachtwoorden

In 18e eeuw kwamen veel schrijvers (verlichters genoemd) in opstand tegen allerlei vormen van onrecht om een betere wereld te maken, zonder oorlog. De idealen van de Verlichting werden voorla in westen bekend, maar er kwam weinig van terecht. In 19e eeuw gingen meer mensen zich verzetten tegen wantoestanden in oorlogen, door het toenemen van aantal slachtoffers en het ontstaan van massapers. Veel mensen gingen de krant lezen en die schreven over de oorlogen van die tijd. Ook de Christelijke kerk zette acties op. In 1843 was het eerste internationale congres van oorlogsbestrijders in Londen.

Henry Dunant (Zwi) was in 1859 in Solferino (Ita). Daar vlakbij was grote slag met veel doden en gewonden. Samen met bevolking van Solferino hielp Dunant de gewonden van beide partijen. Hij zag hoe krijgsgevangenen werden geëxecuteerd. Het schokte hem enorm. In Genève schreef hij Herinneringen aan Solferino (1862). Het schokte Europa enorm. Dunant wilde dat mensen ook in oorlogstijd menselijk werden behandeld. Hij vormde een actiegroep om regels op te stellen. In 1863 organiseerde deze groep een conferentie voor Zwitserse deelnamers. Hier werd een ‘Comité voor hulpverlening aan gewonde militairen’ opgericht. Ook in andere landen kwamen zulke comités.

In 1864 werd door Zwitserse overheideen conferentie in Genève georganiseerd. Uit heel Europa kwamen belangstellenden. Er kwam een verdrag voor ‘Verbetering van het Lot van Gewonden en Zieken’ (de ’Eerste Geneefse Conventie’). In 10 artikelen stonden o.a. afspraken over: - de wijze waarop strijdende partijen gewonden moesten behandelen en verzorgen. - Wijze waarop veiligheid van medisch personeel georganiseerd moest worden. Dit was het begin van het humanitaire oorlogsrecht. Tussen 1864 en 1907 aanvaardden 57 staten de Eerste Geneefse Conventie, maar als snel bleek dat deze niet compleet was.

In 1899 en 1907 werden in Den Haag vredesconferenties gehouden. Er waren vertegenwoordigers van 26 staten. Zij moesten regels opstellen voor het menselijk oorlogvoeren en voor het beschermen van burgers; het ‘Haagse Recht’. Het werd vastgelegd in enkele verdragen. De belangrijkste onderdelen:

Rechtregels met betrekking tot militairen: - Alle gewonden en zieken (vriend of vijand) moeten goed worden verzorgd. - Wapens en strijdmethoden die onnodig leed veroorzaken, zijn verboden. - Het afwerpen van projectielen vanuit een luchtballon is verboden.

Rechtsregels met betrekking tot burgers: - Aanvallen mogen slechts gericht zijn op militaire doelen.

Rechtsregels met betrekking tot cultuur: - Bij beschietingen moeten deze gebouwen worden ontzien: historische monumenten, religieuze gebouwen en gebouwen van kunst en wetenschap.

Regels met betrekking tot medisch personeel: - Medisch personeel wordt als neutraal beschouwt, dient zijn werk te kunnen doen en moet worden beschermd. - Als symbool van bescherming wordt een rood kruis aangebracht (ook op ziekenhuizen en kleding van medisch personeel). - Misbruik van Rode Kruis-embleem is verboden.

Algemene regels: - Staten kunnen overtreders van het humanitair oorlogsrecht voor hun misdaden aansprakelijk stellen. - Staten moeten eigen onderdanen die oorlogsmisdaden begaan, strafrechtelijk vervolgen. - Er kunnen niet voor alle situaties regels gemaakt worden. In zulke gevallen blijven burgers en soldaten beschermd door beginselen van volkenrecht. Dat volkenrecht is in internationale verdragen vastgelegd.

‘Haagse Recht’ was alleen van toepassing in internationale oorlogen en alleen als de oorlogvoerende landen de verdragen hadden ondertekend. Er waren geen afspraken gemaakt over de controle op het naleven van deze regels.